با سلامت مردم تجارت نکنید

مائده امینی ـ روزنامه‌نگار

اینجا هم شفاف نبودن صاحبان قدرت با مردم، کار را سخت کرده است؛ کشاکش بر سر محصولات تراریخته تمامی ندارد. این سوی ماجرا، استادان دانشگاه و محققان و پژوهشگران بارها و بارها انتقادهای تندی به مدیریت مواد غذایی کرده و نسبت به شیوع محصولات تراریخته در ایران هشدار داده‌اند، آن سوی میدان اما واردکننده‌ها، سیاستمداران و صاحبان قدرت ایستاده‌اند و اصرار دارند مصرف تراریخته‌ها برای سلامتی افراد ضرری ندارد و برای دفاع از موضع خود دلایل بسیاری می‌تراشند. پروفسور کرمی بر این باور است که سود عده‌ای در به خطر انداختن سلامت مردم است و تست‌های مربوط به سلامت‌سنجی محصولات تراریخته را بی‌اعتبار می‌داند. به موش‌های آزمایشگاهی محصولات تراریخته می‌دهند و بعد گذر 3‌ماه از زمان مصرف که می‌بینند برای آنها مشکلی پیش نیامده می‌گویند تراریخته برای انسان ضرر ندارد، اما آیا ما انسان‌ها فقط 3ماه قرار است از تراریخته‌ها مصرف کنیم؟ او با اشاره به این نکته که بعد از گذشت 2سال در بدن همین موش‌های آزمایشگاهی تومورهای سرطانی دیده شده است، می‌افزاید: شتاب افزایش سرطان در ایران بسیار بالا رفته است و این نگران‌کننده است. اگرچه ما در ایران کشت تراریخته نداریم اما در محصولات صنعتی و وارداتی ما گاهی از روغن تراریخته استفاده می‌شود. او به‌عنوان بنیانگذار انجمن بیوتکنولوژی در گفت‌وگویی تفصیلی با همشهری به همه ابهامات درباره تراریخته‌ها پاسخ داده است.





آقای دکتر! شاید بهتر باشد که در ابتدای گفت‌وگو تعریف شما از محصولات تراریخته را بدانیم...
محصولات در 3قسم خلاصه می‌شوند؛ محصولات دستکاری شده ژنتیک، محصولات اصلاح شده ژنتیک و محصولات ارگانیک. محصولات دستکاری شده ژنتیک (تراریخته‌ها) محصولاتی هستند که ژن بیگانه‌ای وارد ساختار ژنتیک آنها شده است. مثلا تفاوت سویای دستکاری شده با سویای اصلاح‌شده در همین ژن بیگانه است؛ به بذر سویای اصلاح شده هیچ ژن بیگانه‌ای اضافه نمی‌شود.
برای تولید یک محصول تراریخته چه می‌کنند؟ فرایند تراریختگی را برای ما تشریح کنید.
اولین هدف این بود که بذرهای تراریخته در برابر آفات مقاوم باشند. برای رسیدن به این هدف، ژن باکتری‌ای که سم بی‌تی را تولید می‌کند، گرفتند و به بذر گیاهان وارد کردند و ژنتیک گیاه را به‌طور کلی تغییر دادند. این ژن در گیاه سم بی‌تی را تولید می‌کند و باعث می‌شود حشرات نتوانند به گیاه آسیبی بزنند و نیاز به سمپاشی از بین برود، اما حالا آفات نسبت به بی‌تی مقاوم شده‌اند و در آینده‌ای نزدیک (اگر قرار است با همین شیوه تولید محصول کنیم) باید سموم بیشتری به گیاه اضافه کنیم و این چرخه خطرناک ادامه پیدا خواهد کرد و صنعت غذای جهان را تحت‌تأثیر قرار خواهد داد. البته ممکن است نسل بعدی تراریخته‌ها این مشکل را نداشته باشد اما فعلا مصرف محصولات تراریخته به ضرر سلامت جهانی است.
در ایران کشت تراریخته نداریم؟
ابدا. فعلا در کشور ایران هیچ بذر تراریخته‌ای نداریم. در ایران محصولات تراریخته داریم اما بذر تراریخته (بذری که به لحاظ ژنتیک دستکاری شده باشد) نداریم. همین موضوع باعث می‌شود محصولات تراریخته ما از نوع وارداتی باشند نه تولید داخل. مثلا هیچ‌کدام از محصولات لبنیاتی ما تراریخته نیست چرا که ما اساسا دام تراریخته در ایران نداریم. این‌روزها به واسطه اخبار کذبی که منتشر می‌شود، مردم نگران و مستاصل شده‌اند که چه چیزی بخورند که به سلامت آنها آسیبی نرسد! غلات، صیفی‌جات، تمام میوه‌های داخلی، روغن‌هایی مثل کنجد، زیتون، آفتابگردان و کلزای داخلی، ماست، شیر و... در ایران از خطر تراریختگی مصون مانده‌اند.
 آقای کرمی ! مگر خوراک دام ما عموما وارداتی و از نوع تراریخته نیست؟پس چرا شما تأکید دارید که محصول لبنی تولید داخل تراریخته نیست...
بله. خوراک دام‌های ایران اصولا محصولات تراریخته‌ هستند اما این به معنی نیست که شیر، ماست یا هر محصول لبنی دیگر که توسط این دام تولید شده و به‌دست ما می‌رسد تراریخته باشد.
کیک‌ها و بیسکوئیت‌های سوپرمارکتی چطور؟ 
طبق قانون حتی اگر یک گرم روغن تراریخته در فرایند تولید یک محصول به‌کار رود، آن محصول باید برچسب تراریختگی بخورد. درحالی‌که این میزان اندک موجود در اقلام خوراکی، آسیبی به سلامت افراد نمی‌زند.
 و چرا عده‌ای در مجلس و برخی مسئولان در حوزه کشاورزی اصرار دارند که تراریخته‌ها هیچ مشکلی برای سلامت جامعه ایجاد نمی‌کنند؟ 
سود و منفعت شخصی عده‌ای در گرو واردات است. چهار، پنج نفر در ایران، به نوعی سردمداران واردات تراریخته محسوب می‌شوند که حجم گسترده‌ای از واردات این حوزه توسط آنها انجام می‌شود. مردم باید بدانند که بیش از 90درصد ذرت‌ها و سویاهای وارداتی تراریخته هستند؛ اینها باید خوراک دام شوند اما عده‌ای برای منافع‌شان آنها را به‌عنوان خوراک انسان می‌فروشند.
شما به استناد آمارهای جهانی و پژوهش‌های علمی به ما بگویید اگر محصولات تراریخته تولید نکنیم در تامین غذای جهان به مشکل می‌خوریم؟ چرا که مدافعان تراریخته می‌گویند نمی‌توان با کشت ارگانیک یا بذر اصلاح شده غذای جمعیت جهان را تامین کرد.
بگذارید کاملا مسئله را باز کنیم. مدافعان می‌گویند جمعیت جهان به سوی 10میلیاردی شدن پیش می‌رود و کشاورزی معمولی پاسخگوی نیاز غذای این تعداد نیست. این یک دروغ بزرگ است. براساس آمار بانک جهانی، جمعیت کنونی جهان نزدیک به 8 میلیارد نفر است و در تولیدات کشاورزی فعلی جهان، 12تا 14میلیارد نفر غذا وجود دارد.
 یکی از تحلیل‌هایی که در حمایت از محصولات تراریخته مطرح‌ می‌شود، در حوزه محیط‌زیست است. مدافعان تراریخته می‌گویند که با توسعه مصرف تراریخته‌ها تخریب کمتری متوجه جنگل‌ها می‌شود و لازم نیست مانند کشاورزی سنتی حجم گسترده‌ای از زمین زیرکشت برود تا به محصول کمی برسیم...
این هم استدلال درستی نیست. امروز کشاورزی هم راه‌های تازه‌ای برای حیات خود پیدا کرده است. تکنولوژی به کشاورزی هم رسوخ کرده است؛ مثلا هر هکتار که به روش‌ کشت نوین گلخانه‌ای انجام شود، چند برابر کشت‌های سنتی به کشاورز محصول می‌دهد.
پس چرا در کشور ما کمتر از این شیوه‌ها استفاده می‌شود؟
مدیریت کشاورزی ما مشکل دارد. ما کشور ثروتمندی در این حوزه هستیم. می‌توانیم با اندکی سرمایه و پیگیری سراسر کشور را مجهز به روش‌های نوین کشت کنیم اما می‌دانید مشکل از کجا شروع می‌شود؟ از آنجا که سود واردات برای عده‌ای آنقدر زیاد است که حاضر نیستند تن به چنین تغییراتی بدهند و خود تبدیل به مانع بزرگی برای اصلاح مدیریت کشاورزی کشور می‌شوند.
یعنی شما تأکید دارید که با توسعه تراریخته‌ها مشکل تامین غذای جهان حل نمی‌شود...
من می‌گویم ما اصلا مشکلی برای تامین غذا نداریم. آمارش را هم خدمت شما ارائه کردم. در سند امنیت ملی آمریکا؛ یک جمله کلیدی وجود دارد: ‌«ما با نفت دولت‌ها را کنترل می‌کنیم، با غذا ملت‌ها را». غذا تبدیل به سلاحی کامل تبدیل شده است. شما یمن را ببینید! هولوکاست بزرگی در یمن رخ داده است. بیست سالی می‌شود که انحصار بذر در همین راستا اتفاق افتاده است. تعدادی کمپانی در سراسر جهان، تولید بذر را کنترل می‌کنند. این دوستان چنان چهره تراریخته را زیبا نشان می‌دهند که گویی اگر تراریخته نباشد، مشکلی جهانی برای تامین غذا به‌وجود می‌آید. این دروغ بزرگی است. ما نباید درگیر این بازی‌ها بشویم. ما می‌توانیم در حوزه گندم، برنج، چای و.. کاملا خودکفا باشیم و هیچ نیازی به واردات نداشته باشیم اما می‌بینید که عده‌ای برای منافع شخصی خود به وارد کردن گندم مصر هستند.
آقای دکتر! شما بهتر از من می‌دانید که اروپایی‌ها مصرف تراریخته را ممنوع اعلام کرده‌اند. این یعنی هر محصول تراریخته‌ای که وارد می‌شود قطعا نمونه غیرتراریخته‌اش هم در بازار موجود است. چرا بازرگان اصرار به واردات تراریخته‌ها دارند؟
تراریخته ارزان‌تر است. کمتر بازرگانی به سلامت جامعه هدفش فکر می‌کند. آمریکا، برزیل و آرژانتین از بزرگ‌ترین واردکنندگان تراریخته‌اند که با سیاست‌های خود در تلاش هستند که بازار را در انحصار خود دربیاورند.
مدافعان تراریخته می‌گویند کشت این محصولات باعث می‌شود سموم و کودهای شیمیایی کمتری توسط کشاورز برای رشد بذر مصرف شود...
این هم دروغ دیگری است. در سال 2018نیویورک تایمز در مقاله‌ای اروپای غیرتراریخته را در یک بازه زمانی بیست ساله با آمریکای تراریخته مقایسه کرده است. این گزارش نشان می‌دهد که مصرف سموم کشاورزی در آمریکا کاهش پیدا نکرده است. البته میزان مصرف سم در چند سال اول در آمریکا پایین‌تر بوده اما در بقیه این سال‌ها، روند معکوس شده است.
علت این تغییر در مصرف سموم چیست؟
آفات مقاوم شده‌اند. آفات کشاورزی موجودات زنده هستند؛ موجودات زنده در نهایت نسبت به باکتری‌ها مقاوم می‌شوند و صورت جدیدی را از خود به نمایش می‌گذارند. تراریخته به شکل کنونی صرفا برای تامین منافع عده‌ای مناسب است.
درباره ماندگاری بالای محصولات تراریخته بدون افزودن مواد افزودنی چه توضیحی دارید ؟
وقتی شما محصولات تراریخته را مصرف می‌کنید، انگار که روزها ده‌ها واحد از سم بی‌تی را وارد بدن خود کرده‌اید. آیا مصرف سم بهتر است یا مصرف افزودنی‌های مجاز؟ 
 شما به‌عنوان یکی از محققان این حوزه بهتر از هر کسی می‌دانید که راه تشخیص محصولات تراریخته از محصولات اصلاح شده یا ارگانیک چیست؟ چه بخریم؟ چه بخوریم؟ 
درحالی‌که شما حق دارید بدانید تا بتوانید انتخاب کنید، امروز در کشور ما، این حق از شما سلب شده است. راهی برای فهمیدن وجود ندارد. تا همین یک سال پیش تعداد زیادی از محصولات تراریخته برچسب داشتند اما امروز برخی کارخانه‌ها تن به چسباندن برچسب تراریخته نمی‌دهند. در این شرایط که شفافیت وجود ندارد باید تلاش کنیم از محصولات که در داخل کشور کشت شده‌اند، استفاده کنیم.
در فروشگاه‌ها باید به شکل شفاف و کاملا واضح نسبت به نحوه تولید محصولات، اطلاع‌رسانی شود. نه اینکه برچسب ریزی گوشه محصولی بخورد یا نخورد. ردیف محصولات ارگانیک، معمولی و تراریخته باید از یکدیگر کاملا جدا شود. کاری که این روزها کشورهای اروپایی کرده‌اند.


منافع شخصی
سود و منفعت شخصی عده‌ای در گرو واردات است. چهار، پنج نفر در ایران، به نوعی سردمداران واردات تراریخته محسوب می‌شوند که حجم گسترده‌ای از واردات این حوزه توسط آنها انجام می‌شود. مردم باید بدانند که بیش از 90درصد ذرت‌ها و سویاهای وارداتی تراریخته هستند؛ اینها باید خوراک دام شوند اما عده‌ای برای منافع‌شان آنها را به‌عنوان خوراک انسان می‌فروشند