احیای اقیانوس‌پیمای بادبانی ایران

 دانش دریانوردی سنتی ایران پس از نیم‌قرن بار دیگر و با به‌آب‌انداختن نخستین بوم بادبانی ایران به آب‌های بندر کنگ در جنوب ایران، که مهد دریانوردی سنتی ایران خوانده می‌شود، احیا شد.
به گزارش همشهری، بوم‌های بادبانی، کشتی‌های اقیانوس‌پیما در دوره‌های تاریخی ایران در ایران و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس بودند که به اقیانوس هند و آفریقا سفر می‌کردند. بوم‌های بادبانی در ساختار و شکل شباهت زیادی با لنج‌های سنتی ایران دارند.
مهارت‌های لنج‌سازی و دانش سنتی دریانوردی ایران در فهرست میراث ناملموس یونسکو به ثبت رسیده و حالا با به‌آب‌انداختن نخستین بوم بادبانی ایران پس از نیم‌قرن، مهارت‌های لنج‌سازی و دانش سنتی دریانوردی ایران بار دیگر احیا شده است.
سعید انوری‌نژاد، مدیر اجرایی بوم بادبانی ایران گفت: این اقدام با بهره‌گیری از کتاب بادبان‌های جنوب، نوشته علی پارسا که یک دهه قبل به تاریخ دریانوردی ایران و حوزه خلیج‌فارس علاقه‌مند شد و حدود 6سال در جنوب کشور و عمان و هند و آفریقا برای تحقیقات مرتبط با تاریخ دریانوردی ایران و حوزه خلیج‌فارس تلاش کرد، انجام شد.
او با اشاره به اینکه مرکزیت تحقیقات علی‌ پارسا در بندر کنگ قرار داشت، گفت: بندر کنگ در چند قرن گذشته مهم‌ترین بندر دریانوردی ایران بود و هنوز هم معروف است که ناخداهای کنگی ناخداهای بسیار معتبری بوده و هستند.

از خلیج‌فارس تا اقیانوس هند و آفریقا
بوم‌های بادبانی در ایران که بیشترشان زمانی از بندر کنگ عازم هند و آفریقا می‌شدند کنار گذاشته شدند و دانش و مهارت‌های ساخت بوم نیز در حال فراموشی بود، تا آنکه به پیشنهاد علی پارسا نویسنده کتاب بادبان‌های جنوب، سرمایه‌گذاران مشتاق سرمایه‌گذاری بر این میراث ناملموس جهانی کشور شدند و برای نخستین‌بار پس از 50سال بوم بادبانی ایران به آب انداخته شد.
سعید انوری‌نژاد، مدیر اجرایی بوم بادبانی ایران می‌گوید: یک‌ماه زمان برد تا در نوار ساحلی جنوب کشور از قشم تا آبادان بوم قدیمی ایران یافته شود.
او گفت: پس از آنکه 70سال پیش موتور آمد، بادبان‌ها حذف، لنج‌ها از حالت سنتی خارج و به موتور تجهیز شدند. 
به گفته مدیر اجرایی بوم بادبانی ایران، بیش از 20نوع جهاز و لنج در حوزه خلیج‌فارس و هند و آفریقا وجود دارد که میراث مشترک دریایی هستند.
او گفت: بوم جهازی بود که ایرانی‌ها و کویتی‌ها با آن اقیانوس‌پیمایی می‌کردند، بوم همچنین آیکون دریانوردی ایران است چون با این جهاز بود که ایرانی‌ها سفرهای طولانی را در اقیانوس‌ها تا هند و آفریقا انجام می‌دادند. سعید انوری‌نژاد افزود: بوم‌های ایرانی در جنوب کشور به‌دلیل پهن‌بودن و ساختار ویژه خود اکنون مهجور مانده‌اند و اگر در تمام جنوب ایران بگردید به‌سختی کمتر از 40بوم خواهید یافت که هیچ‌کدام آنها جوان نیستند؛ درحالی‌که حدود 5هزار لنج در سواحل جنوب کشور فعالیت می‌کنند.
او دلیل مهجورماندن بوم یا همان کشتی‌های بادبانی اقیانوس‌پیمای ایرانی را ساختار بزرگ‌جثه این سازه اعلام کرد که توان ناوبری و فرماندهی آن‌را در میان انبوه لنج‌های مستقر در خلیج‌فارس می‌گیرد. موضوع دیگر در مهجورماندن بوم سنتی ایران نیز ورود کشتی‌های مدرن به صنعت حمل‌ونقل دریایی است.

 بوم‌های بادبانی ایران در ساحل کویت و فستیوال جهانی به نام قطر 
هم‌اکنون لنج‌ها که ساختاری کوچک‌تر و متفاوت‌تر از بوم‌های سنتی ایران دارند، در خلیج‌فارس تردد می‌کنند که بیشتر کاربری آنها حمل‌ونقل بار بین شمال و جنوب خلیج‌فارس است و بوم‌های بادبانی به‌دلیل ظرفیت کمتر بارگیری کنار گذاشته شده‌اند. اما نخستین بوم بادبانی ایران که پس از 50سال به آب انداخته شد، در شرایطی احیا شده که کشورهایی همچون کویت و قطر بوم‌های بادبانی را به‌عنوان یک میراث ناملموس برای خود می‌دانند و مثلا در قطر فستیوال سالانه بوم‌های بادبانی برگزار می‌شود.
کویت نیز همچنان به‌عنوان مهم‌ترین کشور دارنده بوم‌های بادبانی در خلیج‌فارس و جهان مطرح است که بیشتر بوم‌های خود را نیز از بوم‌داران بندر کنگ خریداری کرده یا از بوم‌سازان ایرانی برای ساخت بوم‌های بادبانی خود بهره گرفته است. بوم‌های سنتی ایران و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس برای پیمودن اقیانوس‌ها گاه تا 7بادبان بر عرشه خود داشتند. بوم بادبانی ایران اما دارای 3بادبان بر عرشه است. سعید انوری‌نژاد مجری طرح بوم بادبانی ایران با اشاره به پرونده ثبت جهانی مهارت‌های لنج‌سازی و دانش سنتی دریانوردی به همشهری گفت: در تمام این سال‌ها تنها همان پرونده ثبت جهانی در مهارت‌های لنج‌سازی‌ و دانش سنتی دریانوردی ایرانی وجود داشت و حتی پس از ثبت جهانی نیز کاری در احیای دانش سنتی دریانوردی و لنج‌سازی‌ ایران نشده بود. احیای بوم بادبانی ایران نخستین اقدام اجرایی در جهت پرونده ثبت جهانی مهارت‌های لنج‌سازی و دانش سنتی دریانوردی است که توسط گروهی از علاقه‌مندان به دریانوردی سنتی ایران انجام شده و هیچ حمایتی از سوی وزارت میراث فرهنگی و نهادهای متولی در این باره نشده است.
به گفته او، تمامی مراحل بازسازی بوم بادبانی ایران توسط محمد مقدم از فیلمسازان و مستندسازان حرفه‌ای حوزه میراث فرهنگی مستندسازی شده که منبع خوبی برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به حوزه میراث فرهنگی و حتی افرادی است که علاقه به احیای دانش سنتی دریانوردی ایرانی دارند.
انوری‌نژاد حوزه دریانوردی هند و آفریقا را نیز میراث مشترک ایران با خلیج‌فارس و اقیانوس هند اعلام کرد و گفت: غیراز ثبت جهانی دانش سنتی دریانوردی ایران هیچ کار دیگری در 50سال گذشته انجام نشده بود و غیر از کویتی‌ها و قطری‌ها که سال‌هاست در خصوص بوم بادبانی و لنج‌های سنتی فعالیت دارند کشور دیگری در حوزه خلیج‌فارس فعالیت زیادی نداشت. قطری‌ها چند‌ماه قبل ششمین دوره فستیوال بین‌المللی لنج‌های بادبانی خود را برگزار کردند، عمانی‌ها 20سال است در زمینه پیشینه دریانوردی سنتی خود فعالیت می‌کنند و در 2نمونه از محققان استرالیایی و انگلیسی دعوت کردند و لنج‌های اقیانوس‌پیمای خود را با پول پادشاه عمان ساختند و سفری طولانی به کشورهای شرق آسیا با آن پیمودند و درنهایت لنج بادبانی خود را به یکی از  کشور‌های جنوب شرق آسیا  اهدا کردند. در نمونه‌ای دیگر آنها از فردی دعوت کرده‌اند که میراث چندهزارساله دریانوردی‌شان را بنویسد. در کویت هم که میراث مشترکی با ما دارند، در برابر موزه علوم و فنون خود بوم فتح‌الخیر معروف در منطقه خلیج‌فارس را که آن هم مال کنگی‌ها بود به نمایش گذاشته‌اند. بوم فتح‌الخیر را از کنگی‌ها خریدند و حالا آن بوم تبدیل به نشان کویتی‌ها در دریانوردی سنتی خلیج‌فارس شده است. پس از جنگ عراق با کویت بسیاری از بوم‌های آنها از بین رفت و کویتی‌ها تعداد زیادی از بوم‌های کنگی را خریدند، درحالی‌که ما دهه‌هاست لنج‌ها و بوم‌های بادبانی را در سواحل خود در خلیج‌فارس مشاهده نکرده‌ایم.
به گفته مجری بوم بادبانی ایران، هنگام احیای بوم بادبانی ایران نمایندگانی از قطر با سفر به بندر کنگ از احیا‌کنندگان این بوم بادبانی خواسته‌اند تا این بوم را به قیمتی کلان به آنها بفروشند، اما مجریان این پروژه با نگاه ملی به احیای دانش دریانوردی سنتی ایران و مهارت‌های لنج‌سازی‌ این پیشنهادها را رد کرده‌اند و امیدوارند تعداد بیشتری از سازه‌های سنتی دریانوردی ایران را در خلیج‌فارس احیا کنند.

نقش ناخدا بابو، گنجینه زنده دریانوردی سنتی ایران در احیای بوم بادبانی
ناخدا عبدالرحمن بابو با 93سال سن و از چهره‌های شناخته‌شده دریانوردی سنتی در تمامی منطقه خلیج‌فارس نیز حاضر شده است در احیای بوم بادبانی ایران پس از 50سال مشارکت داشته باشد. ناخدا بابو از 20سالگی به سفرهای دریایی رفته و نکته جالب در مورد او آن است که تمامی سفرهای دریایی خود را مکتوب کرده است. بنابراین دفاتر ناخدا بابو مستندات خوبی برای ترویج دانش و مهارت‌های سنتی دریانوردی ایران است. او تمامی سفرهای خود و حتی جریان آب و هوایی خلیج‌فارس و اقیانوس هند تا آفریقا را به تقویم شمسی، میلادی، قمری و تقویم دریانوردی ثبت کرده است. او نرخ مبادله پول و حتی قیمت کالاها و نوع شراکت در دریانوردی سنتی ایران را ثبت کرده و از این منظر آرشیوی غنی از دریانوردی سنتی ایران در دوره معاصر تدوین شده است. ناخدا بابو با نظارت بر احیای بوم بادبانی ایران توانسته است همچنان دانش سنتی مهارت‌های لنج‌سازی و دریانوردی ایرانی را زنده نگاه دارد. او بیش از 300قلم از اشیای متعلق به لنج و بوم‌های بادبانی خود را نیز در اختیار احیا‌کنندگان بوم بادبانی ایران قرار داد و ممکن است در آینده موزه کوچکی از وسایل دریانوردی سنتی ایران در بندر کنگ راه‌اندازی شود.