افغانستان: انگور
یاقوت‌های هرات و بخارا
زهرا رستگارمقدم_روزنامه نگار
مردم افغانستان معتقدند حکومت باید برای فروش تولیدات و محصولات باغی کشور، بیرون از مرزهای خود بازاریابی کند تا باغداران به خودکفایی برسند؛ محصولاتی که سال‌ها پیش در کتب تاریخی و ادبیات فارسی ایران‌ها به آن اشاره شده است؛ وصف انگور بخارا و خرمی کشور همسایه از تاریخ بیهقی تا دیوان شاعران. بد نیست بدانیم که هرات بیش از ۱۳۰ نوع انگور دارد که از آن جمله می‌توان به لعل، فخری و کشمشی اشاره کرد. انگور از میوه‌هایی است که در بیشتر بخش‌های افغانستان برداشت می‌شود و از بهترین‌های جهان است که در بازارهای مختلف، به‌ویژه بازارهای هند و کشورهای حوزه خلیج‌فارس خریداران زیادی دارد. بخش عمده این انگور به هند و پاکستان صادر می‌شود. به‌طور کلی روزانه بیش از 2هزار تن میوه‌های تازه و خشک به پاکستان صادر می‌شود. از آنجا که شرایط پاکستان در تناسب با دیگر کشورها راحت‌تر، نزدیک‌تر و زمینی به افغانستان صورت می‌گیرد، سود بیشتر این محصولات به تاجران پاکستانی می‌رسد؛ چرا که آنها میوه‌های افغانستان را به نام خودشان به کشورهای دیگر صادر می‌کنند.
ویژگی محصول صادراتی
در سال2018 سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (فائو) اعلام کرد که افغانستان حدود 954هزار و 845تن انگور تولید کرده است. در سال 2018 این کشور به گزارش سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OEC) که هجدهمین اقتصاد بزرگ صادراتی جهان است، حدود 878میلیون دلار صادرات و 5.07 میلیارد دلار واردات داشته است. در نتیجه تراز تجاری منفی این کشور تقریبا 4.19 میلیارد دلار است. تولید ناخالص داخلی افغانستان 19.5 میلیارد است و سرانه تولید ناخالص داخلی آن 1.97 هزار دلار و صادرات انگور 143میلیون دلار. محصولات زراعتی و احجار قیمتی و نیمه‌قیمتی، پنبه، صنایع‌دستی، نباتات طبی، پشم، پوست، روده، زغال سنگ و کبالت از صادرات مهم این کشور به شمار می‌رود که از طریق کریدورهای هوایی و بنادر دیگر کشورها به بازارهای جهان صادر می‌شود.
کشورهای خریدار
مهم‌ترین مقصدهای صادراتی افغانستان، هند، پاکستان، آلمان، ترکیه و ایالات متحده است. در طول 5 سال گذشته صادرات افغانستان با نرخ سالانه 14.7 درصد افزایش یافته است و انگور 16.3 درصد از کل صادرات افغانستان را تشکیل می‌دهد. گرچه کشورها برای معیارهای بسته‌بندی ارزش زیادی قائلند، متأسفانه بسته‌بندی میوه‌های افغانستان هنوز شرایط لازم را برای رقابت در این عرصه به‌دست نیاورده است.
وضعیت اقتصادی
باغداران در ولایت هرات بر این باورند که اگر برای فروش کشمش افغانستان در بازارهای جهان بیشتر تلاش شود، سود خوبی به‌دست می‌آورند. این باغدارن می‌افزایند که شیوه دیگری نیز برای کشمش ساختن انگور وجود دارد که انگور را در کوره‌ها پس از جوشاندن به کشمش بدل می‌کنند. روزانه ٢٠تن انگور نوع میراحمدی، خلیلی و فخری در کوره‌ها به کشمش آبجوش تبدیل می‌شود و سالانه ده‌ها تن از اینگونه کشمش به هند و دیگر کشورهای منطقه صادر می‌شود. سابق محصولات افغانستان به کشورهای عربی مانند عراق و سوریه صادر می‌شد، اما حالا که در این کشورها جنگ است، صادرات کشمش کمتر صورت می‌گیرد. این رقم به سالانه ٣٠هزار تن کشمش صادراتی رسیده است. دکان‌داران نیز یک من کشمش (٤کیلوگرم) را به ٤٥٠ تا ٥٠٠ افغانی از کشاورزان خریداری می‌کنند.
مقایسه با ایران
سرانه تولید ناخالص داخلی کشور افغانستان 1.97 هزار دلار است. اگر بخواهیم صادرات کشمش افغانستان را با درآمد صادرات نفتی ایران در سال2018 مقایسه کنیم باید بگوییم که صادرات انگور 143میلیون دلار برای افغانستان درآمد دارد. اما برای محاسبه دقیق‌تر باید میزان سرانه هر شهروند افغان از محل صادرات انگور را با سرانه هر شهروند ایرانی از فروش نفت مقایسه کنیم. با این روش، درآمد افغانستان از محل صادرات انگور در سال2018 حدود 143میلیون دلار بوده که با تقسیم این رقم به جمعیت کشور، به عدد 4دلار می‌رسیم. محاسبات تخمینی مشابه برای برآورد سرانه درآمد نفتی ایران در سال1397 که درحدود 28.8 میلیارد دلار است که با درنظر گرفتن 80میلیون جمعیت ایران، به رقم 360دلار می‌رسد؛ یعنی هر ایرانی در سال1397 از درآمد‌های نفتی 360دلار سهم داشته‌است. به بیانی دیگر درآمد ایران از محل فروش نفت تقریبا 90برابر اصلی‌ترین کالای صادراتی کشور افغانستان است.
