حمله به فرهنگ ایران

محمد باریکانی _ خبر‌نگار

دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا دیروز در توییتر اعلام کرد که 52هدف در ایران در تیررس آمریکاست که بخشی از آنها مراکز فرهنگی باارزش ایرانی‌هاست. این توییت موجی از اعتراض‌ها را علیه ترامپ برانگیخت و حتی درون آمریکا نیز باربارا اسلاوین، روزنامه‌نگار آمریکایی و عضو ارشد اندیشکده «شورای آتلانتیک» خطاب به ترامپ نوشت که توییت‌هایش در مورد نابودی میراث باستانی ایران کاملا غیرقابل‌قبول است.

به گزارش همشهری، اعلام ترامپ در هدف قراردادن مراکز فرهنگی با ارزش بالا در ایران این شائبه را ایجاد کرده که او میراث جهانی، ملی و تاریخی کشور را هدف گرفته است.
اظهارنظر ترامپ دقیقا یادآور انهدام پالمیرا، بناهای باستانی، حمله به موزه بغداد و تخریب آثار تاریخی عراق و سوریه از سوی داعش بود؛ اقداماتی که حتی واکنش‌های جهانی را برانگیخت و منجر به تصویب قوانین و کنوانسیون‌های جهانی بیشتر برای حفاظت از آثار تاریخی در جنگ‌ها شد.

تخریب میراث‌فرهنگی در جنگ‌ها جنایت جنگی است
پایان یافتن جنگ جهانی دوم و تخریب‌های شدیدی که این جنگ بر میراث تاریخی اروپا گذاشت و بخش زیادی از آنها را نابود کرد، به تصویب نخستین کنوانسیون حفاظت از میراث‌فرهنگی در جنگ‌ها منتج شد و پس از آن بود که با انهدام مجسمه‌های بودا در بامیان افغانستان توسط طالبان در سال1999 بند دیگری به کنوانسیون سال1959 یونسکو افزوده شد که براساس آن حفاظت از آثار تاریخی در جنگ‌ها ضروری اعلام و بر آموزش نیروهای مسلح کشورها برای حفظ آثار تاریخی در نبردها تأکید شد.
حمله داعش به عراق و سوریه و تخریب و انهدام وسیع آثار تاریخی موجود در آن کشورها که برخی‌شان در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت رسیده بودند اما فاجعه‌ای بر جای گذاشت که سرانجام منجر به تصویب قطعنامه2347 شورای امنیت سازمان ملل متحد در محکومیت تعرض به محوطه‌ها و آثار تاریخی در زمان جنگ شد. براساس این قطعنامه و البته کنوانسیون‌های پیشین یونسکو در صیانت از میراث فرهنگی در زمان جنگ، تعرض و تخریب و انهدام آثار تاریخی در جنگ‌ها «جنایت جنگی» است و در ردیف جنایت علیه بشریت قرار دارد.
ایالات متحده آمریکا البته 2سال قبل در حمایت از رژیم صهیونیستی از یونسکو خارج شد و دونالد ترامپ نیز خود را ملزم به رعایت کنوانسیون‌های این نهاد بین‌المللی و قوانین جهانی مرتبط با حفاظت از آثار تاریخی در جنگ‌ها نمی‌داند. این در حالی است که تاکید یونسکو و نهادهای بین‌الملل بر امن‌ماندن مراکز تاریخی-فرهنگی و میراث بشری از جنگ‌هاست.

ممنوعیت حمله به اماکن تاریخی-فرهنگی در جنگ‌ها 
قطعنامه 2347 شورای امنیت سازمان ملل متحد به‌عنوان جدیدترین میثاق جهانی در حفاظت از میراث فرهنگی در جنگ‌ها پس از حملات وسیع به مراکز تاریخی و فرهنگی عراق و سوریه از سوی داعش به تصویب شورای امنیت سازمان ملل رسید و در آن تأکید شد: «تخریب غیرقانونی میراث‌فرهنگی، به غارت بردن و قاچاق اشیای فرهنگی در سایه درگیری‌های مسلحانه به‌ویژه توسط گروه‌های تروریستی و همچنین تلاش برای نادیده‌گرفتن ریشه‌های تاریخی و تنوع فرهنگی به افزایش و وخیم‌ترشدن درگیری‌ها و جلوگیری از آشتی ملی پس از درگیری‌ها می‌انجامد و بنابراین امنیت، ثبات، حاکمیت و توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشورها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.»
در بخشی از این قطعنامه به محکومیت یک فرد به «جنایت جنگی» از سوی دیوان کیفری بین‌المللی (لاهه)، برای نخستین‌بار در جهان و به‌دلیل هدایت حملات علیه ساختمان‌های مذهبی و بناهای تاریخی اشاره و اعلام شد که قطعنامه2347 تخریب غیرقانونی میراث‌فرهنگی شامل اماکن مذهبی، آثار و اشیای تاریخی موزه‌ها، محوطه‌های باستانی، کتابخانه‌ها و آرشیوها در سایه درگیری‌های نظامی تقبیح می‌کند و محکوم است.
براساس قطعنامه2347 شورای امنیت سازمان ملل متحد که در سال2017 به تصویب رسیده و جدیدترین قانون در حفظ میراث‌فرهنگی جهان است، تمامی کشورها مسئولیت اصلی محافظت از میراث‌فرهنگی و تلاش برای محافظت از این میراث در جریان درگیری‌های نظامی را براساس منشور شورای امنیت دارند و باید به حاکمیت دیگر کشورها احترام بگذارند. سازمان ملل اعلام کرد: قطعنامه2347 همه اعضا را به اقدامات جلوگیرانه برای حفاظت از آثار فرهنگی ملی و دیگر آثار مهم فرهنگی خود در جریان درگیری‌های نظامی از طریق فعالیت‌هایی چون مستندنگاری و حفاظت از اموال فرهنگی‌شان در شبکه «پناهگاه‌های امن» در مناطق تحت حفاظت خود و درنظر داشتن ویژگی‌های فرهنگی، جغرافیایی و تاریخی میراث فرهنگی نیازمند به محافظت تشویق می‌کند.
قطعنامه2347 شورای امنیت سازمان ملل متحد همچنین از یونسکو، اینترپل، دفتر مقابله با مواد‌مخدر و جرم سازمان ملل متحد و سازمان جهانی گمرک و دیگر سازمان‌های بین‌المللی متحد درخواست کرده است در چارچوب تعهدات خود با کشورهای عضو برای جلوگیری از تخریب، غارت و قاچاق آثار فرهنگی و تاریخی در تمامی اشکال همکاری کند.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا البته یک‌سال پیش از تصویب قطعنامه حفاظت از میراث‌فرهنگی در جنگ‌ها و نبردهای مسلحانه در شورای امنیت سازمان ملل متحد، فرمان خروج ایالات متحده از یونسکو را صادر کرد. این اقدام به‌معنای آن است که دولت ایالات متحده آمریکا خود را به مقررات بین‌المللی یونسکو در حفاظت از آثار تاریخی پایبند نمی‌داند. برهمین اساس است که او بامداد دیروز در توییتر اعلام کرد که 52هدف که برخی از آنها از ارزش‌های فرهنگی بالایی برای ایران و ایرانی‌ها برخوردارند در تیررس ایالات متحده در جنگ احتمالی با ایران است.

تازه‌ترین اظهارات ترامپ مبنی بر در تیررس بودن اماکن فرهنگی با ارزش ایران، بیانگر عدم پایبندی ‌آمریکا به کنوانسیون‌های یونسکو ‌ و قطعنامه شورای امنیت در حفاظت از آثار تاریخی در جنگ‌ها و جنایت جنگی است