زمان اندیشه کم و تیغ سانسور برنده است

نرگس کیانی- خبر‌نگار

 رضا بهرامی از جمله کارگردانانی است که در بخش «مسابقه آثار صحنه‌ای» سی و هشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر حضور دارد. وی که آخرین حضورش در جشنواره تئاتر فجر به سال گذشته با نمایش «لازمان، لامکان» در مسابقه تئاتر خیابانی و برگزیده شدن اثرش در دو بخش موسیقی و طرح و ایده‌پردازی برمی‌گردد، در سی و هشتمین دوره از جشنواره نمایش «کریملوژی» را روی صحنه می‌برد؛ نمایشی که در اجرای عمومی توانست در جذب مخاطب و فروش به نسبت دیگر نمایش‌ها موفق باشد.
رضا بهرامی درباره اینکه برگزاری جشنواره با حضور بهترین نمایش‌هایی که در طول سال روی صحنه رفته‌اند و در ایام برگزاری جشنواره، ویترینی از برگزیده‌های سال گذشته تئاتری را به مخاطب عرضه می‌کنند یا حرکت جشنواره به سمت حمایت از تولیدات تازه و در واقع تهیه‌کننده تولیدات تازه بودن، امری است که موافقان و مخالفان بسیار دارد و او در کدام دسته قرار می‌گیرد، به همشهری توضیح می‌دهد: «من موافق این مسئله هستم که مانند دوره‌های گذشته، شرایط به گونه‌ای پیش رود که برگزارکنندگان جشنواره متونی را از متقاضیان دریافت کنند، از میان آنها دست به انتخاب بزنند تا گروه‌ها به تولید آثاری تازه برای جشنواره ترغیب شوند و سپس از میان این آثار تولید شده تازه، تعدادی به جشنواره راه یابند. در سال آینده تئاتری نیز این گروه‌ها که با تولیدات تازه‌شان به جشنواره رفته‌اند در کنار گروه‌هایی که در جشنواره حضور نداشته‌اند، اجراهای عمومی را رقم بزنند».
این نویسنده و کارگردان تئاتر ادامه می‌دهد: «این شیوه منجر به افزایش انگیزه برای رفتن به سمت تولید تئاترهای تازه می‌شود. از جمله نمودهای رکود اقتصادی که گریبانگیر همه و از جمله اهالی تئاتر شده این است که تعداد تولیدات تازه کاهش پیدا کرده است و افراد به بازتولید آثار پیشین‌‌شان علاقه‌مندترند چون هزینه و سود و منفعت تولیدات تازه با یکدیگر همخوانی ندارد.»
بهرامی در همین خصوص تصریح می‌کند: «حضور بخش مرور برای استفاده کسانی که موفق به تماشای اجرای آثار شاخص در طول مدت روی صحنه بودن‌شان نشده‌اند اتفاقی خوب است اما روی صحنه رفتن تولیدات تازه در جشنواره در صورتی که مورد توجه هیات داوران نیز قرار بگیرند و جوایزی هم به دست آورند، خواه‌ناخواه منِ مخاطب و خودِ گروه را تشنه اجرای عمومی‌شان نگه می‌دارد که اتفاق بهتری است. متاسفانه الان به گونه‌ای شده است که اجرای جشنواره تنها به قصد گرفتن کمک هزینه انجام می‌شود و گویی هنرمندان فراموش کرده‌اند که راه‌های دیگری هم برای پول درآوردن وجود دارد».
وی در خصوص تمایلش نسبت به برگزاری جشنواره به صورت رقابتی یا غیررقابتی که هر کدام طرفداران خود را با استدلال‌های ویژه خود دارند، نیز می‌گوید: «رقابت بر مبنای قضاوت صورت می‌گیرد و قضاوت را باید کسی انجام دهد که عادل باشد. آیا داوران ما عادل هستند؟ من پاسخی به این پرسش نمی‌دهم و نه می‌گویم بله، نه می‌گویم خیر.  با در نظر گرفتن میزان توان هیات انتخاب و هیات داوری در رعایت عدالت، به عقیده من همه چیز همچنان سلیقه‌ای است تا تخصصی. من از دید «این هیات انتخاب یا هیات داوران» برگزیده شده‌ام و این نمی‌تواند دلیلی بر برتری من در تمام ایران باشد».
بهرامی در همین خصوص تصریح می‌کند: «متاسفانه در کشور ما همچنان جایزه گرفتن مهم و موجب تفاخر است. خیلی از آدم‌هایی که در سال‌های قبل موفق به کسب جایزه از جشنواره تئاتر فجر شدند آن قدر تحت تاثیر فضای پس از آن قرار گرفتند که اکنون نمی‌بینیدشان و ناپدید شده‌اند. بنابراین کسانی که در جایگاه هیات انتخاب و هیات داوران قرار می‌گیرند باید مبنای قضاوت‌شان نه سلیقه که تخصص باشد. به عنوان مثال در ساده‌ترین حالت من اصفهانی کار یک کارگردان اصفهانی را می‌بینم و بهایی که به او می‌دهم به خاطر همشهری بودن‌مان است یا منِ لُر که لُرها را دوست دارم کاری را که عواملش لُرند بالا می‌آورم. گویی در حال صحبت در مورد چیزی شبیه سفره‌آرایی هستیم که هر کس می‌تواند براساس سلیقه‌اش تصمیم بگیرد. حال آنکه در مورد یک تخصص علمی صحبت می‌کنیم، نه امری سلیقه‌ای».

داستان تلخک ناصرالدین شاه
کریملوژی مونولوگی با بازی مجید رحمتی و براساس متنی از مهران رنجبر است که پیش از این، شهریور و مهر۹۸ در سالن قشقایی مجموعه تئاترشهر و دی و بهمن سال جاری در تئاتر هامون روی صحنه رفت و با استقبال تماشاگران مواجه شد. نمایش، داستان کریم شیره‌ای تلخک دربار ناصرالدین شاه بود که لقب دوشاب‌الملک را داشت و برای ناصرالدین‌شاه آن‌قدر عزیز بود که زمانی که فوت کرد ناصرالدین‌شاه 3 روز عزای عمومی اعلام کرد. اما در حال حاضر هیچ نشانی از قبر کریم شیره‌ای نیست و کسی نمی‌داند قبر او کجاست. حالا کریم شیره‌ای بعد از سال‌ها به دنبال قبر خود و سوال‌های بی‌جوابش می‌گردد. 

هزینه‌های بالا و زمان کم برای تولید
رضا بهرامی می‌گوید: «هزینه تولید نمایش‌های تازه بالا، زمان برای اندیشیدن اندک و تیغ سانسور برنده است و همه اینها افراد را به سمت بازتولید سوق می‌دهد». او که با نمایش «کریملوژی» به جشنواره تئاتر فجر آمده، می‌افزاید: «به گمان من شیوه مناسب جامعه امروز ما با مشکلات و معضلات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و نیازمندی به تفکر و تولید جدید، حمایت جشنواره از تولیدات تازه است».

جایزه گرفتن چقدر مهم است
رضا بهرامی که با نمایش کریملوژی به سی و هشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر آمده است، می‌پرسد: اگر منِ نوعی جایزه‌ای از جشنواره فجر گرفتم به این معناست که بهترین کارگردان، بهترین نمایشنامه‌نویس، بهترین بازیگر یا بهترین طراح حال حاضر ایرانم؟! قطعا خیر. با در نظر گرفتن میزان توان هیات‌ انتخاب و هیات‌ داوری در رعایت عدالت، به عقیده من همه چیز همچنان سلیقه‌ای است تا تخصصی.