زخم قدرت، لکه نیست

 امیرعلی علامه‌زاده ـ‌ روزنامه‌نگار

کاردینال‌های کلیسای کاتولیک گردهم می‌آیند تا به‌دنبال درگذشت ژان پل دوم، رهبر کاتولیک‌های جهان، کاردینالی را به مقام «پاپ» برسانند تا بر سریر مقدس تکیه زند و پادشاه حکومت کاتولیک‌های جهان در واتیکان شود؛ حکومتی که بیش از 1.2میلیارد پیرو کاتولیک دارد، جهانی نظاره‌گر اوست، بانک و کلیسا و قصر دیدنی بسیار دارد و در عمل و روایت، آن را فاقد قدرت سیاسی اعلام می‌کنند. تماشای فیلم «دو پاپ» با رقابت پرمیل کاردینال جوزف راتسینگر آلمانی و حضور بی‌میل کاردینال خورخه برگولیو آرژانتینی در قصر تماشایی واتیکان شروع جذابی دارد و تماشای پوشش اسقف‌های اعظم، کاخ و نوع انتخاب رهبر کاتولیک‌ها به زیبایی نمایش داده می‌شود. بدیهی است پاپ بعد از ژان پل دوم، آن اسقف آلمانی بوده و نام «بندیکت شانزدهم» به‌خود گرفته است؛ همان پاپ مستعفی کلیسای کاتولیک پس از 7سده که نماد سکوت مانده بوده است. فیلم دو پاپ شاید بیش از هرچیز مشارکت هنر و صنعت سینما باشد برای یک تبرئه؛ در دو راهی تطهیر. تطهیر خود، تطهیر گذشته و شاید تطهیر این دم و دستگاه عریض و طویل و تاریخی کلیسا. تطهیر خود برای این نمایش پاپ وقت. بندیکت شانزدهم پی کناره‌گیری بود تا آنچه به حسرت گفته بود خدمتگزار وفادار کلیسا که طعم شیرین زندگی را نچشید، پیرانه‌سر بیشتر زندگی کند و باز تطهیر خود که پاپ بعدی، فرانسیس، به سنت اعتراف، خود را سبک کند که در زمانه حکومت استبدادی نظامیان، بی‌طرفی اختیار کرد تا کشیشان بمانند، هرچند بی‌شمار انسان کشته شده باشند. تطهیر گذشته، که چون انسان، موجودی فرض می‌شود که با اعتراف، سبک می‌شود و اینجا تاریخ دارد سبک می‌شود از این‌همه استبداد و جنایت؛ با این جمله که «حکومت‌های استبدادی حق انتخاب ما را می‌گیرند» و «ضعف‌های ما را آشکار می‌کنند». تطهیر کلیسا که گفتنی نیست اصلا؛ از دیالوگ دو پاپ کنونی و فردا، این سیلی محکم می‌خورد به‌صورت مخاطب که کلیسا درباره 9کودک مورد آزار جنسی قرار گرفته سکوت کرد تا ایمان آن 9میلیون پیرو کلیسا ضربه نخورد. گناه کشیشان، لکه‌ای فرض شد که با اعتراف پاک می‌شود و تا هشداری نیامد، پاپ نشنیده بود که گناه و جنایت، لکه نیست که پاک شود، زخمی است عمیق که بر روح و جان انسان‌ها می‌ماند و معلوم نیست تا چه وقت. دو پاپ البته زخم زیستن در زمانه استبداد را نیز نشان می‌دهد که چطور می‌ماند و البته زیر سؤال رفتن هر نوع مرجعیت منطقی را، زیر سایه استبداد و حکومت نظامیان و اینکه به خوبی می‌شود دید که پاسداران سنت اعتراف‌گیری، روزی خود هم به عرصه سخت اعتراف می‌رسند، حتی اگر قدرت بزرگ‌تری باشند و پیشنهاد قدرت بزرگ‌تری هم در پیش باشد. اما به هرحال خود فیلم دو پاپ همچنان زخمی است که لکه فرض شد. شبیه تبلیغ کلیساست؛ اینکه کلیسا تغییر کرده است و با انتقاد از پاپ پیشین و تبرئه پاپ کنونی، می‌کوشد نماد تغییر بسازد و نشانه تغییر را نشان دهد. پاپ پیشین هم که ناراحت نیست، گفته بود که در نماد سکوت است. شاید مخاطبان متحد شوند سر خشم علیه نماد سکوت، اما به نماد اکنون، مومن بمانند. آخرش هم بانک واتیکان و فسادش فراموش شود. شاید همه‌چیز برای قدرت و سینما هم برای قدرت است.