مستغرق در تلخی

مرتضی کاردر- روزنامه‌نگار

«سه کام حبس» داستان زندگی خانواده‌ای کوچک را روایت می‌کند، زوج جوانی همراه با یک نوزاد که تلاش می‌کنند از پس دشواری‌های زندگی در حاشیه شهر برآیند و پیش روند و چرخ زندگی را بچرخانند. تماشاگر تازه دارد از تماشای فیلم لذت می‌برد و با زوج جوان خوشبخت و دغدغه‌های کوچک و بزرگشان همراه می‌شود که حادثه‌ها مشت محکمی می‌شوند و می‌آیند و او را از رؤیای آغازین بیدار می‌کنند.
آنچه اتفاق می‌افتد به لحاظ داستانی آن‌قدر کشش دارد که بتواند فیلم را تا انتها پیش ببرد و نیازی به افزودن گره‌های تازه نباشد. حتی آنچه تماشاگر می‌بیند آن‌قدر تلخ است که برای یک فیلم کفایت کند. اما هر چه می‌گذرد گره‌های بیشتری اضافه می‌شوند و به همان نسبت فیلم هر چقدر پیش می‌رود، تلخ‌تر می‌شود.
آدم‌ها و قصه‌های فرعی می‌آیند و می‌روند. اما حضورشان کمکی به پیشبرد داستان نمی‌کند. در حقیقت فقط تلخی فیلم را بیشتر می‌کنند.
زمان می‌گذرد و فیلم همچنان ادامه دارد. اما در توالی اتفاق‌های بد گرفتار می‌شود. هرچه پیش‌تر می‌رود، تلخ‌تر می‌شود.
نوع سینمای فیلمسازانی مثل سامان سالور مبتنی بر اغراق است؛ اغراق در تلخی و سیاهی. آن‌قدر که حتی منطق داستان و باورپذیری‌اش را به نفع تلخی رها می‌کند. به‌نظر می‌رسد آنچه برای کسی مثل سامان سالور بیش از هر چیز اهمیت دارد، تصویر کردن جهانی است که آدم‌ها و اتفاق‌هایش تلخ و سیاه باشند. از این جهت سامان سالور فیلمساز موفقی است چون از «چند کیلو خر‌ما برای مراسم تدفین» تا «سه کام حبس» از پس تصویر کردن چنین جهانی برآمده است. اما وقتی به تعریف کردن داستان می‌رسد، ناتوان می‌ماند.
«سه کام حبس» بسیار خوب آغاز می‌شود. چیدمان داستان در یک‌سوم آغازین فیلم عالی است. توجه به جزئیات داستان و شخصیت‌پردازی نیز همین‌طور. اما فیلمی که خود را از میانه رها می‌کند و به اغراق رومی‌آورد، کم‌کم افول می‌کند و به سطح فیلمی متوسط و کمی بعدتر فیلمی بد تنزل می‌یابد.
فیلم در یک‌سوم انتهایی آن‌قدر تلخ می‌شود که در بسیاری از صحنه‌ها باورپذیر به‌نظر نمی‌رسد. زن ساده و آرام اول فیلم حالا دست به کارهایی می‌زند که محیرالعقول است. نوع اتفاق‌ها به‌گونه‌ای است که با هیچ منطقی باورپذیر نمی‌تواند باشد، اما اغراق همچنان ادامه دارد.
چنین فیلم‌هایی را چگونه باید به پایان رساند؟ فیلمی که مبتنی بر اغراق است کجا می‌تواند متوقف شود؟ این فیلم‌ها بیش از هر چیز می‌خواهند تماشاگر را متأثر کنند و از همه ابزارهای خود برای تحت‌تأثیر قرار دادن او استفاده می‌کنند. فیلم می‌تواند‌ از این هم پیش‌تر برود و اغراق‌آمیزتر و تلخ‌تر شود، اما زمان فیلم اجازه نمی‌دهد و کارگردان مجبور است، پرده را سیاه کند تا پایان فیلم اعلام شود.