دیوار بزرگ؛ برترین کشف باستان‌شناسی 2019
باستان‌شناسان احتمال دادند دیوار بزرگ غرب ایران در دوره اشکانی و ساسانی برای مقابله با حمله روم به ایران احداث شده باشد - دیوار دفاعی سرپل ذهاب تا کردستان عراق امتداد یافته و حالا در ردیف 10کشف برتر باستان‌شناسی جهان قرار گرفته است - امپراتوری عثمانی در زمان اشغال کرمانشاه نام «دیوار قدیمی» غرب ایران را در نقشه‌های خود آورده بود - 170سال پیش سرهنگ شریکف روس در مسیر خود به بغداد از دیوار بزرگ غرب ایران عبور کرد
محمد باریکانی _ خبر‌نگار
دیوار بزرگ سرپل ذهاب، عنوان برترین کشف باستان‌شناسی جهان در سال 2019را براساس اعلام پایگاه «لایو ساینس» به همراه 9کشف برتر دیگر در حوزه باستان‌شناسی جهان کسب کرد.
پایگاه خبری لایو ساینس اعلام کرده است که دیوار بزرگ غرب ایران به همراه انباری از مومیایی‌های کاهنان مصر باستان، کلانشهر باستانی واقع در فلسطین اشغالی، گورستان ۱۷۰۰ساله رومی در یک روستا در انگلستان، جمجمه 210هزار ساله انسان خردمند در غاری در جنوب یونان، مجموعه اکتشافات باستان‌شناسی دره پادشاهان مصر، کشف خیابان 600کیلومتری در اورشلیم که کوه معبد را به قصر پونتیوس پیلاطس محاکمه‌کننده مسیح(ع) وصل می‌کرد به همراه کشف قبر ۲۲۰۰ساله مرد ۴۰ساله که به همراه سپری برنزی و بقایای ارابه و 2 اسب و چند بچه خوک در بریتانیا و کشف بقایای 2 نوزاد که با قدمت بیش از 2هزار سال در سواحل مرکزی اکوادور که با کلاهخودی از جمجمه انسان دفن شده بودند، 10کشف مهم باستان‌شناسی جهان در سال 2019بود.
اما ماجرای دیوار بزرگ غرب ایران که باستان‌شناسان احتمال می‌دهند در دوره اشکانی و ساسانی احداث شده است و یک‌سر آن در ایران و امتداد آن در کردستان عراق است چه بود که نام دیوار بزرگ سرپل ذهاب در استان کرمانشاه را در فهرست 10کشف مهم باستان‌شناسی جهان در سال 2019قرار داد؟
جست‌وجوی ماهواره‌ای
زمانی که عثمانی‌ها در غرب ایران حضور داشتند و در پروژه کشورگشایی امپراتوری عثمانی کرمانشاه را نیز به تصرف درآورده بودند، اسناد و نقشه‌هایی برجای گذاشته‌اند که در آنها و به گفته سجاد علی‌بیگی، سرپرست هیأت بررسی‌های باستان‌شناسی سرپل ذهاب، خطوطی بر نقشه‌ها ترسیم کرده‌اند و از آن با عنوان دیوار قدیمی یاد کرده‌اند.
سجاد علی‌بیگی، استادیار باستان‌شناسی دانشگاه رازی کرمانشاه به همشهری می‌گوید: استفاده از عنوان دیوار قدیمی در نقشه‌های عثمانی که در غرب ایران برجای مانده است به‌معنای آن است که دیوار بزرگ کشف شده در سرپل ذهاب، قدمتی بیش از تاریخ حضور عثمانی‌ها در ایران داشته است.
سال 1850میلادی زمانی که انگلیسی‌ها به ترسیم خطوط مرزی جنوب غرب ایران در خوزستان مشغول بودند و مرزبندی ایران در نواحی مرکزی غرب ایران نیز به روس‌ها سپرده شده بود و مرز‌های شمال غربی ایران نیز به فرانسوی‌ها واگذار شد، سرهنگ شریکف روس سفرنامه‌ای نوشت که باز هم به گفته سجاد علی‌بیگی، سرپرست هیأت بررسی‌های باستان‌شناسی سرپل ذهاب، در آن عنوان کرد که در حوالی سرپل ذهاب و در مسیر خود به بغداد از روی دیواری عبور کرده است که حالتی شبیه به پشته و سنگرمانند داشت.
علی‌بیگی می‌گوید: براساس آنچه در سفرنامه شریکف آمده است، مشخص می‌شود که 170سال قبل دیوار بزرگ غرب ایران در منطقه سرپل ذهاب کاملا تخریب شده و شکل امروزی خود را داشته‌است.
مردمان بومی کرمانشاه و سرپل ذهاب اما دیوار بزرگ غرب ایران را می‌شناختند و از وجود آن آگاه بودند. اما سجاد علی بیگی، باستان‌شناسی که دیوار بزرگ غرب ایران را بررسی کرده است می‌گوید که چوپانان و کشاورزان زیادی از کنار این دیوار می‌گذشتند، اما دیوار بزرگ غرب ایران در سرپل ذهاب برای باستان‌شناسان ناشناخته بود تا اینکه سال 84در بررسی‌های باستان‌شناسی قصر شیرین توسط علی‌هژبری این دیوار مشاهده شد اما هیچ اطلاعاتی از این دیوار ثبت و منتشر نشد. سال 1394اما زمانی که بررسی باستان‌شناسی شهرستان سرپل ذهاب در استان کرمانشاه توسط سجاد علی‌بیگی و تیم باستان‌شناسی در حال انجام بود، دیوار بزرگ غرب ایران توسط این گروه شناسایی شد.
سجاد علی‌بیگی، استادیار باستان‌شناسی دانشگاه رازی کرمانشاه و سرپرست هیأت بررسی باستان‌شناسی سرپل ذهاب درباره ارزش‌های تاریخی دیوار بزرگ غرب ایران که حالا در ردیف 10کشف برتر باستان‌شناسی جهان به اعلام لایو ساینس ثبت شده است، به همشهری می‌گوید: زمانی که منطقه سرپل ذهاب را بررسی می‌کردیم دیوار شناسایی شد و مشخص بود که تنها 30کیلومتر از این دیوار در محدوده بررسی‌ها قرار دارد. اما تصاویر ماهواره‌ای گوگل و ماهواره کورنا مشخص کرد که دیوار بزرگ غرب ایران به سمت شمال و جنوب امتداد یافته است.
دیوار دفاعی از کوه بمو تا کردستان عراق
دربازدیدهای خارج از محدوده و بررسی‌ها نیز مشخص شد که دیوار بزرگ غرب ایران از شمال به کوه بمو در ثلاث باباجانی می‌رسد و از آن نقطه به کردستان عراق کشیده شده است و از جنوب به روستای ژاومرگ می‌رسد. طول دیوار نیز حدود 115کیلومتر است.
سرپرست هیأت بررسی باستان‌شناسی سرپل ذهاب می‌گوید: با توجه به این موضوع که دیوار بزرگ غرب ایران از سمت شمال وارد خاک کردستان عراق شده است، درصدد هستیم تا با رایزنی‌هایی که با میراث‌فرهنگی کردستان عراق داریم از امتداد دیوار بزرگ غرب ایران در عراق نیز بازدید کنیم تا مشخص شود این دیوار سنگی طولانی در کردستان عراق به کدام سمت کشیده می‌شود.
علی‌بیگی با اعلام این موضوع که از زمان ساخت دیوار اطلاع دقیقی در دست نیست، اما با توجه به قلعه‌هایی که در امتداد این دیوار ساخته شده است و در ارتباط مستقیم با این سازه طولانی هستند احتمال می‌رود دیوار بزرگ غرب ایران در دوره اشکانی تا ساسانی ساخته شده است.
او افزود: هنوز مشخص نیست که در دوره اشکانی و ساسانی چه نیازی به احداث این دیوار دفاعی بزرگ در محدوده سرزمینی ایران وجود داشته است. اما احتمالاتی وجود دارد که این سازه طولانی برای ایجاد مانع در برابر حمله روم به ایران ساخته شده باشد.
سرپرست هیأت بررسی‌های باستان‌شناسی سرپل ذهاب با اعلام این خبر که نتایج اولیه بررسی و شناسایی دیوار بزرگ غرب ایران در مجله علمی «آنتی کوئیتی» در انگلستان و در سال 2019منتشر شد افزود: مایلیم در رابطه با زمان ساخت دیوار و دلایل احداث آن و اینکه مشخص شود سازندگان دیوار چه کسانی بوده‌اند و قدمت دقیق احداث آن مشخص شود پژوهش‌های جدی انجام شود که این اقدام منوط به پشتیبانی مالی از سوی وزارت میراث‌فرهنگی و مؤسسات علمی است.
برای نخستین‌بار در تاریخ انتشار برترین‌های باستان‌شناسی جهان از سوی لایو ساینس، نام یک اثر باستانی از ایران در کنار آثار به‌دست آمده از مصر تا اکوادور و بریتانیا قرار گرفته است. باستان‌شناسان معتقدند، آنچه لایوساینس در انگلستان را ناگزیر از انتخاب دیوار بزرگ غرب ایران به‌عنوان برترین‌های کشفیات باستان‌شناسی جهان در سال 2019کرده است پشتیبانی مدیریتی احداث دیوار در دوره باستان بود. چون به‌گفته آنها زمانی که این دیوار ساخته شده است هزاران نفر در ساخت آن مشارکت داشته‌اند و صدها هزار مترمربع سنگ برای احداث آن استفاده شده است. به گفته باستان‌شناسان، دیوار بزرگ غرب ایران شبیه به یک قلعه نبوده است که مثلا ده‌ها نفر برای احداث آن زمان گذاشته باشند. به همین دلیل این دیوار از نظر پشتیبانی مدیریت پروژه، یک اثر برتر بود که لایوساینس آن‌را در فهرست 10کشف برتر باستان‌شناسی جهان در سال 2019قرار داده است.