صدها خبر خوب و هزار راه نرفته تا 2030
اینکه به مناسبت روزهای خاصی چه جهانی و چه بین‌المللی، مقامات و مسئولان رده‌بالا پیام‌های ویژه‌ای را منتشر می‌کنند، در کل دنیا مسئله‌ای مرسوم است. مثل همین دیروز که به مناسبت روز جهانی افراد دارای معلولیت، از آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل گرفته تا نمایندگان محلی در شهرهای گوناگون پیام‌هایی را برای توجه به نیازمندی‌های افراد دارای معلولیت و کم‌توان منتشر کردند و خواستار اقدامات لازم به‌خصوص از سوی دولت‌ها و پارلمان‌های محلی برای این منظور شدند. از سوی دیگر بهره‌برداری بسیاری از پروژه‌های مربوط به حوزه توان‌یابان به‌طور معمول در چنین روزهایی صورت می‌گیرد؛ امری قابل هضم که در برنامه کاری مسئولان و مدیران گنجانده می‌شود تا کارهای صورت‌گرفته، نمود بیشتری داشته باشد. اما نکته غیرقابل هضم اینکه در ایام دیگر سال، نیازهای حقوقی، مدنی، شهروندی و خدماتی معلولان و کم‌توانان مورد غفلت قرار می‌گیرد و کمتر صحبتی از آنها به میان می‌آید و کمتر اقدامی انجام می‌شود. به‌هرحال آنچه از درون جامعه معلولان به گوش می‌رسد این است که انگار خیلی از روزها در گوش مسئولان پنبه فرو کرده‌اند تا بسیاری از انتظارات آنها شنیده نشود. این درصورتی است که افراد دارای معلولیت، خود طرح‌ها و ایده‌هایی دارند که می‌تواند به کمک آید.
درحالی‌که در کشور ما توان‌یابان همچنان با مشکلات پایه‌ای زندگی شهری روبه‌رو و به‌دنبال رفع نیازهای ابتدایی مثل تحصیلات تکمیلی با هزینه پایین، تردد امن در معابر شهری، برخورداری از حمایت‌های کامل درمانی، برخورداری از تسهیلات ویژه برای گرفتن مدارکی که سایرین باید به ادارات مربوطه مراجعه حضوری داشته باشند و... هستند در کشورهای توسعه‌یافته برنامه‌های وسیعی تدوین شده تا در افق2030 میلادی معلولان از امتیازها و امکانات خاصی برخوردار باشند. جالب آنکه در تدوین برنامه کنوانسیون حقوق معلولان، مصوب سال2006، معلولان مشارکت بالایی داشته‌اند و در یکی از بندهای برنامه نیز آمده است: «مشارکت افراد معلول و رهبری آنها برای اقدام در برنامه توسعه2030 باید هرساله ارتقا یابد.»
موضوع قابل اهمیت در برنامه2030 این است که طی امسال، چند بند الزام‌آور دیگر به آن اضافه شد تا با شروع سال2020، 2برنامه توسعه‌ای و عملیاتی با مدت زمان هرکدام 5سال (درمجموع 10سال) آغاز شود. آنچه امسال بر آن تأکید شده این است که تا سال2030 میلادی باید منشور تهیه شود که براساس آن خطر بلایای طبیعی، معلولان را نسبت به سایرین کمتر تهدید کرده و در مدیریت بحران، جایگاه جداگانه‌ای برای آنها لحاظ شود. به همین‌خاطر در 11ژوئن2019، گوترش، استراتژی شمول معلولیت سازمان ملل را در راستای تعهد خود مبنی بر ایجاد سازمان ملل متحد به سازمانی فراگیر برای همه، راه‌اندازی کرد. این استراتژی تأکید می‌کند که تحقق کامل حقوق بشر همه معلولان بخشی غیرقابل تفکیک و جداناپذیر از کلیه حقوق بشر و آزادی‌های اساسی است. در این میان، دیروز همایشی در دفتر مرکزی سازمان ملل برگزار شد تا در آن ابتکارات جدید برای ورود معلولیت به برنامه‌های آینده مورد بررسی قرار بگیرد. برگزاری ایونتی (رویدادی) فوری با عنوان «ورزش برای همه؛ برای صلح و توسعه» در همین راستا به تصویب رسید.
نگاه به برخی برنامه‌هایی که به‌مناسبت روز معلولان در کشورهای گوناگون برگزار می‌شود، نشان می‌دهد که همه ارگان‌ها و نهادها پای کار هستند. همین حالا که این یادداشت را می‌خوانید در کانادا و آمریکا، سریالی در شبکه‌های خانگی پخش می‌شود که در آن زندگی معلولان با محوریت یک پسر فلج‌مغزی به نمایش درآمده است؛ سریالی که ماهیتی کمدی دارد اما سرشار از پلان‌های واقعی و راهکارهای زندگی عادی شهری برای معلولان و ابتکارات نوین است. در عین حال، این نوع برنامه‌ها در صدا و سیما و دیگر رسانه‌های ایران کمتر تولید و منتشر می‌شود.
واقعیت آن است که طبق آمار مرکز پژوهش‌های مجلس و سازمان بهزیستی سالانه حدود 50هزار نفر به جمعیت معلولان کشور افزوده می‌شود. حالا که شهرداری تهران با شعار «شهری برای همه» امور را پیش می‌برد، انتظار می‌رود جدا از اقدام برای دسترس‌پذیری و رعایت اصول مناسب‌سازی، همانند آنچه در برنامه توسعه2030 سازمان ملل آمده، صلح، امنیت، کاهش خطر در برابر بلایای طبیعی، استفاده از ظرفیت‌های فناوری‌های نوین و ICT برای توانمندسازی معلولان و ایجاد محیط‌های گردشگری خاص نیز مورد توجه قرار گیرد. دیروز شورای شهر تهران طرحی برای رایگان شدن خدمات مجموعه‌های ورزشی تحت تملک شهرداری برای معلولان و منوط کردن هرگونه صدور پروانه ساختمان به رعایت ضوابط مناسب‌سازی را به تصویب رساند. همچنین خبر رسید که با مناسب‌سازی 22بوستان دیگر، افراد دارای معلولیت می‌توانند در 2پارک لاله و رازی، فوتبال کانادین (بازی‌ای شبیه یک فوتبال‌دستی بزرگ) بازی کنند. استقرار مترجم ناشنوایان، نصب حسگر، تابلوهای بریل و اصلاح عمرانی طبق استاندارد در سرای محله هر یک از مناطق 22گانه پایتخت نیز خبر دیگری بود که منتشر شد. با وجود این خبرهای خوب، باید گفت که همچنان در حوزه معلولیت و کم‌توانی هزار راه نرفته و اقدام‌های دیگر وجود دارد که اگر از همین الان اجرای آنها شروع شود، سال‌های طولانی زمان می‌برد تا در کل شهر، به بهره‌برداری برسند. آن زمان شهری دسترس‌پذیر خواهیم داشت؛ شهری برای همه.
