نفس‌تنگی بازار ماسک
فرخنده رفایی_دبیر گروه بازار
فصل پاییز با همه زیبایی‌ها و دلبری‌هایش هرسال 2نگرانی عمده را هم با خود به همراه می‌آورد؛ آنفلوانزا و آلودگی هوا. شرایط آب و هوای پاییز و زمستان زمینه بروز پدیده وارونگی هوا (ال نینو)را فراهم کرده است. در چنین شرایطی گازهای حاصل از فعالیت کارخانه‌ها، صنایع آلاینده، سوخت خودروها و لوازم گرم‌کننده منازل نزدیک به سطح زمین می‌مانند و نتیجه آن همین شرایطی می‌شود که طی 3-2هفته اخیر شاهد آن بودیم. سریال آلودگی هوا هر سال در کلانشهرها تکرار می‌شود و مدیران شهری و کشوری هم تاکنون هیچ راه‌حل مؤثری جز دعا برای وزیدن باد و باریدن باران برای آن نداشته‌اند. با چنین سناریویی برای مردمی که ناچار به تردد در کلانشهرها برای کار، تحصیل و زندگی هستند، چاره‌ای جز استنشاق این هوای آلوده نمی‌ماند اما بعضی این گازهای سمی را بی‌واسطه تنفس کرده و برخی دیگر به خرید و استفاده از ماسک تنفسی روی می‌آورند تا کمی از حجم گازهای ورودی به ریه‌های خود بکاهند. فارغ از میزان تأثیر استفاده از این ماسک‌ها در کاهش حجم ورودی آلایندگی به ریه خریداران، آنچه مسلم است در هفته‌ها و روزهای اخیر بازار ماسک‌های تنفسی داغ‌تر شده و حواشی زیادی را به همراه خود داشته است.
این روزها آمار مراجعه به داروخانه‌ها برای خرید ماسک‌های تنفسی بسیار بالا رفته است. افزایش تعداد افرادی که ماسک بر دهان و بینی در شهر تردد می‌کنند خود مؤید این موضوع است. وقتی از کادر داروخانه‌ها می‌پرسیم نیز آنها رسما اعلام می‌کنند که مراجعه برای خرید انواع ماسک‌های تنفسی 3تا 5 برابر شده است. به‌نظر می‌رسد مردم آلودگی هوا و تأثیر نامطلوب آن بر سلامت خود را بیش از گذشته جدی گرفته‌اند و با کارسازنبودن راهکارهای مقطعی سیاستگذاران مانند تعطیلی مدارس و مراکز آموزشی، استفاده از ماسک‌های تنفسی تنها گزینه پیش‌روی افرادی است که امکان خروج از شهر را ندارند. اما پرسش مهم این است که صرف‌نظر از نوسان قیمت و کیفیت، ماسک‌های تنفسی موجود در بازار تا چه حد کارایی دارند؟
ماسک‌ها از کجا می‌آیند
ماسکهایی که در داروخانه‌های کشور عرضه می‌شود در 2 نوع ساده سه‌لایه و فیلتردار است. البته ماسک‌های فیلتردار خود به 2نوع تک‌فیلتره و دوفیلتره تقسیم می‌شود که نوع دوفیلتره آن قوی‌تر و گران‌تر است. به گفته فروشندگان، بیشتر ماسک‌های موجود در داروخانه‌های کشور تولید داخل است و آنچه به نام ماسک خارجی به فروش می‌رسد در کارگاه‌های زیرپله‌ای و غیرمجاز تولید می‌شود. بیشتر ماسک‌ها در بسته‌بندی‌های بسیار ساده پلاستیکی، اغلب بدون نام و نشان تولیدکننده و بی‌هیچ نشان استانداردی به فروش می‌رسند. حتی برخی داروخانه‌ها، ماسک‌های تنفسی را به‌صورت فله‌ای و بدون بسته‌بندی هم عرضه می‌کنند که این خود بر نگرانی‌های بهداشتی ناشی از مصرف این ماسک‌ها می‌افزاید. به گفته رئیس سازمان ملی استاندارد نیز تولید ماسک‌های تنفسی مشمول استاندارد اجباری نیست و چون در این مورد استانداردی تدوین نشده، این سازمان نیز نظارتی روی تولید و عرضه ماسک‌های تنفسی در بازار ندارد. با وجود این، نیره پیروزبخت با اشاره به غیراستاندارد بودن ماسک‌های موجود در بازار تأکید کرده است که «اکنون واردات این ماسک‌ها ممنوع شده و آنچه در بازار موجود است، در داخل کشور تولید می‌شود که ظاهرا تولیدکنندگان آن نیز خود را ملزم به رعایت استانداردهای لازم نمی‌بینند».
جولان ماسک‌های غیراستاندارد
با اینکه تولید ماسک تنفسی نیازمند فناوری پیچیده‌ای نیست، چرا بیشتر محصولات موجود در بازار غیراستاندارد معرفی می‌شوند؟ نایب‌رئیس انجمن صنایع سلولزی ایران در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: «آنچه به ماسک‌های تنفسی خاصیت فیلتراسیون می‌دهد «مِلت‌بلون» (Meltblow) است که به‌عنوان لایه وسطی کار می‌شود اما بسیاری از تولیدکنندگان، ماسک را بدون این لایه می‌سازند و چنین ماسکی از نظر فیلتراسیون هوا و آلایندگی هیچ ارزشی ندارد». محمد مهاجر با بیان اینکه خاصیت بیشتر ماسک‌های موجود در بازار از یک تکه پارچه که روی دهان و بینی گرفته شود هم کمتر است، می‌افزاید: «تا وقتی ماسک بریده نشود نمی‌توان تشخیص داد که این لایه در آن کار شده یا خیر، به همین دلیل مردم بدون آنکه بدانند، ماسکی را می‌خرند که هیچ ارزشی برای مقابله با آلایندگی هوا ندارد. او ماسک‌های وارداتی از چین و هند را بسیار بدتر از تولیدات داخلی توصیف می‌کند و بیشتر آنها را بازیافتی می‌داند.
بالا و پایین نرخ ماسک‌های تنفسی
قیمت ماسک‌ها هم این روزها باعث تعجب است، درحالی‌که در کشورهای دیگر اقلام مورد نیاز مردم در شرایط اضطراری با قیمت‌های پایین‌تری عرضه می‌شود تا در دسترس همه اقشار، به‌خصوص افراد با توان مالی پایین قرار گیرد، در داروخانه‌های تهران ماسکهایی که تا یک‌ماه پیش بین500 تا هزار تومان قیمت داشتند، حالا 5 تا 10هزار تومان فروخته می‌شوند. پزشک داروساز یکی از داروخانه‌های تهران به همشهری، می‌گوید: «قیمت خرید ماسک‌های تنفسی توسط داروخانه‌ها بین 100تا 200تومان افزایش داشته، اما نرخ فروش اینگونه ماسک‌ها در بسیاری از داروخانه‌ها پس از آلودگی هوا جهش 5 تا 10برابری داشته است». هومن موحد با بی‌تأثیر قلمداد کردن ماسک‌های موجود در بازار برای شرایط اضطرار آلودگی هوا، می‌افزاید: «ماسک‌های موجود برای شرایط گردوغبار و ذرات بزرگ‌تر از 5/2میکرون مؤثرند اما ذرات موجود در هوای تهران زیر 2.5میکرون است. او تأکید می‌کند: «ماسک‌های غیرتخصصی یکبار مصرف هستند و انواع فیلتردار هم به شرط استاندارد و اصل بودن بعد از 3-2ساعت غیرقابل مصرف می‌شوند و به همین دلیل هر فرد برای مصرف 2روز به 5تا 6ماسک فیلتردار نیاز دارد که با توجه به افزایش چندبرابری قیمت‌ها بسیاری از مردم توان هزینه کردن در این زمینه را ندارند و به ناچار از انواع ساده و ارزان‌تر ماسک استفاده می‌کنند یا اصلا ماسک نمی‌خرند. این دکتر داروساز درباره قیمت انواع ماسک در داروخانه خود نیز می‌گوید: «قیمت ماسک‌های سه‌لایه ساده از 500تومان به هزار تومان، ماسک‌های تک‌فیلتره از یک‌هزار و 500تومان به 4هزار تومان و ماسک‌های دوفیلتره از 2هزار و 500 تومان به 5هزار تومان رسیده است، ولی قیمت‌ها در بیشتر داروخانه‌ها چندین برابر اینجاست».
فروش آنلاین ماسک‌های تنفسی خارجی
به گفته کارشناسان، قیمت ماسک تنفسی تولید داخل که استاندارد لازم را داشته باشد بین ٢٠ تا ٢۵هزار تومان است و مردم نباید بیش از این برای خرید یک ماسک هزینه کنند. اما قیمت ماسک‌های موجود در بازار از ٣هزار تومان شروع می‌شود و تا ۵٠هزار تومان افزایش می‌یابد. ماسک‌های ٣هزار تومانی همان ماسک‌های معروف به ماسک جراحی هستند که استفاده از آنها در مقابله با آلودگی هوا کاملا بی‌تأثیر است. با اینکه گفته می‌شود واردات ماسک ممنوع است اما گشتی در داروخانه‌ها و نگاهی به سایت‌های فروش آنلاین نشان می‌دهد که انواعی از ماسکهایی که خارجی عنوان می‌شوند با قیمت‌های بسیار گزاف به فروش می‌رسد. یک برند چینی که در زمینه تولید بسیاری از محصولات، از گوشی تلفن همراه گرفته تا چتر فعالیت دارد، فروش اینترنتی نوعی از ماسک با قیمت بیش از 200هزار تومان را در دستور کار قرار داده است؛ ماسکهایی که تفاوت چندانی با ماسک فیلتردار ساده ندارد. هرچه هست سفارش تولیدکنندگان داخلی در زمینه ماسک طی یک‌ماه اخیر افزایش چندبرابری داشته و این امر نشاندهنده بازار داغ این کالاست.
تشدید آلایندگی هوا، بازار ماسک‌های تنفسی را گرم‌تر کرده است. قیمت ماسک‌های تنفسی موجود در بازار از ٣هزار تومان شروع می‌شود و تا ۵٠هزار تومان افزایش می‌یابد. ماسک‌های ٣هزار تومانی همان ماسک‌های معروف به ماسک جراحی هستند که استفاده از آنها برای مقابله با آلودگی هوا کاملا بی‌تأثیر است و تفاوت چندانی بین استفاده‌کردن یا نکردن از این ماسک‌ها برای کاهش آلایندگی وجود ندارد
نبض بازار
آنچه به نام ماسک خارجی به فروش می‌رسد در کارگاه‌های زیرپله‌ای و غیرمجاز تولید می‌شود. بیشتر ماسک‌ها در بسته‌بندی‌های بسیار ساده پلاستیکی، اغلب بدون نام و نشان تولیدکننده و بی‌هیچ نشان استانداردی به فروش می‌رسند. حتی برخی داروخانه‌ها، ماسک‌های تنفسی را به‌صورت فله‌ای و بدون بسته‌بندی هم عرضه می‌کنند که این خود بر نگرانی‌های بهداشتی ناشی از مصرف این ماسک‌ها می‌افزاید
رشد 5 تا 10 برابری قیمت‌ها
پزشک داروساز یکی از داروخانه‌های تهران به همشهری می‌گوید: قیمت خرید ماسک‌های تنفسی توسط داروخانه‌ها بین 100تا 200تومان افزایش داشته اما نرخ فروش اینگونه ماسک‌ها در بسیاری از داروخانه‌ها پس از آلودگی هوا جهش 5 تا 10برابری داشته است
در همینه زمینه :
