اروپا مرعوب «قلدری» آمریکا

«اروپایی‌ها، آنچه از برجام باقی مانده را هم فروختند تا از تعرفه‌های تجاری ترامپ در امان بمانند.» این جمله‌ای بود که روز پنجشنبه محمدجواد ظریف در پستی توییتری منتشر کرد و 3کشور اروپایی عضو برجام یعنی انگلیس، فرانسه و آلمان را متهم کرد که توافق هسته‌ای را قربانی معامله خود با آمریکا کرده‌اند.
ظریف که برای شرکت در یک کنفرانس امنیتی به هند سفر کرده بود در انتقادی تند خطاب به اروپایی‌ها نوشت: «اگر می‌خواهید اخلاق را قربانی کنید، بفرمایید؛ اما دیگر ژست اخلاقی هم نگیرید.» اشاره ظریف به گزارش روزنامه واشنگتن‌پست بود که مدعی شده است رئیس‌جمهور آمریکا با تهدید کشورهای اروپایی به اعمال تعرفه‌های جدید باعث شده تا آنها سازوکار حل‌وفصل اختلافات در توافق هسته‌‌ای را فعال کنند که ممکن است در نهایت به بازگشت اتوماتیک تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران منجر شود. وزیر خارجه همچنین در سخنرانی خود در کنفرانس دهلی‌نو، آمریکا را به «بچه قلدری» تشبیه کرد که در مدرسه دیگران را مورد آزار و اذیت قرار می‌دهد. او خطاب به اروپایی‌ها گفت: «اتحادیه اروپا بزرگ‌ترین قدرت اقتصادی جهان است. چرا به آمریکا اجازه می‌دهید به شما زور بگوید؟ قلدرهای مدرسه را یادتان می‌آید؟ آنها ابتدا بچه‌های کوچک‌تر را کتک می‌زنند، اما در نهایت سراغ خود شما هم می‌آیند.»
گزارش واشنگتن‌پست یک روز پس از آن منتشر شد که سران 3کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان با انتشار بیانیه‌ای از ایران خواستند به اجرای کامل تعهداتش در چارچوب برجام بازگردد. آنها در بیانیه خود همچنین اعلام کردند که در اعتراض به اقدامات اخیر ایران در کاهش از تعهدات خود، موضوع را به کمیسیون مشترک برجام ارجاع می‌دهند. این روند نقطه آغاز مسیری است که یک سوی آن برگزاری گفت‌وگوها میان ایران و کشورهای باقی مانده در برجام و یک سوی دیگر آن‌، ارجاع مسئله به شورای امنیت سازمان ملل و بازگشت‌ تمامی تحریم‌های بین‌المللی است؛ اتفاقی که به «مکانیسم ماشه» معروف شده و به‌معنای پایان عمر برجام است.
واشنگتن پست در گزارش خود به نقل از برخی مقام‌های اروپایی که نخواسته‌‌اند نام‌شان ذکر شود، فاش کرده یک هفته مانده به انتشار بیانیه 3کشور اروپایی، دولت آمریکا مقام‌های این کشورها را تهدید کرده درصورتی که مکانیسم ماشه را فعال نکنند، روی خودروهای ساخت اروپا تعرفه‌ 25درصدی اعمال خواهد کرد. چند روز بعد از این تحریم بود که اروپایی‌ها ایران را به تخطی از برجام متهم کرده و روند حرکت به سمت اجرای مکانیسم ماشه را آغاز کردند.
اروپایی‌ها متحدان قدیمی آمریکا به شمار می‌روند و این نخستین بار است که در یک ماجرای سیاسی، واشنگتن علیه آنها از ابزار فشار اقتصادی و تعرفه‌ای استفاده می‌کند. پیش از این دونالد ترامپ اروپایی‌ها را در مذاکرات دوجانبه برای رسیدن به یک توافق تجاری تازه به استفاده اعمال تعرفه 25درصدی روی خودروهای ساخت اروپا تهدید کرده بود اما استفاده از این روش برای دیکته کردن رویکردی در سیاست خارجی میان آمریکا و اروپا، برای نخستین بار اتفاق می‌افتد.
اروپایی‌ها وجود چنین تهدیدی از سوی آمریکا را ابتدا تکذیب کردند؛ چرا که معنای آن پایان استقلال آنها در زمینه سیاست خارجی است. بااین حال، دیروز وزیر دفاع آلمان در نشستی خبری در لندن، مطرح شدن این تهدید از سوی آمریکا را تأیید کرد. آنگرت کرامپ کارن بائر که برای مذاکره بر سر روابط دفاعی و امنیتی میان آلمان و انگلیس پس از برگزیت به لندن رفته در پاسخ به سؤال خبرنگاری در مورد گزارش واشنگتن پست در مورد تهدید اروپا از سوی آمریکا گفت:‌ «این جمله یا تهدید یا هرچه اسمش را می‌خواهید بگذارید؛ بله وجود داشته است.»
آمریکا با اعمال فشار به اروپا برای ارجاع موضوع کاهش تعهدات ایران به کمیسیون مشترک برجام و آغاز مکانیسم ماشه به‌دنبال افزایش فشارها به ایران است. اگرچه اروپایی‌ها در بیانیه خود تأکید کرده‌اند که هدف‌شان نجات برجام و یافتن راهی برای خروج از بن‌بست کنونی است، برخی تحلیلگران دیدگاه دیگری دارند. واشنگتن‌پست به نقل از علی واعظ، مدیر برنامه ایران در مرکز بین‌المللی بحران، نوشته است که اقدام اروپا به بحرانی منجر می‌شود که 3کشور اروپایی مدعی تلاش برای جلوگیری از وقوع آن هستند. سران انگلیس، فرانسه و آلمان در بیانیه مشترک خود همچنین تأکید کرده‌اند که قصد ندارند در کنار سیاست «فشار حداکثری» دونالد ترامپ علیه ایران قرار بگیرند. واعظ معتقد است که اگرچه این اقدام نمی‌تواند فشار اقتصادی بیشتر از آنچه اکنون وجود دارد به ایران تحمیل کند اما در نهایت ظرفیت اروپا برای میانجیگری میان ایران و آمریکا را از آن خواهد گرفت.