نبرد با اضطراب پس از حادثه

زهرا خلجی_خبرنگار

همه ما حادثه را در زندگی‌مان تجربه کرده‌ایم. این مسئله می‌تواند یک تصادف ساده یا حتی ماجرایی مثل سقوط بوئینگ هواپیمایی اوکراین باشد که خیلی‌ها به‌خاطر آن اشک ریختند و به‌خاطر جوانان کشته‌شده در آن سنگینی را روی قلب‌شان حس کردند. هر سانحه‌ای اعم از طبیعی و غیرطبیعی حتی اگر با آسیب جسمی همراه نباشد، به لحاظ روحی می‌تواند اثرات غیرقابل جبرانی روی افراد بگذارد. اگر پس از روزهای تلخ هنوز هم احساس می‌کنید نا‌امید هستید، صبح‌ها به زور از خواب بیدار می‌شوید یا خواب‌تان کم شده، دیگر به هدف و برنامه‌ای فکر نمی‌کنید و احساس می‌کنید هیچ‌چیز خوشحال‌تان نمی‌کند باید به‌خودتان بیایید.

اگر احساس تالم و ناراحتی ناشی از یک سانحه دلخراش هوایی، تصادف سهمگین، غرق‌شدن کشتی و یا حتی بلایای طبیعی تا یک یا2 هفته در روح و روان فرد باقی بماند طبیعی است اما اگر این تالم به زندگی روزمره سرایت کند و موجب افسردگی، برهم خوردن تنظیم خواب، افکار شوم و ناراحت‌کننده به‌مدت طولانی شود آن وقت می‌توان گفت فرد دچار «اختلال استرس پس از ضربه روحی یا جسمی» یا PTSD شده است. این اختلال در واقع پس از مشاهده و یا تجربه یک اتفاق دلخراش و وحشتناک برای فرد به‌وجود می‌آید. اضطراب شدید، فکرکردن به گذشته، هجوم فکرهای غیرقابل کنترل و کابوس همه از علائم رایج این مشکل روحی است. این علائم درصورت درمان‌نشدن می‌تواند سال‌ها در فرد باقی بماند و حتی بدتر شود. بنابراین بهترین کار این است که هرچه زودتر برای درمان آن به پزشک متخصص مراجعه شود. ما عادت کرده‌ایم که برای بیماری‌های جسمی مثل سرماخوردگی هم به پزشک مراجع کنیم اما معمولا روح‌ و روان‌مان را فراموش می‌کنیم. جسم و بدن سالم خیلی مهم است اما فکر، ذهن و روان سالم هم اهمیت کمتری ندارد. این دو بال‌های یک پرنده هستند و هر کدام‌شان نباشند عملا زندگی شما در حال بیهوده سپری‌کردن است.

انواع مختلف PTSD
تاکنون 3 نوع مختلف از این بیماری تشخیص داده شده است. اگر علائم کمتر از 3‌ ماه ماندگار باشد در این شرایط آن را اختلال حاد درنظر می‌گیرند. اگر علائم حداقل 3‌ماه در فرد باقی بماند، پزشکان آن را اختلال مزمن تشخیص می‌دهند و اما اگر علائم حداقل 6‌ماه پس از یک ضربه آسیب‌زا بروز کند، این اختلال در دسته اختلال‌های موخره طبقه‌بندی می‌شود.
چه چیزی منجر به بروز اختلال می‌شود
اختلال استرس پس از واقعه، در واقع یک موقعیت بهداشت روان است و زمانی رخ می‌دهد که فرد در معرض مواجهه با رویدادهای آسیب‌زایی مانند جنگ و بلایای طبیعی، احساس درماندگی و ترس شدید، کند. درحالی‌که بیشتر مردم نهایتا می‌توانند به تأثیرات پس از ضربه غلبه کنند اما در برخی افراد علائم در طول زمان بد و بدتر می‌شود. 
با آنکه این اختلال به‌عنوان مشکل سلامت روان به‌حساب می‌آید اما پزشکان نتوانسته‌اند علت گسترش آن در برخی افراد دقیقا مشخص کنند. طبق مطالعات مایو کلینیک، دلیل احتمالی این اختلال می‌تواند علاوه بر ویژگی‌های روانی و شخصیتی ارثی، تجربیات زندگی و ترکیب هورمون‌ها و مواد شیمیایی باشد که از سوی مغز در پاسخ به استرس ارسال می‌شود.
مغز پس از دریافت سیگنال‌های خطر شروع به پاسخ‌دادن می‌کند و به این ترتیب ترکیبی از موادشیمیایی و هورمون‌ها را به کل بدن ارسال می‌کند که می‌تواند منجر به ضربان قلب بالا، فشار عضلانی، سردرد، ناراحتی معده و درد‌های مختلف شود.

نشانه‌ها را بشناسید
در مایو کلینیک از علائم تکرارشونده مانند فکرهای ترسناک، یادآوری و خواب بد و بی‌کیفیت به‌عنوان نشانه‌های اصلی اختلال PTSD یادشده است. این علائم می‌تواند در زندگی مشکل‌آفرین شود. برخی از راه‌های جلوگیری از تکرار علائم، سختی در یادآوری واقعه آسیب‌زا و اجتناب از به یادآوردن تجربه یا مکان و اشیا و افراد دخیل در آن حادثه است. درحالی‌که تجربه تعدادی از این علائم عادی است اما اگر بیش از چند هفته باقی بماند نشانه ابتلا به اختلال PTSD  است.
علائم احساسی اختلال
علائم احساسی اختلال شامل افسردگی، نگرانی، احساس گناه و بی‌تفاوتی است. علامت دیگر نیز «آندونیا» نام دارد که به معنی بی‌علاقگی به انجام فعالیت‌هایی است که پیش از این لذتبخش بوده‌اند. مرکز ملی اطلاعات بیوتکنولوژی آمریکا طی بیانیه‌ای اعلام کرده است آندونیا در پیش‌بینی وجود چند بیماری روانی در فرد نقش دارد. اغلب پس از یک روز پر استرس، بی‌خوابی و اختلال در خواب امری رایج است؛ هرچند برای برخی افراد استرس موجب افزایش زمان خواب می‌شود حتی اگر  همراه با آشفتگی و پر از کابوس باشد.

علائم جسمانی
باید یادتان باشد که مشکلات روحی در صورت رسیدگی نکردن به‌صورت مرتب پیشروی می‌کنند و به راحتی می‌توانند برایتان مشکلات جسمی هم به همراه بیاورند. مرکز ملی مطالعات روانشناختی آمریکا بین بیماران اختلال PTSD، دردها و امراض جسمی زیادی را مستند کرده است. مشکلات فیزیکی گزارش شده شامل بیماری‌های مربوط به سیستم عصبی، تنفسی، اسکلتی و قلبی و عروقی است. احساس افسردگی، گناه، تنش، نگرانی و اختلال خواب نیز ممکن است به مشکلات جسمی منجر شود.

آیا آزمایشی وجود دارد؟
اگر احساس ناخوشایند را با توجه به علائم گفته شده  متوجه شدید بهترین راه‌حل، مراجعه به افراد متخصص حوزه روانشناسی است. اما باز هم اگر می‌خواهید از حال و احوال خودتان باخبر شوید تست‌های ارزیابی زیادی به‌صورت رایگان، محرمانه و حتی آنلاین وجود دارد که افراد می‌توانند از آنها برای تشخیص این اختلال در خود استفاده کنند. یادتان باشد بعد از دریافت نتیجه این تست، آن را  با پزشک در میان بگذارید و به هیچ عنوان دست به‌خوددرمانی نزنید.

راه‌های درمان 
مهم‌ترین راه درمان این اختلال، روان درمانی است اما داروها نیز در مسیر درمان کمک می‌کنند. بیمارانی با این اختلال از درمان‌های تخصصی استفاده می‌کنند که شامل درمان‌های رفتاری و روش‌های مواجهه با آن می‌شود. این درمان‌ها باعث می‌شود بیمار با خاطرات تلخ روبه‌رو شود اما راه‌هایی به او معرفی می‌شود تا به کمک آنها بتواند با آن کنار بیاید. علاوه بر روش‌های درمانی غیردارویی، به آنها داروهای تسکینی نیز داده می‌شود. داروها به تنهایی برای درمان کافی نیستند اما به‌عنوان مکمل مفید هستند. رایج‌ترین نوع داروها که برای این اختلال تجویز می‌شود داروهای ضد‌افسردگی است. این داروها ضمن بهبود حالات و کم‌کردن اضطراب به افزایش تمرکز و تنظیم خواب کمک می‌کند. پیگیری اخبار دلهره‌آور و ناگوار به همراه تماشای تصاویر حوادث دلخراش نیز می‌تواند به نوعی منجر به اختلال اضطراب پس از واقعه شود. ناراحتی و نگرانی با پیگیری اخبار بد کاملا طبیعی است و در یک جامعه، بی‌شک افراد زیادی را درگیر می‌کند. بهترین کار این است که به احساس بد خود اجازه بروز بدهید تا با آن کنار بیایید و آن را پشت‌سر بگذارید. به سمت علایق خود ازجمله دیدن فیلم، ورزش‌کردن و وقت گذراندن با دوستانتان بروید. در پیگیری اخبار تعادل ایجاد کنید؛ به این معنی که پس از خواندن یک خبر بد، خبری امیدوار‌کننده بخوانید. از دیدن تصاویر خشن و دلهره‌آور مانند اجساد قربانیان یک سانحه یا کشتن یک فرد، به‌خصوص در شبکه‌های اجتماعی امتناع کنید. به گفته روانشناسان، اگر دنبال‌کردن اخبار روزمره به شما احساس درماندگی می‌دهد نشانه این است که انسان بی‌تفاوتی نیستید و این نشانه خوبی است، اما توصیه آنها این است که تلاش کنید با خواندن اخبار منفی، انجام امور روزانه و مثبت شما مختل نشود.

آمار اختلال اضطراب پس از حادثه 
ترس باعث ایجاد واکنش‌های ثانویه در بدن می‌شود تا بدن در مواقع احساس خطر از خود دفاع کند.
علائم در بیشتر افراد در روزهای ابتدایی پس از تجربه واقعه دلهره‌آور؛ به‌صورت طبیعی بهبود می‌یابد؛ با این حال آنهایی که علائم‌شان به‌صورت طولانی ادامه می‌یابد با تشخیص اختلال، مورد درمان قرار می‌گیرند.



همه‌چیز درباره PTSD 
اختلال اضطراب پس از واقعه، یکی از شرایط سلامت روان است که پس از تجربه یک واقعه ناراحت‌کننده – چه به‌عنوان شاهد و چه به‌عنوان فرد دخیل در حادثه- اتفاق می‌افتد