استارتاپ‌ها مولفه‌های فرهنگی اجتماعی شهرهوشمند

محمدرضا جوادی یگانه _ معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران

پیشینه واژه شهر هوشمند در دنیا متعلق به دو دهه اخیر است که به‌دنبال رشد سریع جمعیت شهری به بالای 50درصد و ضرورت تطابق اداره امور شهرها با نیازها و الزامات شهرهای مدرن وارد ادبیات مدیریت شهری شد. هرچند شهر هوشمند همچون سایر اصطلاحات علوم انسانی دارای مفاهیم پیچیده و متعددی است اما همگان بر اتکای برنامه‌ریزان شهری بر استفاده از قابلیت‌های جهان واقعی و جهان مجازی برای رفع نیازهای شهری و مطالبات شهروندان تعریفی رساتر از شهر هوشمند است.
آغاز هزاره سوم در کلانشهرها با سرعت فزاینده فناوری و اطلاعات گره خورده و فرصتی را پیش روی مدیران شهری قرار داده تا با رویکردی سیستماتیک به چالش‌های مدیریت شهری در حوزه‌های حمل‌ونقل و ترافیک، محیط‌زیست، اقتصاد، فرهنگ و سایر حوزه‌های خدمات شهری ورود کنند. برآیند نگاه‌های جدید، الزامات شهر هوشمند را ایجاب می‌کند، به‌گونه‌ای که در ایران نیز به‌رغم کمبودهای زیرساختی در حوزه ارتباطات و فناوری و جای خالی آن در برنامه‌های توسعه، به مرور وارد فضای فکری مدیران شهری شد و در مدیریت شهری جدید به‌صورت جدی در حال پیگیری و تکمیل است. البته آنچه در این سال‌ها به اشتباه رایج شده تقلیل شهر هوشمند به تقویت و گسترش زیرساخت‌های الکترونیکی در چند حوزه مشخص شهری است، اما واقعیت آن است که تأکید تئوری شهر هوشمند بر سیستماتیک بودن آن نشان می‌دهد مادامی که همه عرصه‌ها ضرورت‌های شهر هوشمند را درک نکنند، تغییر قابل ملاحظه‌ای در این حوزه‌ها اتفاق نخواهد افتاد.

در کشور ما بیش از تقویت زیرساخت‌های الکترونیک، نیازمند تغییر نگرش و باور مسئولان به کارا بودن شهر هوشمند هستیم، شهر هوشمند نه یک اصطلاح علمی یا تئوری غربگرایانه بلکه ضرورتی انکارناپذیر است که اگر در سیاستگذاری و حوزه‌های تصمیم‌گیری وارد نشود، فائق شدن بر چالش‌های شهری بیش از پیش سخت‌تر خواهد شد. خوشبختانه این درک در سال‌های گذشته در مدیران ارشد شهری شکل گرفته و در ادامه باید تلاش شود تا با شناخت دقیق از وضعیت شهری شامل منابع، هزینه‌ها، مطالبات، خدمات، چالش‌ها و همچنین فرصت‌ها الزامات شهر هوشمند تدوین و اجرا شوند. شهر هوشمند با دایر کردن شبکه وای فای و یا ارائه برخی خدمات شهری به‌صورت الکترونیکی به بار نمی‌نشیند بلکه اینها ساده‌ترین برداشت از شهر هوشمند هستند.  اداره تهران براساس تئوری شهر هوشمند زمانی اتفاق می‌افتد که مبنای تمام قوانین، مصوبات، سیاست‌ها، رویکردها و تصمیمات مدیران در حوزه شهری منطبق بر داده‌های هوشمند و تحلیل و پردازش سیستماتیک و فناورانه آنها باشد، آن هم به شرطی که ملزومات اجتماعی و فرهنگی آن هم درنظر گرفته شود. خوشبختانه تلاش شهرداری تهران برای نهادینه کردن مفهوم شهر هوشمند در حوزه مدیریت شهری و برگزاری چند دوره نمایشگاه شهر هوشمند فرصت مناسبی را فراهم کرده تا علاوه بر تبیین مفهوم شهر هوشمند، حوزه‌های مختلف نیز خود را با محورهای شهر هوشمند تطبیق دهند.  موجب خرسندی است که معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران نیز با علم بر اهمیت موضوع شهر هوشمند گام‌هایی را برای تقویت این موضوع برداشته است. شهرداری تهران در حوزه فرهنگی و اجتماعی نیز همچون سایر حوزه‌های شهری پذیرای شرکت‌های دانش بنیان، استارتاپ‌ها و سایر کارشناسان عرصه فناوری و ارتباطات است تا با تسهیل زیرساخت‌ها و ریل‌گذاری صحیح با توجه به نیازهای شهروندان و اولویت‌های شهر در حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی، سهم خود را در تقویت مفهوم شهر هوشمند ایفا کند. بدون تردید استفاده از ابزارهای شهر هوشمند به‌ویژه در موضوع توزیع عادلانه خدمات شهری و تصمیم‌گیری و سیاستگذاری اجتماعی داده محور، پیشگیری و کاهش آسیب‌های اجتماعی، شناسایی و رفع فضاهای بی‌دفاع شهری و همچنین ارائه خدمات فرهنگی و اجتماعی در حوزه‌های ورزشی و گردشگری و مشارکت در محلات و البته تغییر باورها و رویکردهای سنتی شهروندان نسبت به کارایی تئوری شهر هوشمند، مهم‌ترین مسئولیت معاونت اجتماعی و فرهنگی در این حوزه است.