شهرهای مستقل فردا

ساسان شادمان‌منفرد _ روزنامه‌نگار

به‌عنوان گونه‌ای از موجودات زنده، ما گاهی در حباب‌های کوچک خودمان زندگی‌ می‌کنیم. به‌منظور تهیه مواد مورد نیازمان برای حیات، مجبوریم که تأثیرهایی را روی سیاره‌مان ایجاد کنیم. حالا اما طرح‌ها به‌جایی رسیده‌اند که از ما می‌خواهند، از حباب‌های‌مان بهتر استفاده کنیم؛ به معنی واقعی کلمه، زندگی تنها در یکی از این حباب‌ها. برای پایدار کردن جمعیت‌مان درحالی‌که قصد ضربه‌زدن به دنیا را نداریم، می‌توانیم خیلی زود در شهرهایی که طراحی‌های جدیدی داشته و به آن «آرکولوژی» می‌گویند، ساکن شویم. آرکولوژی (Arcology) در واقع ترکیبی از معماری (Architecture) و بوم‌شناسی (Ecology) به‌حساب می‌آید. در واقع ایده آرکولوژی نوعی از معماری است که عمیقاً اکولوژی محور است و کاهش مصرف و دورریز انرژی و ذخیره آب و بالا بردن کنش دو سویه با محیط طبیعی را مدنظر دارد. حالا کار روی زیستگاه‌های مختلفی که بیشترشان طبیعی هستند و می‌توانند منابع مورد‌نیاز ساکنان‌شان را تامین کنند، درحال انجام است. تامین انرژی و پایدار بودن منابع طبیعی در اولویت طرح‌های گوناگون قرار‌دارد. در واقع آرکولوژی برنامه‌ای است که هدفش ایجاد شهرهای خودکفاست که کمترین ضرر را به محیط‌زیست وارد می‌کنند. این نام از تلاش‌های «پائولو سوله‌ری» در سال1969به‌دست آمده است؛ مهندسی که تصمیم گرفت معماری را با محیط‌زیست ادغام کند. پیشنهاد او تمرکز بر توسعه تامین نیازهای حیاتی‌مان بدون آسیب‌زدن به محیط‌زیست بود. معماری کنونی بر پایه ساختمان‌های کم‌ارتفاع و سفر با خودرو قرار گرفته است. گزینه مورد نظر سوله‌ری، ساختمان‌هایی بود که از فضا، استفاده بیشتری می‌کردند. اکثر ساختمان‌های درنظر گرفته‌شده برای آرکولوژی، سازه‌های مرتفعی هستند که می‌توانند هزاران نفر را در دل خود جای دهند. اما چگونه این ساختمان‌های غول‌پیکر می‌توانند به‌گونه‌ای باشند که بر محیط‌زیست ما کمترین تأثیر را داشته باشند؟ متراکم شدن جمعیت، میزان بسیار زیادی انرژی را در منطقه‌ای بسیار کوچک طلب می‌کند. نخستین طراحی سوله‌ری استفاده از گنبد برای کسب حداکثر انرژی از خورشید، حتی زمانی که در زمستان باشیم یا این کره حیات‌بخش درحال غروب باشد، بود ضمن اینکه در تابستان، این موضوع می‌تواند در سایه‌سازی نیز مؤثر و سودمند باشد. یکی از اشکالات داشتن تعداد متفاوتی از آرکولوژی‌ها، موضوع جداسازی است. پیش از اینکه دنیا به این سبک از زندگی برسد، تمامی انسان‌های اولیه نیاز به ساخت چنین زیستگاه‌هایی داشتند که البته با دنیای خارج هم به‌نوعی در ارتباط باشد. البته باور کنید که هیچ‌کس دوست ندارد احساس کند که در قفس زندگی می‌کند. به‌همین دلیل برنامه‌هایی برای برقراری ارتباط و سفر بین آنها شکل گرفته است. آرکولوژی خیلی بیشتر از یک چالش در معماری به‌حساب می‌آید، چراکه به‌نظر می‌رسد، این طرح می‌تواند کل دنیا را تغییر دهد.



طرح‌های کنونی
درحال حاضر در نقاط مختلف دنیا، طرح‌هایی از آرکولوژی وجود دارد

جزیره کریستال
مسکو - روسیه
این پروژه که فعلا متوقف شده با 2.5میلیون مترمربع، بزرگ‌ترین مساحت در میان سازه‌های جهان را به‌خود اختصاص داده است. جزیره کریستال، در زمستان‌ها با یک چادر بسیار بزرگ پوشانده می‌شود تا محیطی گرم‌تر برای زندگی باشد. در تابستان این چادر کنار می‌رود تا هوای داخل آن خنک شود.


هایپرکای
اقیانوس‌ها
این ساختمان مفهومی از کشتی‌های کروز الهام گرفته شده است. این سازه دارای سیستم ذخیره انرژی خورشیدی، تصفیه آب و جمع‌آوری آب باران و همچنین کشتزارهایی برای پرورش میوه و سبزی است. طراحی منحصربه‌فرد آن به‌گونه‌ای است که بتواند جمعیت بیشتری را در خود جای دهد.


آرکوسانتی
آریزونا - آمریکا
این شهر توسط پائولو سوله‌ری طراحی شد. این آرکولوژی برای 5هزار نفر درنظر گرفته شده و کار ساختش از سال1970آغاز شد. البته این طرح ناتمام اکنون به محلی توریستی تبدیل شده و سالانه هزاران نفر برای بازدید به این منطقه می‌آیند تا چیزهای بیشتری درباره شهرهای آینده بدانند.


ایستگاه
تحقیقاتی هالی 6
آنتاریکتیکا - قطب جنوب
در این ایستگاه تحقیقاتی، برای محققان یک زیستگاه پایدار برپا شده و آنها در این مکان جالب کار و زندگی می‌کنند. این سازه که توسط «مؤسسه بررسی قطب جنوب انگلستان» اداره می‌شود، جایی است که برای بررسی و تجزیه و تحلیل آب‌وهوای زمین، جو و فضا مورد استفاده قرار می‌گیرد.


مصدر سیتی
ابوظبی - امارات‌متحده عربی
هدف اصلی ساخت این زیستگاه، کاهش مصرف سوخت و متعاقب آن کاهش آلودگی هواست. این شهر، با انرژی‌های تجدیدپذیر نظیر انرژی خورشیدی، توربین‌های بادی و... حیات می‌گیرد و طراحی آن به‌گونه‌ای است که آب مورد نیازش از یک سیستم تصفیه آب که با انرژی خورشیدی کار می‌کند، تامین می‌شود. آب در این چرخه، بارها و بارها می‌تواند تصفیه شده و به‌کار گرفته شود.


پل‌ ارتباطی در مینیاپلیس نشان می‌دهد که معماری هم‌اینک نیز به ارتباط اعتقاد دارد.


زیستگاه آرکولوژی نیواورلئانز به‌گونه‌ای طراحی شده تا باد بتواند از میانش عبور کند.

زیستگاه آرکولوژی نیواورلئانز به‌گونه‌ای طراحی شده تا باد بتواند از میانش عبور کند.


پائولو سوله‌ری، مبتکر آرکولوژی در سال1976در کنار طرح آرکوسانتی.