امیدی به تصویب محدودیت سنی برای وام ازدواج ندارم

لیلا شریف _ روزنامه‌نگار

وام ازدواج همان‌قدر که برای بسیاری از جوانان دم‌بخت شیرین است، برای فعالان اجتماعی و زنان به سمی مهلک تبدیل شده؛ چراکه این وام در برخی از مناطق محروم به حربه‌ای برای کسب درآمد خانواده‌ها از طریق ازدواج دختربچه‌هایشان تبدیل شده است.
چالش ارتباط کودک‌همسری و وام ازدواج چنان گسترده شد که محمدمهدی تندگویان، معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان، برای کشف واقعیت از بانک مرکزی خواست تا وام‌های دریافتی ازدواج را براساس جنسیت و سن پایش کند. حقیقت با تکیه بر آمار و ارقام عمق فاجعه را مشخص کرد و آنطور که تندگویان توضیح داده بود؛ « براساس آمارهای به‌دست‌آمده از بانک مرکزی در 6‌ماه نخست سال‌جاری ازدواج افراد زیر 15سال 4برابر کل سال گذشته بود.»
این دغدغه زمانی شدت بیشتری گرفت که کمیسیون تلفیق مجلس با افزایش وام ازدواج به 50میلیون تومان در بودجه 99موافقت کرد و در این میان برخی همچون معصومه ابتکار پیشنهاد محدودیت سنی برای وام ازدواج را مطرح کردند تا امکان سوءاستفاده از وام ازدواج وجود نداشته باشد.
ایجاد محدودیت سنی برای وام ازدواج ایده‌ای است که شاید در ظاهر، تصویبش در مجلس بسیار راحت به‌نظر برسد اما براساس تجربه پروانه سلحشوری، نماینده اصلاح‌طلب مجلس دهم، نباید به اجرای این ایده امید داشت.

خانم سلحشوری! با توجه به اینکه در سال‌های اخیر وام ازدواج با بحث کودک‌همسری گره خورده است، به‌نظر شما این وام ازدواج 50میلیون تومانی که با نظر مثبت کمیسیون تلفیق همراه شده است، می‌تواند چه تبعاتی در این حوزه به بار بیاورد؟
کارکرد آشکار وام‌های ازدواج این است که برای جوانانی که قصد ازدواج دارند مفید واقع شوند، ‌البته حواسمان باشد که 50میلیون تومان امسال به اندازه همان 15میلیون تومان پارسال ارزش ندارد، قیمت کالاها چندین برابر شده است.
 باید نگران چه کژکارکردهایی در رابطه با وام ازدواج باشیم؟
متأسفانه وام ازدواج کارکردهای پنهانی نیز دارد؛ به‌عنوان مثال برخی از مردم به‌دلیل فقر ترجیح می‌دهند دخترهایشان را در سن پایین راهی خانه‌بخت کنند تا آن وام ازدواج را دریافت کنند.
 چطور می‌توان جلوی ایجاد اتفاقاتی مانند رواج کودک‌همسری به‌دلیل دریافت وام ازدواج را گرفت؟
 به عنوان مثال تلاش کنند با تعریف بازه‌سنی مانع رواج کودک همسری شوند.
 به‌نظر شما چنین ایده‌ای در مجلس پیگیری خواهد شد؟
من به‌عنوان کسی که در مجلس فعالیت دارم باید بگویم که در این مجلسی که من می‌شناسم چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد. من هیچ امیدی به این اتفاق ندارم. پیشنهاد می‌کنم که این موضوع بازه سنی درنظر گرفته شود تا جلوی افزایش کودک همسری گرفته شود و این وام در اختیار کسانی قرار بگیرد که زمان ازدواجشان رسیده است اما به‌دلیل شرایط مالی از ازدواج محروم هستند.
 به‌نظر شما این محدودیت سنی باید چه بازه زمانی‌ای را در بر بگیرد؟
هر چه سن کمتر باشد، احتمال تصویبش در این مجلس بیشتر است؛ مثلا اگر ما این محدوده سنی را 18سال بگذاریم، اجازه تصویب نمی‌دهند اما اگر 14سال را مطرح کنیم شاید بتوان به تصویبش امید داشت. این تعریف بازه سنی خیلی مهم است و اگر مجلس بتواند نظر گروه‌های تأثیرگذار را جلب کند شاید بتوان به تصویب محدودیت سنی امید داشت. البته من روی کلمه شاید تأکید می‌کنم چون اصلا اطمینان ندارم که بشود کاری کرد.(خنده)
در مورد این مسائل در جاهای دیگر تصمیم‌گیری می‌شود. شک نداشته باشید که مجلس بعدی به‌مراتب بدتر از این مجلس خواهد بود. 
جامعه هدف چه بازه سنی‌ای را در بر می‌گیرد؟
واقعیت این است که این وام به همه افراد تعلق نمی‌گیرد و سرانجام بسیاری از این وام محروم می‌مانند. به‌نظرم باید این وام را به افرادی داد که فرصت ازدواجشان کمتر است.
باب طمع مجلس و کسانی که این الگوها را به مجلس می‌دهند این است که زوج‌ها هر چه بچه‌تر باشند، بهتر است. تا آنجا که من می‌دانم برای آنها این مهم است.
 چرا؟
چون این نگاه را دارند که وقتی بچه را شوهر یا زن می‌دهند، خود افراد تصمیم‌گیر نیستند و راحت‌تر تحت کنترل قرار می‌گیرند.
 حاشیه دیگری که با وام ازدواج گره خورده، مربوط به فروش این وام‌ها در برخی از سایت‌‌هاست. در واقع خانواده‌های نیازمند از طریق ازدواج فرزندانشان پولی برای خود فراهم می‌کنند. این تبدیل به یک کاسبی شده است...
بله، متأسفانه اینگونه است اما می‌توان جلوی این اتفاق را با محدودیت‌های قانونی گرفت. من فکر می‌کنم تصویب جلوگیری از واگذاری وام‌ ازدواج ممکن باشد و مجلس هم به این ایده روی خوش نشان دهد.
 بنابراین می‌توان بر این بحث که کلا این وام‌های ازدواج منجر به کودک همسری می‌شود صحه گذاشت یا این نگاه بدبینانه است؟
وام ازدواج ابعاد مثبت و منفی مختلفی را در بر می‌گیرد. این اتفاق محدود به کشور ما نیست و سوءاستفاده از قانون، مربوط به همه کشورها می‌شود. در واقع باید گفت که در کنار نکات مثبت وام ازدواج، کار به جایی رسیده است که علاوه بر کودک همسری برخی حتی حاضر هستند که تن به ازدواج صوری بدهند و بعد هم طلاق بگیرند اما وام ازدواج را دریافت کنند.