نظارت بر خود

شبنم سیدمجیدی _‌ روزنامه‌نگار

ما در زمانه‌ای زندگی می‌کنیم که انتشار و اشتراک‌گذاری ویدئو در اینترنت بسیار معمول است و فیلم‌ها و برنامه‌های مختلف اینترنتی به‌راحتی در دسترس افراد، شرکت‌ها، مؤسسات، کسب و کارها و سازمان‌ها قرار می‌گیرد. با این حال، هر چیزی که در اینترنت ظاهر می‌شود، معیارهای اخلاق و کرامت را رعایت نمی‌کند و در بسیاری موارد، این فیلم‌ها مسبب حمله به عزت‌نفس اشخاص یا نقض حقوق بشر بوده‌اند. همچنین این تصاویر درصورت داشتن محتوای نامناسب می‌توانند بر کودکان و نوجوانان اثرات مخربی بگذارند. تماشا یا اشتراک‌گذاری آنها می‌تواند تأثیری منفی بر ادراک، رفتار و روان آنها بگذارد. چیزی که قابل توجه است، اینکه در کشورهای مختلف معمولاً برای راه‌اندازی سایت‌های اشتراک‌گذاری ویدئو یا انتشار صوت و تصویر به شکل آنلاین نیاز به گرفتن مجوز از سوی نهاد خاصی وجود ندارد و تا زمانی که این پلتفرم‌ها، تلویزیون‌های آنلاین یا وب‌‌سایت‌ها ناقض قوانین کپی‌رایت و حق انتشار یا حریم خصوصی نباشند، مشکلی به‌وجود نمی‌آورند. یکی از راه‌حل‌های اصلی در کشورهای اروپایی برای کنترل فضای آنلاین، آموزش استفاده ایمن و مسئولانه از اینترنت است. به‌نظر می‌رسد تنها راه حمایت از کاربران در برابر بعضی محتواهای نامناسب در این فضا، همین موضوع است.

برون‌سپاری قانون‌گذاری به شرکت‌های خصوصی
موضوعی که در سال‌های اخیر قابل توجه بوده ، سازو کارها و برنامه‌های خود تنظیم در اتحادیه اروپا و بعضی کشورهای دیگر است. در سال‌های اخیر، برنامه‌های خودتنظیم و قوانین متعددی را به‌منظور تقویت حمایت از کودکان و نوجوانان در ارتباط با فیلم‌ها اجرا کرده‌اند. چرا که برخی ویدئوها، منتشر‌کننده خشونت، ابتذال یا محتوای نامناسب بوده‌اند و به‌راحتی در دسترس گروه‌های حساس قرار می‌گرفتند. هدف از این برنامه‌ها و ابتکارات، کمک به گروه‌های هدف و فراهم کردن مهارت‌ها و ابزارهایی بوده است که منجر به استفاده ایمن‌تر و مسئولانه‌تر از اینترنت شود.
علاوه بر این، پارلمان اروپا در اواخر سال 2018متن اصلاح شده دستورالعمل خدمات ارائه شده از سوی رسانه‌های سمعی و بصری را تصویب کرد. این اصلاحیه میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا در مورد قوانین مربوط به رسانه‌های سمعی و بصری کنترل و هماهنگی ایجاد می‌کند. لوبوس کوکلیس- رئیس گروه تنظیم‌کننده خدمات رسانه‌های شنیداری و دیداری برای اروپا- درباره آنچه در این اصلاحیه مورد تجدید نظر قرار گرفته و تأثیر آن بر آزادی بیان صحبت کرده است. اصلاحیه دستورالعمل خدمات ارائه شده از سوی رسانه‌های سمعی و بصری اتحادیه اروپا که در سال 2018پس از 2سال به تصویب رسید، یک مورد کاملاً جدید را برای رسانه‌ها معرفی می‌کند. که شامل چارچوب نظارتی بر پلتفرم‌های اشتراک ویدئو می‌شود.

درست است که پلتفرم‌های اشتراک‌گذاری ویدئو(به یوتیوب فکر می‌کنید اما رسانه‌های اجتماعی مثل فیسبوک و اینستاگرام نیز در این زمره قرار می‌گیرند) که کاربران آنها، فیلم‌های واقعی را به نمایش می‌گذارند، نظارت و مدیریتی که در رسانه‌های سنتی مثل تلویزیون وجود دارد، در اختیار ندارند. بنابراین رسانه‌های جدید که یک کاربر، مسئول اصلی ساخت، آپلود، ترکیب و تولید محتواست، رویکرد متفاوتی را طلب می‌کنند. براساس چارچوب جدید قوانین، این ارائه‌دهنده سرویس اشتراک ویدئو و تصویر است که موظف به ارائه سازوکارهای مختلف و ایجاد شرایط و قوانین خاص برای استفاده کاربران از این سیستم عامل‌هاست. در این پلتفرم‌ها باید سیستم‌هایی برای پرچم‌گذاری محتواهای ناسالم یا نامناسب و رتبه‌بندی‌های خاص و سازو کارهایی برای شکایت کاربران گذاشته شود.
از طرف دیگر، تنظیم‌کننده مقررات رسانه‌های آنلاین، در مقایسه با انواع قدیمی‌تر رسانه، نقش مستقل‌تری دارد. قانونگذار عمدتاً بررسی می‌کند که آیا سازوکارهای ایجاد شده توسط ارائه‌دهنده خدمات تصویری مطابق با قوانین هستند یا نه. طبق این رویکرد، تنظیم مقررات مربوط به کنترل صوت و تصویر آنلاین به شرکت‌های خصوصی ارائه‌دهنده این خدمات برون‌سپاری شده است. منتقدان می‌گویند ممکن است چنین قدرتی باعث از بین رفتن حقوق اساسی کاربران این پلتفرم‌ها مغایر با اصول دمکراسی باشد. قطعاً‌ واگذاری قدرت نظارتی به یک نهاد خصوصی می‌تواند باعث آسیب‌رسانی به آزادی بیان و صدمه زدن به رسانه شود. اما باید بپذیریم که پلتفرم‌های ارائه‌دهنده خدمات صوتی و تصویری در فضاهای آنلاین عمومی، خودشان خواه ناخواه قوانین و سیاست‌های خاصی دارند و نمی‌توان از این بابت آنها را مواخذه کرد. موضوع مهم این است که تقریباً همه آنها هیچ‌گونه شفافیتی ندارند و در نتیجه جوابگوی نقض قوانین نیز نیستند. عواقب چنین موضوعی باعث شده که اتحادیه اروپا به‌دنبال راه‌حل کارآمد باشد که آن را در قالب اصلاحیه قانون درآورده است. واضح است که واگذاری اختیارات نظارتی به یک شرکت خصوصی بدون نظارت عمومی، راه‌حل کاملی نیست. با این حال قوانین جدید، این پلتفرم‌ها و تلویزیون‌ها را وادار می‌کند که حتماً سیستم رتبه‌بندی محتوا و روش‌هایی برای رسیدگی به شکایات کاربران را تنظیم کنند. در فضای مجازی و آنلاین این تنها کار عملی است که به‌نظر می‌رسد می‌توان انجام داد. واضح است که هیچ‌گونه راه دیگری برای فعالیت در زمینه کنترل محتوای آنلاین وجود ندارد. بنابراین قوانین حاضر فقط باعث می‌شوند که این اپلیکیشن‌ها مقررات و سیاست‌های محکم‌تری برای خود وضع کنند.

 قوانین خاص پلتفرم‌ها
پلتفرم‌های محبوب اشتراک‌گذاری ویدئو و پخش‌آنلاین فیلم مثل یوتیوب و دیلی موشن یا پلتفرم‌های انتشار صوت و تصویر دیگر مثل اینستاگرام، شبکه‌های تلویزیونی آنلاین مثل نتفلیکس و... آیین‌نامه‌های خاص خود را تعریف کرده‌اند. این پلتفرم‌ها معمولاً قوانین خاصی برای مبارزه با پدیده‌هایی مثل اخبار جعلی، رعایت حق انتشار و کپی‌رایت، محدودیت انتشار پورنوگرافی یا تصاویر و محتوای خشن، محدودیت تبلیغات هدفمند و... در سیاست‌های خود تنظیم کرده‌اند. درصورت نقض قوانین از سوی کاربران، برخورد و ایجاد محدودیت برای آنها از سوی خود این رسانه‌های آنلاین انجام می‌شود