گلایه‌های ابراهیم ایرج‌زاد، کارگردان فیلم جنجالی عنکبوت از جشنواره فیلم فجر
کاش جشنواره جعبه سیاه داشت
مسعود میر- روزنامه‌نگار
هنوز چند روزی به اعلام نهایی اسامی فیلم‌های بخش مسابقه جشنواره فیلم فجر مانده بود که شایعه‌ها درباره «عنکبوت» خیلی‌ها ازجمله سازندگانش را متحیر کرد. نام فیلم‌های جشنواره سی‌و‌هشتم که رسانه‌ای شد، مشخص شد «عنکبوت» در تار نازک رزروی‌ها گرفتار شده و به گواه بسیاری یکی از ممتازترین فیلم‌های تولید شده امسال سینمای ایران به‌راحتی نادیده گرفته شده است.
«تابستان داغ» نخستین فیلم ابراهیم ایرج‌زاد بود که در جشنواره سی‌و‌پنجم با 13نامزدی، رکوردی عجیب را ثبت‌کرد و عنکبوت به‌عنوان دومین فیلم این کارگردان، امیدهای بسیاری در جشنواره سی‌و‌هشتم داشت که همگی برباد رفت. ایرج‌زاد بعد از پذیرفته‌نشدن فیلمش در بخش مسابقه جشنواره به صراحت از حذف فیلمش به‌دلیل مسائل غیرسینمایی و مصلحت‌های بی‌دلیل گلایه کرد و حالا در گفت‌وگو با همشهری مرگ عنکبوت در جشنواره فجر را موشکافی کرده است. عنکبوت فیلمی است درباره مردی که می‌خواهد ریشه فساد را بخشکاند و البته در این مسیر، بدل به قاتلی زنجیره‌ای می‌شود؛ قصه هولناکی که سال‌ها پیش با نام مردی به نام «خفاش‌شب» سرزبان‌ها افتاد و عنکبوت هم براساس آن با بازی محسن‌تنابنده و ساره بیات ساخته شده است.
دردسرهای مرد عنکبوتی
«من تا امروز با هیچ جواب درست و حتی با هیچ شخصی مواجه نشدم که درباره این حذف به من توضیحی دهد یا دلایلی را بیان کند.» این جواب ابراهیم ایرج‌زاد در پاسخ به این سؤال است که دلیل حذف فیلم شما به رغم شایستگی‌ها از بخش مسابقه چه بوده است. او همچنین می‌گوید: «خیلی زود این فیلم‌های بخش سودای سیمرغ دیده خواهند شد و عنکبوت هم دیده می‌شود و روسیاهی برای خیلی‌ها باقی می‌ماند که به‌رغم حضور چندین فیلم ضعیف در بخش مسابقه، جایی برای فیلم من باز نکردند و به دلایل غیرسینمایی و مصلحت‌اندیشانه آن را کنار گذاشتند. چیزی که ناراحتم می‌کند این است که جوابی برای این سؤال نیافتم که این دوستان در هیأت انتخاب و دست‌اندرکار برگزاری جشنواره فجر چطور به این نتیجه رسیدند که فیلم مرا نادیده بگیرند. من از اثر خودم تعریف نمی‌کنم چون به‌زودی همه با آن مواجه می‌شوند و آن را می‌بینند، ولی معتقدم عنکبوت به‌خاطر قصه، سمت و سوی ماجرا و اجرای آن از هر سو که بنگرید، غیرقابل حذف بود.»
کارگردان عنکبوت همچنین درباره این اظهارنظر رایج که همه فیلمسازها گمان می‌کنند اثرشان خیلی خوب است و مثلا نباید از شرکت در چنین رقابت‌هایی باز بماند، اینگونه موضع‌گیری می‌کند: «همه می‌دانند که هر سال در جشنواره فیلم‌های خوبی نادیده گرفته می‌شوند و فیلم‌هایی هم به هزار دلیل فرامتنی به بخش مسابقه راه می‌یابند. فیلم من نه به‌خاطر ضعیف بودن، بلکه به‌خاطر حساسیت‌هایی حذف شد که از مدت‌ها قبل درباره‌اش به‌وجود آمده بود. پرونده‌سازی یک رسانه برای فیلم و برانگیختن حساسیت آنهایی که حتی فیلم را ندیده‌اند اما با
آن مخالفند فقط به این معناست که یک طرز تفکر هنوز از سینما می‌ترسد و این تفکر بی‌تردید در هیأت انتخاب و برگزاری جشنواره و همه ارکان سینمای این کشور نماینده دارد.»
شکار عنکبوت
فارغ از اینکه ساختن فیلمی درباره خفاش شب از همان روز اول به شهادت تهیه‌کننده‌اش-جواد نوروزبیگی- با دردسرها و سنگ‌اندازی‌هایی مواجه بوده است، توجه به موجی که پیش از اعلام فهرست فیلم‌های بخش مسابقه جشنواره علیه این فیلم توسط یکی، دو رسانه خاص به راه افتاد هم در این حذف قابل انکار نیست. هفته اول دی‌ماه بود که یک فهرست 10 تایی از فیلم‌های قطعی حاضر در جشنواره دهان به دهان شد که عنکبوت در آن حاضر بود. بعد، یک سایت، یک پرونده کاملا منفی برای ابراهیم ایرج‌زاد و فیلمش منتشر کرده و قسمت‌هایی از فیلمنامه را چاپ می‌کند که اصلا توسط تیم سازنده استفاده نشده است. فضا آنقدر مسموم می‌شود که 72ساعت قبل از اعلام فهرست نهایی فیلم‌ها از 3 فیلم به‌عنوان فیلم‌های در برزخ جشنواره یاد می‌شود که عنکبوت یکی از آنهاست و بالاخره هم این فیلم در بخش سودای سیمرغ پذیرفته نمی‌شود. به گفته ابراهیم ایرج‌زاد مجموعه این اتفاقات و داده‌ها برای شکار عنکبوت کاملا با هم همخوانی دارد. این مشخص است که گروهی می‌خواستند زمین بازی را به نفع خودشان خالی کنند و به‌جای قائل بودن به یک رقابت سالم در محضر مردم پیش‌دستی کرده و با حذف، جای خودشان را باز کردند.
بی‌مهری از تابستان تا زمستان
«من امیدوار و خوش‌بین هستم چون می‌دانم همه آنهایی که فیلمم را دیده‌اند حتی اگر نظر مخالف فیلم داشته‌اند، تغییر عقیده داده‌اند و این اتفاق در اکران فیلم هم بدون هیچ صحنه‌آرایی و اعمال نظری قابل بررسی خواهد بود.» کارگردان عنکبوت این حرف‌ها را در پاسخ به این سؤال می‌گوید که آیا از دامنه‌دار شدن مشکل فیلم در اکران عمومی نگرانی ندارد. او همچنین توضیح می‌دهد: « هیأت انتخاب همواره به انتخاب فیلم‌های سفارشی تن داده و اگر می‌بینید همین الان هم هنوز ترکیب داوران جشنواره مشخص نیست، دلیلش را در همین نگرانی کاندیداهای داوری در نداشتن استقلال رأی و مواجه شدن با توصیه‌ها و سفارش‌ها جست‌وجو کنید.»
کارگردان فیلم سینمایی تابستان داغ ادامه می‌دهد: «بار اول نیست که من با این بی‌مهری‌ها مواجه می‌شوم؛ چون در جشنواره سی و پنجم هم با 13نامزدی در بخش‌های مختلف ازجمله بخش‌های اصلی مانند کارگردانی، فیلمنامه و بهترین فیلم و معرفی به‌عنوان استعداد درخشان جشنواره جوایز به دیگران رسید و حتی من با 13نامزدی برای فیلم اولم شایسته دریافت جایزه استعداد درخشان بهترین فیلم اول هم دانسته نشدم.»
ایرج‌زاد در بخش دیگری از حرف‌هایش می‌گوید: «تغییر نظرات در هیأت انتخاب و عوض شدن برندگان در دقیقه 90 موضوع تازه‌ای نیست و همین باعث شده همیشه به‌خودم بگویم کاش هیأت انتخاب و داوران جشنواره فیلم فجر هم جعبه سیاه داشت. الان حقیقت خیلی راحت پنهان می‌شود، اعضای هیأت انتخاب می‌گویند بهترین‌ها را انتخاب کرده‌اند و آنها که بیرون گود مانده‌اند رأی کافی هیأت را به‌دست نیاورده‌اند اما در جشنواره با تعداد زیادی فیلم‌های ضعیف و سطحی مواجه می‌شویم که همه از خودشان می‌پرسند این فیلم‌ها چطور به جشنواره راه پیدا کرده‌اند. بالاخره در فجر برای بعضی‌ها همیشه جا هست و حتی اگر فیلمسازی تا همین امروز که با هم حرف می‌زنیم مشغول فیلمبرداری بوده باشد باز هم جایش محفوظ می‌ماند و بعد هم ما از عدالت سخن می‌گوییم.»
ایرج‌زاد : الان حقیقت خیلی راحت پنهان می‌شود، اعضای هیأت انتخاب می‌گویند بهترین‌ها را انتخاب کرده‌اند و آنها که بیرون گود مانده‌اند رأی کافی هیأت را به‌دست نیاورده‌اند اما در جشنواره با تعداد زیادی فیلم‌های ضعیف و سطحی مواجه می‌شویم که همه از خودشان می‌پرسند این فیلم‌ها چطور به جشنواره راه پیدا کرده‌اند.
