گفت‌وگو با سامان سالور کارگردان فیلم سه کام حبس
آبروداری و سیاه‌نمایی
صبا شادور- روزنامه‌نگار
سامان سالور کارگردان سینما، بعد از 6سال دوری از فیلمسازی، با فیلم «سه کام حبس» در سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر و در بخش سودای سیمرغ حاضر است. نخستین فیلم بلند او «ساکنین سرزمین سکوت» (۱۳۸۲) برنده جایزه فیپرشی شد. ساخته بعدی او «چند کیلو خرما برای مراسم تدفین» (۱۳۸۴) جایزه بخش سینماگران معاصر جشنواره فیلم لوکارنو و بالن طلایی جشنواره سه‌قاره نانت را دریافت کرد. سالور برای فیلم «سیزده ۵۹» در جشنواره اوکراین برنده جایزه شد. فیلم «ترانه تنهایی تهران» (۱۳۸۷) ساخته او نیز در جشنواره کن 2008در بخش دو هفته کارگردانان حضور داشت. فیلم «تمشک» در بدترین شرایط ممکن اکران شد. «سه کام حبس» بار دیگر سالور را به متن سینمای ایران برگردانده. سامان سالور به‌عنوان استعدادی چشمگیر به سینمای ایران معرفی شد، همه منتظرند که او با یک فیلم سقف ایجاد شده از خود را بالاتر ببرد. سه کام حبس شاید همان فیلم باشد.
6سال از سینما فاصله گرفتید و بعد در چنین شرایطی فیلم ساختید. چطور شد که امسال با فیلم «سه کام حبس» آن هم در جشنواره فیلم فجر دوباره به سینما برگشتید؟
به هرحال شرایط اجتماعی و اقتصادی و همچنین فضای موجود در سینما باعث یک وقفه نسبتا طولانی برای من شد که در سینما کمتر حضور داشته باشم. شاید در این 6سال می‌توانستم 3فیلم متوسط بسازم، اما ترجیح دادم زمانی به سینما برگردم که شرایط و متریال آن به لحاظ ذهنی برایم فراهم باشد. به هرحال سینما در این سال‌ها تبدیل به یک کالای گران شده است. متأسفانه این اتفاق هم حاصل بی‌تدبیری دولتمردان ماست؛ البته گرانی سینما در برابر دیگر گرانی‌ها، کمتر به چشم می‌خورد. خیلی از سرمایه‌گذاران هم ترجیح می‌دهند در این آشفته بازار ریسک کمتری کنند و برای فیلم‌های اجتماعی که مضمون تلخ دارند، سرمایه‌گذاری نکنند. بیشتر سراغ فیلمسازان فیلم اولی می‌روند و یا فیلم‌های کمدی را برای سرمایه‌گذاری انتخاب می‌کنند. به هرحال باید به سرمایه‌گذاران حق داد چرا که آنها هم به فکر برگشت سرمایه هستند و شرایط موجود اجازه نمی‌دهد که روی هر فیلمی بخواهند سرمایه‌گذاری کنند. در جامعه ما پول و ثروت حرف اول را می‌زند به همین دلیل این پول و ثروت به نوعی وارد ورزش و سینما هم شده و شاهد آدم‌هایی در این عرصه هستیم که بدون اینکه سلیقه و یا سوادی داشته باشند، برای سینماگران و فیلمسازان تصمیم‌گیری می‌کنند. اگرچه فیلمسازانی که یک مقدار اهل اندیشه و جسارت هستند، کار برای آنها سخت شده همچنان که بسیاری از فیلمسازان مطرح ایران یا مهاجرت کرده‌اند یا خانه‌نشین شده‌اند و فیلم نمی‌سازند. بی‌کفایتی و بی‌تدبیری مدیران به نوعی باعث شد تا گرانی به سینما هم برسد و افرادی را در سینما می‌بینیم که اصلا اهل سینما نبودند و در واقع کار تجارت خود را وارد این هنر کردند.
با توجه به همین شرایط سختی که شما گفتید اما امسال در جشنواره فیلم فجر حضور پیدا کردید. در این‌باره توضیحی دارید؟
این موضوع را بارها شنیده‌ام که خیلی از دوستان حاضر نشدند که امسال در جشنواره فیلم فجر شرکت کنند. اما سؤال من این است؟ کدام‌یک از فیلمسازان از بخش مسابقه انصراف دادند؟ ما متأسفانه یک سری فیلمساز موج‌سوار داریم که باز هم متأسفانه اغلب آنها شکست خورده هستند. خیلی از دوستان که انصراف دادند بعد از اینکه فیلم‌های آنها در بخش هیأت انتخاب رأی نداشت، به اسم انصراف از جشنواره لیست منتشر کردند و روغن ریخته را خرج امامزاده نمودند. من کارگردانی هستم که انتقادهایم را دارم و معتقدم هنرمند کسی است که پای انتقاد و اعتراض خود بایستد. من 6سال فیلم نساختم و در این مدت کسی نپرسید که سامان سالور کجاست؟ ما صرفا کارگردان یک فیلم هستیم و این سرمایه‌گذار است که می‌تواند برای نمایش و یا عدم‌نمایش فیلم تصمیم نهایی را بگیرد. یک سرمایه‌گذار چیزی نزدیک 4میلیارد تومان برای ساخت یک فیلم هزینه می‌کند که حدود 50نفر برای این فیلم زحمت کشیده‌اند در نهایت من می‌توانم از حق خودم بگذرم. جشنواره فیلم فجر تنها اتفاق سینمایی سال است که خیلی مسائل از این جشنواره پیش می‌آید. به هرحال نقد‌های مثبت و منفی و بحث پروانه نمایش و تکلیف اکثر فیلم‌ها در جشنواره فیلم فجر مشخص می‌شود. طی 2 روز گذشته نامه‌ای به‌دست ما رسید که باید 2 سکانس از فیلم حذف شود که ما هم متقابلا نامه نوشتیم که اگر سکانسی از فیلم حذف و ممیزی شود، ما هم از جشنواره فیلم فجر انصراف می‌دهیم. به هرحال مردم برای ما مهم هستند اما وقتی هنرمندان را همیشه نقد می‌کنند یک سوزن هم به‌خودشان بزنند که آیا با توجه به اتفاقات تلخی که رخ داده، کارکنان دولتی و یا به‌عنوان مثال کارمندان فرودگاه هم به نشانه اعتراض از کارشان دست می‌کشند. هنرمند همیشه معترض بوده و همیشه چوب این اعتراض را هم خورده است. برای انصراف از جشنواره باید تهیه‌کنندگان و صاحبان فیلم‌ها، در اتحادیه تهیه‌کنندگان تصمیم می‌گرفتند که اعلام انصراف و یا عدم‌حضور بکنند. از طرفی من یک سؤال دارم، اگر جشنواره فیلم فجر برگزار نشود، اتفاق خاصی می‌افتد؟ به‌نظر می‌رسد مردم درگیر نان شب خود هستند. شاید به جشنواره هم فکر نکنند. سینما در سبد کالایی و تفکر مردم امروز ما جایی ندارد. من واقعا نیازی به جشنواره فیلم فجر ندارم و نه برایم مهم است که اتفاقی بیفتد یا نیفتد اما احترام به رقابت و همکارانم می‌گذارم. حتی احترام می‌گذارم به هیأت انتخاب و داوری که فیلم‌ها را دیده‌اند. به هرحال باز هم شرایطی است که یک عده حاشیه‌سازی می‌کنند و می‌خواهند با موج انصراف، کاری کنند که دیده شوند. فیلمی از بخش مسابقه انصراف نداده که حتی یک فیلم رزرو جای آن بیاید.
چقدر فیلمنامه «سه کام حبس» به وضعیت موجود جامعه نزدیک است؟
«سه کام حبس» دقیقا وضعیت امروز جامعه است. همین صحبتی که من و شما می‌کنیم. یعنی ما همه‌‌چیز را برای خودمان می‌خواهیم. من یک فیلم انتقادی تلخ اجتماع ساخته‌ام که حرف و نقد دارد. اگر احساس می‌کردم که بحث انصراف از جشنواره لحظه‌ای به درد می‌خورد، شک نکنید این کار را انجام می‌دادم. دوستان من همیشه گفته‌اند که ما هنوز یاد نگرفته‌ایم که «ما، ما باشیم».
البته که سینماگر باید پیشرو از مردم و جامعه باشد ولی سینماگر وظیفه اصلی‌اش فیلم خوب ساختن است. سینماگر نه حزب سیاسی دارد، نه سیاستمدار است اما وظیفه هنرمند این است که در مقاطعی کار و فیلم‌اش را بسازد و همگام با مردم هم باشد. «سه کام حبس» سعی می‌کند روایتی از سرپرست‌های خانوار داشته باشد؛ کسانی که تلاش می‌کنند تا زندگی آبرومندی فراهم کنند.
از الان آماده این موضوع هم هستید که ممکن است فیلم شما را متهم به سیاه‌نمایی کنند؟
بله کاملا. اگر این بحث سیاه‌نمایی پیش بیاید، قطعا باید یک مکث کوتاهی کرد که در این یک سال اخیر چه اتفاق خوبی رخ داده که بخواهیم از سینما با سوژه‌های تلخ آن فرار کنیم. من معتقدم که سینما حتی دیگر توان این را ندارد که واقعیت تلخ را به درستی نشان دهد. امیدوارم تأثیرگذاری فیلم «سه کام حبس» به‌گونه‌ای باشد که بعد از پایان فیلم این حس به‌وجود آید که شاید بعد از همه سختی‌ها بتوان زندگی را تغییر داد.
بازیگران فیلم چطور انتخاب شدند؟
ابتدا به این موضوع اشاره کنم که خوشحالم محسن تنابنده در این فیلم به ایفای نقش پرداخت. می‌دانم که نقش سختی را ایفا کرد. کار با این بازیگر که خود هم فیلمنامه‌نویس و هم نویسنده است، واقعا لذتبخش بود. چرا که خیلی از مواقع ایده‌‌های جذابی هم مطرح می‌کرد که این موضوع به جذابیت و کیفیت فیلم خیلی کمک کرد. حضور پریناز ایزدیار در این فیلم یکی از شانس‌هایی بود که نصیب ما شد. حس می‌کنم بازیگران این فیلم واقعا باورپذیر ظاهر شده‌اند و من از همه این دوستان خوبم تشکر می‌کنم.
بعد از «سه کام حبس» دوباره مدتی فیلمسازی را کنار خواهید گذاشت؟
بعید نیست که مهاجرت کنم. من سال‌هاست به مهاجرت فکر می‌کنم اما از طرفی می‌دانم که در فضای دیگر از کشورم نمی‌توانم کار فرهنگی انجام دهم. به هرحال من برای این فرهنگ هستم. ما نسلی هستیم که زود پیر شدیم. جنگ، بی‌پناهی، انتخابات، تظاهرات و بی‌تدبیری و ناامیدی کم ندیده‌ایم. 2 فیلمنامه نوشته‌ام. یک فیلمنامه با مضمونی اجتماعی و فیلمنامه‌ای دیگر که تم کمدی دارد. اما واقعا نمی‌دانم در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد. دلم نمی‌خواهد زمان را از دست بدهم. سینما هم ناامیدی و هم امیدواری دارد.
از تجربه همکاریتان با ساسان سالور برادرتان که سال‌هاست به‌عنوان تهیه‌کننده فیلم‌های شما در کنار هم فعالیت می‌کنید، بگویید؟
این که یکی از اعضای خانواده‌ام همراه من فعالیت می‌کند، اتفاق شیرینی و در عین حال خیلی سخت است. چرا که در مقابل یک سری کمبودها و اتفاقات تولید که موجود است، ایستادگی و صبوری می‌خواهد. این پروژه کار سختی بود. به هر حال هم بازیگران و هم عوامل فیلم را باید مدیریت می‌کردیم و با شرایط سخت اقتصادی ساسان برادرم تمام تلاش‌اش را کرد که واقعا بتواند یک فیلم سخت، پر لوکیشن و با بازیگر‌های بنام را به سرانجام برساند. این فیلم یک ریال نه وامی گرفته و نه به نهاد دولتی وابسته است و کاملا مستقل ساخته شده است. با وجود همه این مستقل بودن‌ها و سختی‌ها سعی کرده کیفیت لازم را حفظ کند.
چقدر به دریافت سیمرغ جشنواره فیلم فجر در رشته‌های مختلف امیدوار هستید؟
به‌نظرم در بحث سیمرغ خیلی سلیقه در آن دخیل است به هرحال یک هیأت 9نفره داوری فیلم‌ها را دیده که هر کدام دیدگاه خود را دارند. جشنواره به‌شدت فیلم فجر ثابت کرده که جشنواره قابل پیش‌بینی است. بعضی از اسامی که امسال هم در جشنواره حضور دارند، جشنواره به آنها توجه می‌کند. خیلی وقت‌ها این رقابت بی‌مزه و بی‌انرژی می‌شود. امیدوارم امسال کمی این رویکرد تغییر کند. پیش‌بینی من این است که در رشته‌های مختلف کاندید شویم از قبیل فیلمنامه، تدوین، فیلمبرداری و چهره‌پردازی و مجموعه بازیگران‌مان به‌خصوص نقش اول زن و مرد و نیز نقش مکمل زن شگفتی‌هایی دارند که امیدوارم در این جشنواره دیده شود.
در همینه زمینه :
