توقف روند عرضه‌های اولیه در بازار سهام

در شرایطی که روند رو به رشد بازار سهام پتانسیل فراوانی برای تامین مالی و جذب سرمایه ایجاد کرده است، روند عرضه‌های اولیه در بورس و فرابورس از 3ماه پیش متوقف شده است، این درحالی است که عرضه‌های اولیه در ایران میلیون‌ها هوادار پیدا کرده است. به‌گزارش همشهری، یکی از مواردی که برای سرمایه‌گذاران بورس، مخصوصا سرمایه‌گذاران تازه‌وارد جذابیت دارد؛ عرضه اولیه سهام شرکت‌ها در بورس است. تجربه نشان داده که بیش از ۹۰درصد از عرضه اولیه‌هایی که در بورس انجام شده، سودآور بوده‌اند.عرضه‌های اولیه منجر به رشد و پویایی بازار سهام می‌شود و اصطلاحا جان تازه‌ای به بورس می‌دهد؛ با این حال شیوه عرضه سهام شرکت‌های جدید در بازار سهام عمدتا مورد انتقاد برخی از فعالان بازار سهام بوده است؛ چراکه عرضه‌های اولیه به‌دلیل تأثیر عمیقی که بر بازار سهام می‌گذارند می‌توانند روند بازار را دستخوش تغییراتی کنند. در گذشته عرضه‌های اولیه‌ای که در روند نزولی بازار انجام می‌شد گاها به نزول بورس دامن می‌زد، اما این روز‌ها به‌دلیل رشد ارزش معاملات احتمال چنین تغییراتی کمتر است، با این حال اغلب تحلیلگران براین باورند که بهترین زمان برای عرضه سهام شرکت‌های جدید در بورس در روز‌های رشد بازار سهام است و بهتر است بورس تهران و فرابورس در روزهایی که بازار سهام مدام در حال صعود است از یک طرف با عرضه‌های اولیه منابع مورد نیاز مالکان شرکت تازه وارد را به‌راحتی جذب کنند و از طرف دیگر منجر به پویایی بیشتر بازار سهام شوند. انجام عرضه‌های اولیه در روز‌هایی که شاخص با رشد‌های خیره کننده‌ای مواجه است همچنین می‌تواند به تعادل شاخص بورس کمک کند. با این حال اطلاعات موجود نشان می‌دهد در شرایطی که بازارسهام با رشد‌های کم سابقه‌ای مواجه است اما روند عرضه‌های اولیه از 3 ماه پیش در بورس و فرابورس متوقف شده است. در همین رابطه روزنامه همشهری در تماس با مسئولان بورس و فرابورس خواست تا از دلایل توقف روند عرضه‌های اولیه در 3‌ماه گذشته باخبر شود که مسئولان بورس و فرابورس پاسخی در این‌باره ندادند.

توقف عرضه‌های اولیه 
اطلاعات آماری نشان می‌دهد که از ابتدای سال تاکنون سهام 15شرکت جدید در بورس وفرابورس برای نخستین بار عرضه شده است؛ با این حال آخرین عرضه اولیه سهام به ابتدای آبان‌ماه بازمی‌گردد که در جریان این عرضه، سهام شرکت سرمایه‌گذاری آوا نوین برای نخستین‌بار در فرابورس عرضه شد و بیش از یک میلیون و 200هزار نفر در جریان این عرضه اولیه مشارکت کردند، اما از آن تاریخ به بعد روند عرضه‌ای اولیه دربورس متوقف شده و مشخص نیست با وجود اینکه در طول 3‌ماه گذشته شاخص بورس نزدیک به 35درصد رشد کرده و از 305هزار واحد به 410هزار واحد رسیده است؛ چرا روند عرضه‌های اولیه سهام در بورس و فرابورس متوقف شده است. برخی اطلاعات دریافتی نشان می‌دهد که درحال حاضر سهام 3 شرکت تولید نیروی جنوب غرب صبا، ترانسفورماتور توزیع زنگان وپالایش نفت جی در صف عرضه قرار دارند، اما مقامات بازار سهام تاکنون هیچ اطلاعاتی در این‌باره منتشر نکرده‌اند. پیش از این همچنین نام شرکت‌هایی مانند آسیاتک، فناوری اطلاعات و ارتباطات پاسارگاد (فناپ) سرمایه‌گذاری کارکنان گروه مپنا، گروه صنعتی مینو، توسعه صنعت نفت و گاز پرشیا، سرمایه‌گذاری برق و انرژی غدیر و صنایع تجهیزات نفت برای عرضه در بورس مطرح بود که هیچ اطلاعاتی در مورد نحوه پذیرش، درج و عرضه سهام این شرکت‌ها در بورس در دسترس نیست.
همچنین به تازگی معاون سرمایه‌گذاری و اقتصادی سازمان منطقه آزاد کیش از واگذاری ۳۰درصد سهام شرکت هواپیمایی کیش در فرابورس خبر داده و تأکید کرده بود: دارایی‌های این شرکت هواپیمایی بیش از 1100میلیارد تومان ارزشگذاری شده که قرار است ۳۰درصد از سهام آن در بورس ارائه شود و ۷۰درصد در اختیار سازمان منطقه آزاد کیش باشد.

تعداد کم شرکت‌های بورس و فرابورس
به‌غیر از آنکه سرعت کم پذیرش، درج و عرضه سهام شرکت‌های جدید در بورس، روند توسعه و پویایی بازار سهام را کند می‌کند، منجر به کندی ساختار شفافیت در اقتصاد هم می‌شود؛ چرا که هر چه تعداد شرکت‌های بازار سهام بیشتر باشد روند شفافیت در اقتصاد بیشتر می‌شود و شرکت‌های جدید هم به منابع تامین مالی مناسب‌تری دسترسی پیدا می‌کنند.آن طور که علی صحرایی در نخستین نشست خبری‌اش پس از انتصاب به‌عنوان مدیرعامل بورس تهران وعده داده بود، مهم‌ترین برنامه او، پذیرش شرکت‌های جدید و افزایش کیک بورس در اقتصاد است.با این حال به‌نظر می‌رسد روند پذیرش و عرضه شرکت‌های بیشتر باید با سرعت زیادتری دنبال شود.
هم‌اکنون اطلاعات دقیقی در مورد تعداد شرکت‌های فعالی که قابلیت ورود به بورس را دارند در دست نیست اما برآورد‌ها نشان می‌دهد که سهام کمتر از 4.5درصد شرکت‌های ایرانی در بورس دادوستد می‌شود و این به‌معنای این است که هنوز بسیاری از شرکت‌های فعال در اقتصاد ایران از مزایای تامین مالی از طریق بورس محروم هستند، به همین دلیل است که این شرکت‌ها برای تامین منابع مالی مورد نیازشان محتاج بانک‌ها هستند و بخش زیادی از منابع مالی بانک درگیر وام دادن به همین شرکت‌هاست.
مطابق اطلاعات موجود تعداد شرکت‌های ثبت شده در ایران در حدود 1.5میلیون شرکت است. در سال1393 مرتضی ادب، سرپرست اداره کل ثبت شرکت‌ها و مؤسسات غیرتجارتی، تعداد شرکت‌های ثبت شده در ایران را یک میلیون و 300هزار واحد دانست که نیمی از آنها درتهران ثبت شده بود. 2سال پیش نیز اکبر سهیلی‌پور، رئیس وقت سازمان حسابرسی تعداد شرکت‌های فعال در اقتصاد ایران را 450هزار شرکت دانسته و حتی اعلام کرده بود که این تعداد شرکت اظهارنامه مالیاتی ارائه می‌کنند. با وجود این آمارها برخی برآورد‌ها نشان می‌دهد که نزدیک به 88هزار شرکت در ایران وجود دارد که درمیان آنها شرکت‌هایی وجود دارند که از توانایی ورود به بورس برخوردارند، اما هنوز در هیچ مطالعه‌ای مشخص نشده چرا این شرکت‌ها تمایلی برای ورود به بورس ندارند.
حسن امیری، عضو هیأت مدیره سازمان بورس در پاسخ به این پرسش که چرا تعداد کمی از شرکت‌های موجود در کشور در بورس حاضر شده‌اند، گفت: انتظار نمی‌رود که همه شرکت‌های کشور در بورس حاضر شوند، در دنیا هم این‌گونه نیست، یعنی میلیون‌ها شرکت در کشورهای توسعه یافته وجود دارند، درحالی‌که تعداد شرکت‌های حاضر در بورس این کشورها صدها هزار شرکت است، یعنی همه شرکت‌ها وارد بورس نمی‌شوند. او تأکیدکرد:حضور شرکت‌ها در بورس بستگی به تقاضای خود شرکت‌ها دارد، هر شرکتی که متقاضی باشد و تقاضای حضور در بورس را ارائه کند، تقاضای او بررسی می‌شود، اما نکته مهم این است که درصدی که شرکت‌های بورسی از تولید ناخالص داخلی کشور یعنی جی‌دی‌پی دارند، باید افزایش پیدا کند. او اما اشاره‌ای نکرد که چه تعداد شرکت در اقتصاد ایران وجود دارند که پتانسیل ورود به بورس را دارند.

   عرضه‌های عمده در فقدان عرضه‌های اولیه

با وجود توقف در عرضه‌های اولیه قرار است دولت سهام 3شرکت پالایش نفت تبریز، بیمه البرز و بیمه اتکایی امین را به‌صورت بلوکی و عمده از طریق بورس و فرابورس عرضه کند.براساس اعلام سازمان خصوصی‌سازی قرار است 20درصد از سهام پالایش نفت تبریز و 17.34درصد از سهام بیمه البرز از طریق بورس و ۱۱.۴۴درصد از سهام بیمه اتکایی امین از طریق فرابورس عرضه شود.