همه بیماری‌های حیوانی که بشر را با چالش مواجه ساخته‌اند
ناقلان بیماری‌های مرگبار
سمیرا رحیمی _ روزنامه‌نگار
بحران همه‌گیری کرونا همچنان مهارنشدنی به‌نظر می‌آید؛ معضلی که به لطف عادات غذایی متفاوت چینی‌ها، ابتدا گریبان آنها را گرفت و اکنون گریبان کل جهان را. ویروس‌های کرونا معمولا میان انسان و حیوانات قابل انتقالند و چند نسخه از آنها هنوز نتوانسته‌اند به بدن انسان‌ها راه پیدا کنند. برای نمونه، سارس، عضوی دیگر از خانواده کرونا از حیوانی به نام گربه زَبّاد به انسان منتقل شده و ویروس مرس از نوعی شتر به انسان منتقل شده‌است. ویروس کرونا نیز مشابه دیگر اعضای خانواده‌اش توسط حیوانات به انسان منتقل شده است. مقامات چینی هنوز در تلاشند منشأ دقیق این ویروس را تشخیص دهند. آنچه مسلم است ویروس از بازار غذاهای دریایی شهر ووهان به انسان منتقل شده است. محققان در پژوهش‌های خود کدهای پروتئینی کرونای جدید که کرونای جدید 2019 نامیده می‌شود را در حیوانات مختلف ثبت کرده‌اند. کدهای پروتئینی بیماری همه‌گیر جدید شبیه به کدهای ویروس کرونای موجود در بدن مارهای کریت و کبرای چینی است. بررسی‌های اولیه این ویروس آن را به خفاش‌های چینی مرتبط دانست، اما ویروس کرونای خفاش‌های چینی پیش از آنکه به بدن انسان برسد، به‌نحوی خاموش شده است؛ از این‌رو احتمال قوی‌تر این است که ویروس از طریق مارهای زنده فروخته شده در بازار غذاهای دریایی شهر ووهان به انسان منتقل شده باشد. نظریه‌ای دیگر بر این باور است که مارها ویروس را از خفاش‌ها گرفته و به انسان منتقل ساخته‌اند.
ویروس جدید کرونا نخستین ویروسی نیست که میان انسان و حیوان مشترک بوده و به شیوع بیماری‌های واگیردار منجر شده است. نمونه‌های دیگری از این ویروس‌ها نیز توانسته‌اند همه‌گیری‌های گسترده‌ای ایجاد کنند.
ابولا: براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، ویروس ابولا از بدن خفاش‌های میوه به انسان منتقل شده است. دیگر حیوانات میزبانی که می‌توانند انسان را به این ویروس آلوده سازند شامپانزه‌ها، گوریل‌ها، میمون‌ها، گوزن‌های جنگلی و جوجه‌تیغی‌ها هستند. انتقال ویروس به‌واسطه تماس با خون، ترشحات، اندام‌ها یا مایعات بدن موجود آلوده رخ می‌دهد. بیشتر موارد شیوع ابولا از زمان کشفش در سال1976 تا به امروز در آفریقا رخ داده و این ویروس تا به حال جان 11هزار نفر را گرفته است.
اچ‌آی‌وی: این ویروس از طریق نوعی شامپانزه در آفریقای مرکزی به انسان منتقل شده است؛ ویروسی که سیستم ایمنی بدن را تحت‌تأثیر قرار داده و آن را در برابر عفونت‌ها و بیماری‌ها آسیب‌پذیرتر می‌سازد. نشانگان نقص ایمنی اکتسابی یا ایدز، به پیشرفته‌ترین حالت آلودگی به ویروس اچ‌آی‌وی اطلاق می‌شود که با بروز مداوم عفونت یا سرطان‌های مرتبط با اچ‌آی‌وی همراه با نقص شدید سیستم ایمنی همراه است. این بیماری از زمان کشفش تا به امروز همچنان جان انسان‌ها را می‌گیرد و تا پایان سال 2018 بیش از 37میلیون نفر مبتلا به ایدز در جهان شناسایی شده‌اند.
طاعون: طاعون تا قرن‌ها جان انسان‌ها را می‌گرفت. شکل همه‌گیر آن به مرگ سیاه تبدیل شد؛ نوعی بیماری واگیردار به نام طاعون خیارکی که جان میلیون‌ها نفر را گرفت. این بیماری از چین آغاز و در اروپا منتشر شد. در طول تاریخ 3شکل کلی طاعون شیوع یافته است: طاعون خیارکی، طاعون سپتیسمی و طاعون پنومونی. تمامی این بیماری‌ها از باکتری یرسینیا که در بدن پستانداران کوچک مانند موش‌ها و کک‌های روی بدن آنها زندگی می‌کنند ناشی شده‌اند. درواقع گزش کک‌ها، تماس با افراد مبتلا و اشیای آلوده طاعون را منتقل می‌کند.
مِرس: ویروس‌های خانواده کرونا، مانند ویروس مِرس چندان شناخته‌شده نیستند، با این‌همه ژنوم آنها نشان می‌دهد که این ویروس‌ها توسط خفاش‌ها و شترها به انسان منتقل می‌شوند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند انسان‌ها به‌واسطه تماس مستقیم یا غیرمستقیم با حیوانات آلوده، مبتلا می‌شوند. بیماری مرس که ابتلا به آن در 27کشور مختلف جهان گزارش شد، به اندازه سارس همه‌گیر نبود و 80درصد از مبتلایان نیز در عربستان سکونت داشتند. از زمان آغاز همه‌گیری در سال2012 تاکنون 858نفر جان خود را به‌خاطر ابتلا به این بیماری از دست داده‌اند.
سارس: خفاش‌ها ناقلان اصلی ویروس سارس، عامل نشانگان حاد تنفسی بوده‌اند. این ویروس در سال2003 شناسایی شد و محققان اعلام کردند ابتدا از طریق خفاش‌ها و سپس به‌واسطه گربه‌های زَبّاد به انسان منتقل شده است. نخستین گزارش ابتلای انسانی به این ویروس در استان گوانگ‌دانگ چین در سال2002 ثبت شد. از نوامبر2002 تا جولای 2003 بیش از 8هزار نفر به سارس مبتلا شدند که 774جان خود را از دست دادند. سارس، درمانی ندارد اما درمان‌هایی مانند بهبود‌دهنده‌های تنفسی، آنتی‌بیوتیک‌ها، استروئید‌ها و داروهای ضد‌ویروس برای مهار علائم آن به‌کار گرفته می‌شود.
