شلیک‌های اشتباهی

ساقط‌شدن هواپیماهای مسافری غیرنظامی، در شرایط جنگی و غیرجنگی و به اشتباه یا به عمد، یکی از اتفاق‌هایی است که متأسفانه در طول تاریخ هوانوردی بارها روی داده و صدها قربانی گرفته است.
هرچند اشتباه پدافند در ساقط‌ کردن هواپیماهای نظامی خودی در شرایط جنگی بسیار تکرار شده است، اما هواپیماهای مسافربری غیرنظامی هم قربانی آتش خودی شده‌اند‌. مورد پرواز PS752 خطوط هوایی اوکراین که به اشتباه در آسمان تهران مورد هدف پدافند خودی قرار گرفت یکی از تلخ‌ترین این موارد به شمار می‌رود.
با این حال پروازهای بزرگ  دیگری هم بوده‌اند که توسط آتش کشورهای دیگر ساقط شده‌اند؛ از معروف‌ترین آنها می‌توان به هواپیمای کره‌ای که در 1983توسط شوروی سرنگون یا پرواز معروف MH17خطوط هوایی مالزی که در شرق اوکراین توسط نیروهای درگیر در جنگ داخلی این کشور ساقط شد، اشاره کرد.
برخی از مهم‌ترین پروازهای مسافری که توسط آتش خودی یا کشورهای دیگر سرنگون شده‌اند اینها هستند: 

1962 ؛ پرواز 902ایروفولوت
پرواز 902ایروفلوت (خطوط هوایی) در تاریخ 30ژوئن 1962، طبق برنامه، در مسیرهای داخلی پرواز می‌کرد و برنامه پروازی آن، خاباروفسک به مسکو بود. هواپیما در مسیر پرواز سقوط کرد و لاشه‌‌اش در 28کیلومتری کراسنویارسک پیدا شد. تمام 84سرنشین (76مسافر و 8خدمه) این هواپیمای توپولوف 104جان خود را از دست دادند. شوروی در آن زمان علت سقوط را نقص فنی اعلام کرد، اما در مراجع تاریخ هوانوردی، دلیل سقوط این هواپیما شلیک اشتباهی پدافند خودی ثبت شده است.

1972 ؛ پرواز 114خطوط هوایی عربی لیبی
هواپیمای بوئینگ 727خطوط هوایی عربی لیبی، ساعت 10و 30دقیقه 21فوریه 1973تریپولی را به مقصد بنغازی و از آنجا قاهره مصر ترک کرد اما حدود 3 ساعت بعد در آسمان گم شد. هواپیما وارد حریم هوایی اسرائیل در شبه‌جزیره سینا شد و 2 فانتوم F4 آن را رهگیری کردند. بعد از آنکه هواپیما   از فرود خودداری کرد، توسط جنگنده‌های اسرائیل سرنگون شد. از 114سرنشین آن، تنها 5نفر زنده ماندند.

1980 ؛ یاک 40خطوط هوایی آنگولا
در تاریخ 8فوریه یک هواپیمای یاک 40خطوط هوایی آنگولا، بر فراز آسمان این کشور سرنگون شد و تمام 19سرنشین آن کشته شدند. بعدها ایکائو در گزارش رسمی خود اعلام کرد که این هواپیما، به‌خاطر شلیک اشتباهی یک جنگنده خارجی ساقط شده است. براساس گزارش‌های تأیید نشده، یک فروند میگ-19زامبیا به این هواپیمای مسافربری شلیک کرده بود.

1980 ؛ پرواز 870 ایتاویا
یکی از مرموزترین سوانح هوایی تاریخ، در 27ژوئن 1980در ایتالیا روی داد. هواپیمای مک‌دانل‌داگلاس DC19 خطوط هوایی ایتالیا هنگام پرواز از بولونیا به پالرمو، منفجر شد و به دریا سقوط کرد و تمام 81سرنشین آن کشته شدند. بعدها 2 سناریو برای توجیه سقوط این هواپیما مطرح شد: اصابت موشک و انفجار بمب. برخی می‌گفتند در مانور ناتو و یا توسط جنگنده‌ای لیبیایی به این هواپیما موشک شلیک شده است. فرضیه دیگر این بود که انفجار یک بمب در داخل هواپیما، باعث سقوط آن شده. در نهایت، دادستانی ایتالیا در سال 2013 اعلام کرد که با توجه به مدارک، احتمال قوی‌تر این است  که هواپیما توسط موشک سرنگون شده است.

1983 ؛ پرواز 007هواپیمایی کره
پرواز 007هواپیمایی کره، در تاریخ اول سپتامبر 1983توسط یک سوخو 15شوروی ساقط شد. تمام 269مسافر این بوئینگ 747 ازجمله نماینده کنگره آمریکا لری مک‌دانلد در این پرواز کشته شدند. این هواپیما از آمریکا در حال پرواز به کره‌جنوبی بود که به اشتباه وارد فضای هوایی شوروی شد.

1998 ؛ پرواز 602لاین ایر
یک فروند آنتونوف 24خطوط هوایی لاین سریلانکا در تاریخ 29سپتامیر 1998در سواحل شمال غربی سریلانکا در دریا سقوط کرد. این هواپیما کلمبو برخاسته و خیلی زود از صفحه رادارها محو شده بود. بعدها اعلام شد که شورشی‌های آزادی‌خواه تامیل این هواپیما را مورد هدف قرار داده‌اند. تمامی 7 خدمه و 48مسافر این هواپیما کشته شدند.

2001 ؛ سسنا A185پرو
یک فروند سسنا A185در تاریخ 20آوریل 2001بر فراز آسمان پرو، توسط یکی از جنگنده‌های این کشور ساقط شد. دو نفر از 4مسافر آن کشته شدند. این دو نفر، میسیون مذهبی آمریکایی رونی باور و دختر خردسال او بودند. این پرواز، از آن رو اهمیت دارد که سیا باعث ساقط شدن آن بوده است؛ براساس برنامه مشترکی بین آمریکا و پرو، سیا قاچاق هوایی مواد‌مخدر را درنظر می‌گرفت. این پرواز، توسط یک هواپیمای شناسایی سیا به اشتباه به‌عنوان هدف به پرو معرفی شد و پرو هم آن را ساقط کرد.

2001؛ پرواز 1812خطوط هوایی سیبری
در تاریخ 4اکتبر 2001، یک فروند توپولوف 154خطوط هوایی سیبری در مسیر تل‌آویو به نویوسیبریسک در روسیه، بر فراز دریای سیاه مورد هدف قرار گرفت و ساقط شد. گمانه‌زنی‌های اولیه، بمب‌گذاری تروریستی بود، اما بعدا منابع آمریکایی ثابت کردند که هواپیما توسط یک موشک زمین به هوای S-200که از شبه‌جزیره کریمه شلیک شده سرنگون شده است. این موشک در جریان مانور اوکراین در شرق این کشور شلیک شد و بعدا رئیس‌جمهور اوکراین و مقامات ارشد نظامی این کشور، به این خاطر معذرت‌خواهی کردند. دولت اوکراین به خانواده‌های هر کدام از 66مسافر و 12خدمه آن هم 200هزار دلار خسارت داد.

2014 ؛ پرواز MH17خطوط هوایی مالزی
بوئینگ 777خطوط هوایی مالزی که از آمستردام به کوالالامپور در حال پرواز بود، در تاریخ 17جولای 2014در شرق اوکراین سقوط کرد و تمامی 283 مسافر و 15خدمه آن کشته شدند. دلیل سقوط، بعدها شلیک موشک «باک» از سوی گروه‌های جدایی‌طلب مورد حمایت روسیه اعلام شد و هلند و استرالیا روسیه را مقصر این حادثه اعلام کردند. روسیه هرگز این موضوع را نپذیرفت و کارخانه سازنده موشک‌های باک اعلام کرد که این موشک توسط اوکراین شلیک شده است.