بخشنامه قوه قضاییه قابل اجرا نیست
گفت‌وگو با محمدمهدی طباطبایی‌نژاد، معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی درباره دریافت مجوز صوت و تصویرفراگیر
لیلا شریف_روزنامه نگار
حاشیه‌های وزارت ارشاد و صدا و سیما برای صدور مجوز فعالیت‌های صوتی و تصویری ابعاد جدیدی به‌خود گرفته و با بخشنامه جدید حجت‌الاسلام رئیسی در قامت رئیس قوه قضاییه، این درگیری وارد مرحله تازه‌ای شده است. با رسانه‌ای شدن بخشنامه قوه قضاییه، این نگرانی ایجاد شده است که مجوزهای صادره از سوی ارشاد چه سرنوشتی پیدا خواهند کرد؟ آیا برای مجوزهای قبلی ارشاد مشکلی ایجاد خواهد شد؟ از این به بعد چه‌کسی مجوز فعالیت‌های صوتی و تصویری را صادر خواهد کرد؟ آیا مجوز صدا و سیما شامل مباحث محتوایی می‌شود یا خیر؟ و اینکه VODها(خدمات اشتراک ویدئو) در دسته صوت و تصویر فراگیر قرار می‌گیرند؟ برای بررسی این موضوع با محمدمهدی طباطبایی‌نژاد، معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی گفت‌وگو کردهایم. طباطبایی‌نژاد معتقد است که «تا صوت و تصویر فراگیر تعریف قطعی نشود، اجرای این بخشنامه امکان‌پذیر نیست. الان آقای رئیسی به قضات محترم دستور دادند که صوت و تصویر فراگیر باید به ساترا برود، خب من قاضی چه تعریفی از صوت و تصویر فراگیر دارم؟ چه چیزی را باید به دادگاه بفرستم؟ چه‌کسی باید این را تعریف کند؟ چیزی را راهی ساترا می‌کنند که هنوز برایش تعریفی درنظر گرفته نشده است. یک مرجع قانونی صوت و تصویر فراگیر را تعریف نکرده است.»
آقای طباطبایی‌نژاد! تا به امروز بخشی از مجوزهای فعالیت‌های صوتی و تصویری از جانب وزارت ارشاد صادر شده است، با توجه به بخشنامه اخیر قوه قضاییه، سرنوشت فعالیت آن افرادی که از ارشاد مجوز گرفته‌اند، چه می‌شود؟
تا زمانی که صوت و تصویر فراگیر از سوی شورای‌عالی فضای مجازی تعریف شود، هیچ خللی در مجوزهایی که ما صادر کردهایم ایجاد نمی‌شود. آقای رئیس‌جمهور هم نامه‌ای را خطاب به رئیس محترم قوه قضاییه زدند و یادآوری کردند تصمیم‌گیری در مورد صوت و تصویر فراگیر در اختیار شورای‌عالی فضای مجازی است. هنوز شورای‌عالی فضای مجازی تعریفی از صوت و تصویر فراگیر ارائه نداده است.
هم‌اکنون این اختلاف وجود دارد که برخی از دوستان می‌گویند VODها صوت و تصویر فراگیر هستند اما مرکز ملی فضای مجازی برای صوت و تصویر فراگیر دو تعریف ارائه داده است.
اول اینکه صوت و تصویر فراگیر به پلتفرم‌هایی اطلاق می‌شود که کاربرهای آن قابل شناسایی نباشد و دوم اینکه مانند IPTها کنداکتور پخش روزانه داشته باشند، پس این مشمول VODها نمی‌شود.
هم‌اکنون چون این تعاریف تبدیل به قانون نشده است و شورای‌عالی فضای مجازی تعریفی از صوت و تصویر فراگیر ارائه نداده است، این ابهام وجود دارد که اگر قرار باشد ساترا مسئولیت پلتفرم‌ها را بپذیرد، آیا منظور از پلتفرم‌ها، VODها هم است یا خیر؟
پاسخ درست به این ابهام چیست؟
پاسخ ما براساس تعریف مرکز ملی فضای مجازی، خیر است. پلتفرم‌های VOD مشمول نمی‌شوند اما تا تصویب شورای‌عالی فضای مجازی باید منتظر بمانیم و ببینیم که این شورا صوت و تصویر فراگیر را چه تعریف می‌کند.
نکته بعدی این است که ما گمان می‌کنیم شورای‌عالی فضای مجازی، صوت و تصویر فراگیر را شامل VODها نمی‌داند اما در این رابطه مطمئن نیستیم و نمی‌دانیم تعریف نهایی چه خواهد شد.
براساس مصوبه‌های متعدد قانونی، هر تصویری که در کشور که بخواهد خارج از سیمای جمهوری اسلامی ایران منتشر شود باید از وزارت ارشاد مجوز بگیرد. بگذارید یک پله بالاتر بروم و بگویم که حتی خود صدا و سیمای ایران اگر تصویری را تولید کند که این تصویر از سیما جمهوری اسلامی پخش نشود و بخواهد جای دیگر منتشر شود، براساس قانون باید از ارشاد مجوز بگیرد، چرا که قانون قید کرده است که فقط پخش از سیما جمهوری اسلامی ایران به مجوز ارشاد نیاز ندارد و مابقی تولیدات تصویری و صوتی حتما باید از وزارت ارشاد مجوز بگیرند. حتی اگر این تولیدات برای خود سیما باشند اما بخواهند در خارج از سیما عرضه شوند، باید از ارشاد مجوز بگیرند. پس یک استثنا برای تصویر وجود دارد و آن مربوط به تصویری است که بخواهد از سیمای جمهوری اسلامی پخش شود.
در واقع قانون گفته است که سازمان صداو سیما فقط برای آثاری که از سیمای جمهوری اسلامی پخش می‌شوند، نیازی به مجوز وزارت ارشاد ندارد ولی هر فیلم وسریالی خارج از سیما بخواهد پخش شود باید برای محتوایش از وزارت ارشاد مجوز بگیرد.
در این میان، این سؤال مطرح است که براساس این بخشنامه آیا این مجوز صدا و سیما تنها مربوط به پلتفرم است یا محتوا؟
هنوز کسی این را مشخص نکرده است. قانون به این موضوع صراحت دارد که محتوا باید در دست وزارت ارشاد باشد، ما معتقدیم که اولا صوت و تصویر فراگیر مربوط به VODها نیست اما اگر فرض بگیریم که شورای‌عالی فضای مجازی این تعریف را بگویدکه پلتفرم‌های VOD مشمول صوت و تصویر فراگیر می‌شوند، باز هم اتفاقی نمی‌افتد و براساس قانون محتوای آنها مرتبط به ارشاد است. ما همچنان معتقدیم که VODها شامل صوت و تصویر فراگیر نیستند.
با توجه به اینکه تعریف صوت و تصویر فراگیر مشخص نیست، شما فکر می‌کنید سرنوشت این بخشنامه چه می‌شود؟
تا آن تعریف قطعی نشود به‌نظر من اجرای این بخشنامه امکان‌پذیر نیست. الان آقای رئیسی به قضات محترم دستور دادند که صوت و تصویر فراگیر باید به ساترا برود، خب من قاضی چه تعریفی از صوت و تصویر فراگیر دارم؟ چه چیزی را باید به دادگاه بفرستم؟ چه‌کسی باید این را تعریف کند؟ چیزی را راهی ساترا می‌کنند که هنوز برایش تعریفی درنظر گرفته نشده است. یک مرجع قانونی صوت و تصویر فراگیر را تعریف نکرده است.
پس شما می‌گویید که باید منتظر یک تعریف مدون از جانب شورای‌عالی فضای مجازی باشیم؟
بله! شورای‌عالی فضای مجازی باید تعریف کند و براساس آن تعریف عمل شود تا زمانی که این اتفاق نیفتد، بخشنامه غیرقابل اجراست.
هم‌اکنون دغدغه‌ای ایجاد شده مبنی بر اینکه اگر بخشنامه را با تعریف حداکثری و کلی درنظر بگیریم، بسیاری از فعالیت‌ها در فضای مجازی و کانال دچار مشکل می‌شوند و یک انحصار طلبی برای صدا و سیما ایجاد می‌شود...
بله! تمام این فعالیت‌ها بی‌معنی می‌شود. این امکان‌پذیر نیست که مثلا هر کانالی که کاربرهایش بیش از 100هزار نفر باشد، برود از صدا و سیما مجوز بگیرد. چنین اقداماتی انحصارطلبانه و مغایر با عقل سلیم است.
پس فعلا با توجه اینکه تعریفی از صوت و تصویر فراگیر وجود ندارد، برای افرادی که از ارشاد مجوز گرفته‌اند، مشکلی ایجاد نمی‌شود؟
همه طبق روال به کارشان ادامه می‌دهند. ضمن اینکه ما فعلا سکوت کردهایم تا شورای‌عالی فضای مجازی توضیحات کامل را بیان کنند. ما به احترام دستور آقای رئیسی فعلا منتظر می‌مانیم تا شورای‌عالی فضای مجازی نظرش را اعلام کند اما حتی اگر شورای‌عالی فضای مجازی در مورد مجوز زیرساخت هم اعلام نظر کند، طبق مصوبه‌های متعدد قانونی، مسئولیت مجوز تولید محتوا برعهده ارشاد است مگر برای سیمای جمهوری اسلامی که در قانون مستثنی شده است.
به‌نظر شما چرا شورای‌عالی فضای مجازی در مورد تعریف صوت و تصویر فراگیر به نتیجه نهایی نرسیده است؟
این را باید از شورای‌عالی فضای مجازی پرسید.
