قصه‌هایی برای شب، چندتایی هم برای روز

فهیمه پناه‌آذر ـ روزنامه‌نگار

روزگاری دلمان خوش بود برای قصه‌هایی که گفته می‌شد؛ قصه‌هایی که خودمان را جای شخصیت‌هایش می‌گذاشتیم و به آن جان می‌دادیم. می‌رفتیم به سرزمین رؤیاها و برمی‌گشتیم؛ صدای مادربزرگ وقتی قصه شنل‌قرمزی و دختر کبریت‌فروش را تعریف می‌کرد یا پدربزرگ که از امیر ارسلان نامدار می‌گفت و گاهی قصه‌های شاهنامه را به زبان ساده تعریف می‌کرد. در دهه‌ای هستیم که از آن همه قصه فقط یادش برایمان باقی مانده است، اما باز هم دنیا به اندازه خودش آن‌قدر قصه دارد که حتی بچه‌های امروز هم از شنیدنش سیرآب شوند. 
در همین زمانه که همه آن را عصر دیجیتال نام گذاشتند، جشنواره قصه‌گویی توانسته بازهم ما را به آن دوران بازگرداند و کودکان امروز را با قصه‌های دیروز آشتی دهد.






دلخوشی‌های کودکی
 آزیتا حاجیان می‌گوید: «قصه مرا به یاد مادربزرگم می‌اندازد. یاد قصه‌هایی می‌افتم که در کودکی برایمان تعریف می‌کرد و دنیایی از خاطرات رنگارنگ که با غم و شادی درهم آمیخته بود را پیش روی ما قرار می‌داد. همین داستان‌پردازی‌ها و افسانه‌های پرفراز و نشیب، دنیایی از خاطرات رنگارنگ که با غم و شادی درهم آمیخته بود را پیش روی ما قرار می‌داد. مثلاً وقتی قصه خاله‌موشه و آقا‌سوسکه را تعریف می‌کرد، من در همان دنیای کودکی و دیدگاه کودکانه، گریه می‌کردم و می‌گفتم عزیز تو رو خدا دیگه این بار آقا‌موشه نمیره و مادربزرگم هم اصرار عجیبی به پایبندی به اصل داستان داشت و می‌گفت آقا موشه آخر قصه می‌میره! این تأکید مادربزرگم روی تعبیر مرگ در جریان یک داستان به من کمک کرد تا با این مفهوم از طریق قصه گویی آشنا شوم و خودم را آماده زندگی و ورود به دنیای واقعی کنم. این یکی از بزرگ‌ترین مشکلات فلسفه زیست انسان را برای من مطرح و روشن کرد و همچنین به من کمک کرد تا در بزرگسالی بتوانم بهتر با آن کنار بیایم. گرچه مادربزرگم قصه‌های دیگری را هم برای من تعریف می‌کرد، ولی شاید تراژیک‌ترین‌شان همین قصه بود».

قصه‌گویی وآموزش
بیست‌ودومین جشنواره بین‌المللی قصه‌گویی هم 26تا 30آذر‌ماه کار خود را در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آغاز می‌کند؛ جایی که با بردن بچه‌ها می‌توان از دنیای خشک و خشن امروز چند ساعتی دور شد و باز هم قصه شنید. حاجیان که امسال در کنار بهرام شاه‌محمدلو، ایرج طهماسب و حمیدرضا شاه‌آبادی به‌عنوان اعضای هیأت داوران بخش ملی حضور دارد، تأکید می‌کند که شنیدن قصه‌ها به‌نوعی او و احتمالاً نسل او را آماده ورود به جامعه و قبول مسئولیت‌های زندگی کرده است. این بازیگر برگزاری جشنواره قصه‌گویی و جشنواره‌هایی از این دست را در آموزش و تربیت نسل جوان و نوجوان و آماده‌سازی‌ برای ورود به جامعه بسیار مهم می‌داند؛ «قصه‌ها سرشار از فرهنگ، درس‌های زندگی و اطلاعات تاریخی هستند و ابعادی همه‌جانبه دارند. قصه‌ها به شخصیت بچه‌ها عمق و نگاه درست می‌بخشند. خیلی از قصه‌ها جهان‌بینی بچه‌ها را تکمیل می‌کنند، ولی متأسفانه امروز دیگر قصه‌ها را به حاشیه رانده‌اند و شاید بخشی از نسل جوان مثل گذشته‌ها حوصله قصه‌شنیدن نداشته باشند. امروز شاید کمتر پدر و مادری فرصت قصه‌گویی برای فرزندانشان را داشته باشند و در تراکم کارهای روزانه این مهم را فراموش کرده‌اند. در خیلی از خانواده‌ها هم پدربزرگ‌ها و مادر‌بزرگ‌ها از خانواده‌ها جدا شده‌اند. در گذشته خانواده‌ها گسترده بودند و اغلب در کنار یکدیگر زندگی می‌کردند و بچه‌ها امکان تماس و دیدار بیشتری با پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌هایشان داشتند و تجربیات و شنیده‌های آنان را در قالب قصه و داستان و خاطره دریافت می‌کردند؛ نکته‌ای که امروز کمرنگ و فراموش شده است.»
بازیگر «دزد عروسک‌ها» معتقد است که قصه‌گویی در این زمانه می‌تواند ارزش قصه و داستان را به افراد متذکر شود و مفاهیمی را در قالب قصه‌گویی ارائه کند و برگزاری فستیوال‌هایی از این دست به‌طور غیرمستقیم می‌تواند شماری از تکنیک‌های قصه‌گویی را حتی در حد محدود به مردم آموزش دهد.

قصه؛ حلقه مفقوده کودکان امروز
اشکان خطیبی، بازیگر تئاتر و سینما هم که به‌عنوان داور بخش بین‌الملل حضور دارد، با تأکید بر ارزش‌ها و اثرگذاری‌های فرهنگی و آموزشی جشنواره قصه‌گویی، به همشهری می‌گوید: «قصه و قصه‌گویی حلقه مفقوده کودکان امروز ایرانی است و متأسفانه این فاکتور هم‌اکنون حذف شده؛ عواملی هستند که همزمان به رشد و خلاقیت کودک و نوجوان کمک می‌کنند. استمرار جشنواره‌هایی مانند جشنواره قصه‌گویی از بابت پیگیری اهالی کانون برای ریشه‌دواندن قصه‌گویی به‌عنوان فاکتوری کهنه، مهم و خلاقانه، اتفاق خوبی است». خطیبی هم برگزاری جشنواره‌هایی چون قصه‌گویی را مؤثر می‌داند و با اشاره به آثار جشنواره یادآور می‌شود: «استان‌هایی چون تهران و خراسان بیشترین آثار را به جشنواره ارسال کردند که با توجه به عنصر اصلی برای حضور در جشنواره که کسب و آموزش مهارت قصه‌گویی است، بیش از 70درصد شرکت‌کنندگان این امتیاز را کسب کرده‌اند. به‌نظرم از امسال که جشنواره این دوره خود را پشت سر می‌گذارد، باید آموزش را به‌منظور افزایش استاندارد جشنواره افزایش دهیم تا در دوره‌های بعد آثار به‌مراتب بهتری به جشنواره ارسال شود».


مکث
به وقت جوانی، به وقت 22سالگی
کانون پرورش فکری هر سال میزبان جشنواره قصه‌گویی است؛ ‌جشنواره‌ای که حالا به سن جوانی رسیده است و پا به 22سالگی گذاشته است. این جشنواره یکی از اهدافش گسترش قصه و قصه‌گویی است. ابتدا جشن‌های قصه‌گویی در مراکز مختلف کانون پرورش فکری در سراسر کشور برگزار می‌شود و در پایان، نفرات برتر پس از شرکت در جشنواره‌های استانی (٣١جشنواره) و پس از آن، حضور در جشنواره‌های منطقه‌ای (در ٥منطقه کشور) شناخته می‌شوند و در 4روز برگزاری جشنواره به رقابت می‌پردازند. بیست‌ودومین دوره از جشنواره، 26تا 30آذر در کانون برگزار می‌شود و امسال نیز سروش صحت دبیری جشنواره را برعهده دارد.