گزارش
ماشین ترور آمریکا
شهید قاسم سلیمانی تازه‌ترین قربانی تروریسم بین‌المللی آمریکا در حذف چهره‌های سیاسی و نظامی اثرگذار جهان است
محمدامین خرمی ـ خبرنگار
نهادهای اطلاعاتی و امنیتی آمریکا در دنیای پس از جنگ دوم جهانی و در بحبوحه جنگ سرد، به ترور شخصیت‌های مهم سیاسی و نظامی کشورهای مخالف رو آوردند تا شاید بتوانند اصطلاحا با «قطع کردن سر» جریان‌های سیاسی مخالف، کفه ترازوی موازنه قوا را به نفع خود سنگین کنند؛ اقدامی که همچنان با گذشت بیش از 70سال در دستور کار دولت آمریکا قرار دارد.
در دهه 1960یعنی زمانی که جنگ سرد میان آمریکا و شوروی در اوج خود بود، روند ترورهای سیاسی هدایت شده از سوی سازمان سیا نیز آغاز شد. در سال 1961، عملیات موفق ترور پاتریس لومومبا، نخستین نخست‌وزیر کنگو، درست زمانی که به‌نظر می‌رسید کم‌کم به سمت شوروی متمایل شده، هیاهوی بسیاری به پا کرد.
در دهه‌ای که شاکله استعمار رفته رفته در آفریقا فرو می‌ریخت، لومومبا رهبر استقلال کنگو بود. تلاش‌های او و هم‌قطارانش، کنگو را از استعمار بلژیک رها کرد و لومومبا در نخستین انتخابات آزاد این کشور به نخست‌وزیری رسید. او اما تنها 10هفته در قدرت ماند. پاتریس لومومبا پس از رسیدن به قدرت، با هدف تقویت استقلال کنگو دستور اخراج مستشاران بلژیکی را صادر کرد. ناتوانی در اجرای این خواسته باعث شد تا او از شوروی درخواست کمک کند؛ گناهی که از نگاه سیاستمداران آمریکایی نابخشودنی بود. طرح مشترک میان سازمان سیا و سازمان‌های اطلاعاتی بلژیک به ترور لومومبا منجر شد. آن زمان، ترور پاتریس لومومبا به‌عنوان نخست‌وزیر کنگو را در کشمکش میان دو قطب شرق و غرب مهم‌ترین ترور یک چهره سیاسی در قرن بیستم نامیدند.
پس از ترور موفق پاتریس لومومبا، ماشین ترور سازمان سیا به راه افتاد و حذف چهره‌های مؤثر سیاسی را در دستور کار قرار داد. در همان دهه 1960، مأموران سازمان سیا با اجرای طرح‌های متعدد برای ترور فیدل کاسترو، رهبر انقلاب کوبا، اقدام کردند، اما موفق نشدند. اسناد منتشر شده از سوی سازمان سیا نشان می‌دهد، مقام‌های دولتی در کابینه جان اف کندی به‌شدت این سازمان را برای حذف کاسترو تحت فشار قرار داده بودند. تلاش برای ترور کاسترو در دهه‌های 1970، 1980و 1990نیز ادامه پیدا کرد، اما آمریکایی‌ها هرگز نتوانستند دشمن دیرینه خود را حذف کنند. سازمان سیا پذیرفته است که طی 8عملیات، قصد ترور فیدل کاسترو را داشته است. سیا برای ترور کاسترو از روش‌های مختلف ازجمله استفاده از قرص‌های سمی تا سیگارهای آلوده و شلیک گلوله استفاده کرد اما نتوانست سر انقلاب کوبا را قطع کند. محافظان سابق کاسترو گفته‌اند که او از 638عملیات ترور جان سالم به در برد. کاسترو 4سال پیش به مرگ طبیعی درگذشت.
شدت گرفتن ترورهای سازمان سیا در دهه 1960و 1970باعث شد تا کنگره برای مهار این سازمان اقدام کند. روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی به افشاگری بی‌سابقه علیه اقدامات غیرقانونی سازمان سیا شامل بمب‌گذاری، کودتا، شکنجه و ترور رهبران سیاسی در جهان پرداخت. انتشار این گزارش مخالفت با اقدامات سیا را افزایش داد و باعث شد تا در سال 1975کمیته ویژه‌ای موسوم به «کمیته کلیسا» در مجلس سنا به بررسی فعالیت‌های نهادهای اطلاعاتی و امنیتی آمریکا بپردازد. تحقیقات در مورد ترور رهبران خارجی ازجمله پاتریس لومومبا، رافائل تروخیو معروف به «ال هِفه» (به معنای رئیس) حاکم نظامی جمهوری دومنیکن، نگو دین دیم، نخستین رئیس‌جمهور ویتنام جنوبی و البته فیدل کاسترو باعث شد تا در نهایت جرالد فورد، رئیس‌جمهور وقت آمریکا استفاده از ترور را به‌عنوان ابزاری در خدمت سیاست خارجی این کشور ممنوع اعلام کند.
این ممنوعیت اما آنچنان دوام نیاورد و از آن سال به بعد، آمریکا بارها از ابزار ترور برای حذف رهبران سیاسی و چهره‌های اثرگذار در کشورهای مخالف خود استفاده کرده است. از سال‌های دور گرفته تا سال‌های اخیر، ترور همچنان در دستور کار سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا بوده است. در سال 1986، به دستور رونالد ریگان طرح ترور معمر قذافی رهبر لیبی دنبال شد اما او از بمباران جنگنده‌های آمریکایی جان سالم به در برد. لیبی آن زمان اعلام کرد در این بمباران، دختر کوچک قذافی کشته شده است. 3سال پیش نیز، دولت کره‌شمالی اعلام کرد طرحی را خنثی کرده که در چارچوب آن سازمان سیا قصد داشته رهبر این کشور یعنی کیم جونگ اون را با استفاده از مواد شیمیایی ترور کند. طرح ترور رهبر کره‌شمالی در بهار سال 2017، یعنی زمانی که دشمنی میان واشنگتن و پیونگ‌یانگ در دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ به اوج رسیده بود، دنبال می‌شد.
ترور شهید سلیمانی، رویه‌ای تازه
اضافه شدن هواپیماهای بدون سرنشین یا همان پهپادها به ادوات نظامی آمریکا، مسیر ورود آنها به عملیات‌های نهادهای اطلاعاتی را نیز باز کرد. تکنولوژی استفاده از پهپادها در عملیات نظامی، متعلق به اسرائیلی‌ها بود. سازمان سیا از سال 2001و 2002از پهپاد در عملیات‌های شناسایی و تهاجمی خود بهره گرفت. این سازمان نخستین بار در سال 2002ابوعلی الحارثی، رهبر القاعده در یمن را هدف قرار داد. پس از دولت جورج بوش، در دولت باراک اوباما استفاده از پهپادها در عملیات‌های آمریکا در پاکستان، افغانستان و خاورمیانه شدت گرفت.
طی بیش از 7دهه گذشته، عملیات‌های ترور آمریکا همیشه به‌صورت مخفیانه دنبال شده است و اکنون برای نخستین بار است که دولت آمریکا بلافاصله پس از هدف قرار دادن یک چهره مؤثر نظامی، مسئولیت آن را در بالاترین سطح به‌عهده گرفته است. فارغ از این، طی دو دهه گذشته، طرح ترور مقام‌های عالی‌رتبه دیگر کشورها از سوی آمریکا چندان دنبال نشده است. ترور سردار قاسم سلیمانی، به عنوان مهم‌ترین مقام نظامی در ایران، به کلی با رویه آمریکا طی سال‌های گذشته متفاوت است. آمریکایی‌ها حتی در سال 2008، یعنی زمانی که سردار سلیمانی در کنار عماد مغنیه، از فرماندهان ارشد حزب‌الله، در تیررس عملیات مشترک سازمان سیا و موساد قرار گرفت، با ترور سردار سلیمانی مخالفت کرده و تنها برای ترور عماد مغنیه چراغ سبز نشان دادند.
اکنون آمریکا متهم به رفتاری شده که دیگران را به آن متهم می‌کند و آن تروریسم دولتی است. محمدجواد ظریف روز جمعه پس از ترور شهید سلیمانی در پستی توییتری این اقدام را «اقدام مرتبط با تروریسم بین‌المللی» توصیف کرد و از سازمان ملل خواست در قبال آن موضع‌گیری کند. دولت دونالد ترامپ، ترور سردار سلیمانی را اقدامی در راستای دفاع از خود اعلام کرده اما آگنس کالامارد، گزارشگر ویژه سازمان ملل، این اقدام را نامتناسب با دفاع مشروع و اقدامی غیرقانونی و برخلاف حقوق بین‌الملل خوانده است.
