دور زدن تحریم با رمز ارز؛ رویا یا واقعیت

همزمان با سفر حسن روحانی به مالزی بحث استفاده از رمز ارز‌ها برای دور زدن تحریم‌ها داغ شده است. پیش از این بورس کالای ایران پیشنهاد طراحی و به کارگیری رمز ارز ایرانی با نام اکو کوین را مطرح کرده بود که به آن کم‌توجهی شد. اکنون پرسش این است که آیا با استفاده از رمز ارز‌ها می‌توان تحریم‌ها را دور زد و وابستگی به دلار را در تجارت خارجی کم کرد؟ به گزارش همشهری، حسن روحانی درجریان سفرش به مالزی پیشنهادی را برای استفاده از رمز ارزها در مبادلات تجاری بین کشورهای اسلامی مطرح کرد که با استقبال ماهاتیر محمد، نخست‌وزیر مالزی و رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه مواجه شد.

رمز ارزها در تجارت خارجی
مزیت رمز ارزها این است که تابع قوانین و استانداردهای بانک مرکزی هیچ کشوری نیستند و به همین دلیل نمی‌توان مسیر رد و بدل شدن آنها را به‌طور کامل رصد کرد. ارزهای دیجیتال بر بستر شبکه جهانی اینترنت بین اشخاص مبادله می‌شود و هیچ بانک یا دولتی برآن نظارت نمی‌کند؛ ازآنجا که حساب‌ها شفاف و تراکنش‌ها قابل مشاهده و مورد تأیید دیگران است، امکان تقلب ندارد، اما معامله گران ارز دیجیتال ناشناس باقی می‌مانند. قابل رصد نبودن ارزهای دیجیتال باعث شده استفاده از این نوع ارزها در شرایطی مانند تحریم کارساز باشد و در عین حال برخی کشور‌ها تلاش کنند تا از این ابزار برای جایگزین کردن دلار در مبادلات خود استفاده کنند. با این حال هنوز استفاده از رمز ارزها در مبادلات بین کشورها رایج نشده است.
نخستین معامله تجاری بین دو کشور با بیت‌کوین در سال 2013بین ژاپن و سنگاپور انجام شد و به جای پول از بیت‌کوین استفاده شد، ولی هردو کشور ساز و کارهای ضمانتی بانکی در معاملات رایج بین‌المللی را رعایت کرده و به نوعی از یک رمز ارز پیشرفته به نام اسمارت کانتراکت استفاده کردند. این قرارداد در واقع مبادله‌ای بین دو بانک نبود بلکه مبادله‌ای بین 2 کامپیوتر، با هوش مصنوعی بود.
اما با وجود این، هنوز مبادلات تجاری بین کشورها با رمز ارز‌ها پرکاربرد نشده، اما با ارائه پیشنهاد حسن روحانی در مالزی امیدها برای گسترش این مبادلات بیشتر شده است؛ به‌ویژه اینکه هر سه کشور ایران، مالزی و ترکیه در تلاشند تا نقش دلار را در مبادلات بانکی و نظام پولی خود کم کنند و به‌دنبال راه‌حل‌های جایگزین مانند مبادله با ارز‌های محلی، استفاده از رمز ارز‌ها و به کارگیری سامانه‌های معاملات تهاتری نظیر اینستکس هستند.

مزیت رمز ارزها برای ایران
ارزهای دیجیتال به‌دلیل ماهیت غیرمتمرکز خود، تحت نظارت و کنترل هیچ نهاد و سازمانی در دنیا نیستند؛ در نتیجه ایالات متحده آمریکا نمی‌تواند اقدامات زیادی برای متوقف کردن فعالیت ایران و اعمال تحریم‌ها انجام دهد. در واقع می‌توان گفت ماهیت بسیاری از ارزهای دیجیتال به‌گونه‌ای است که کنترل، پایش و نظارت بر آنها به‌شدت سخت است و عملا هیچ راهی وجود ندارد که آمریکا تحریم‌های بانکی را بر مبادله ارزهای دیجیتال اعمال کند. کارشناسان حوزه رمز ارزها بر این باورند که شرکت‌ها و سازمان‌های ایرانی می‌توانند از مزیت گمنامی و ردیابی نشدن ارزهای دیجیتال استفاده کنند و از این طریق محدودیت‌های تحریمی آمریکا را پشت سر بگذارند. به‌نظر می‌رسد خزانه‌داری آمریکا هم به خوبی از این موضوع آگاه است، زیرا به صرافی‌ها و پلتفرم‌های معاملاتی ارزهای دیجیتال، در مورد استفاده شرکت‌ها و کاربران ایرانی (برای دور زدن تحریم‌ها) هشدار داده است. این اقدام سبب شده تا تعداد زیادی از سایت‌های صرافی آنلاین به مسدود کردن حساب کاربران ایرانی بپردازند و امکان خروج سرمایه‌شان را از کیف‌پول‌های دیجیتال فراهم نکنند.

آیا رمز ارز‌ها برای عبور از تحریم کارکرد دارد؟
احمد علیرضابیگی، عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراهای مجلس درباره امکان به کارگیری رمز ارزها برای دور زدن تحریم‌ها گفت: رمز ارزها می‌توانند به خوبی و در چارچوب نظام‌مند، تبادلات مالی را گسترش دهند و استفاده از این ابزار در شرایط تحریم، مبادلات را تسهیل می‌کند. او با بیان اینکه باید تدابیری برای رهایی از سلطه دلار و سیستم مالی آمریکا پیش‌بینی شود، تأکید کرد: ایجاد سازوکارهای خاص برای همکاری‌های بانکی و مالی میان کشورها به‌خصوص کشورهای همسایه و استفاده از پول ملی در تجارت متقابل باید مورد توجه کارشناسان اقتصادی قرار گیرند. او گفت: ایجاد پول آسیایی می‌تواند راهکاری برای مقابله با سلطه‌جویی‌های آمریکا باشد.
او با اشاره به تجربه اروپا برای استفاده از یورو به‌عنوان واحد پولی مشترک اعلام کرد: بر این اساس چین، هند، روسیه، ترکیه و ایران نیز می‌توانند با استفاده از پول‌های آسیایی پشتوانه پولی برای خود داشته باشند.
با این حال نیما امیرشکاری، عضو هیأت علمی پژوهشکده پولی و بانکی درباره مبادلات بر پایه رمز ارز معتقد است: در دوره اوباما تحریم در خرید و فروش نبود بلکه فقط نقل و انتقالات پول در بانک‌ها مورد تحریم بود، اما در تحریم‌های جدید، اوفک(اداره کنترل دارایی‌های خارجی خزانه‌داری آمریکا) بر ممنوع بودن خرید و فروش با ایران تأکید کرده است. بیشتر کشورهایی که با ایران معامله می‌کنند از خرید و فروش وحشت دارند و مسئله نوع پرداخت برایشان مهم نیست. اگر این کشورها بخواهند برای دور زدن تحریم به ایران کمک کنند راه ساده‌اش اجرای پیمان پولی است. فناوری ارز دیجیتال به ایران توانایی دور زدن تحریم نمی‌دهد بلکه علاقه‌مندی و خواستن سایر کشورها اصل اولیه برای دور زدن است.
او با بیان اینکه هم‌اکنون نهادهای رگولاتوری بین‌المللی و از جمله اروپایی بسیار نسبت به مبادلات از طریق ارزهای دیجیتال حساس شده‌اند، گفت: شاید در دوره قبلی تحریم‌ها یعنی سال‌های 2011 تا 2015 امکان‌پذیر بود که به راحتی از ارزهای دیجیتال استفاده کنند، زیرا نهادهای اروپایی و بین‌المللی واکنشی نسبت به آن نداشتند، اما اکنون شرایط تغییر کرده است.
مدیر گروه بانکداری الکترونیک پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی افزود: مشکل دیگری که در استفاده از ارزهای دیجیتال برای صادرات و واردات وجود دارد این است که براساس قانون، واردکنندگان و صادرکنندگان باید اظهارنامه خود را به گمرک و نهادهای ذیربط ارائه دهند و اسناد مرتبط را ارائه کنند که چه مقدار دلار یا ارز خارجی را برای خرید واریز کردند، اما چنین امکانی در بیت‌کوین و سایر ارزهای دیجیتال وجود ندارد.