مقابله با آلودگی هوا در مسیر اشتباه

کلانشهرهای کشور ازجمله تهران در فصل پاییز به منبع بزرگ آلودگی تبدیل می‌شوند و همزمان با آغاز فصل وارونگی هوا ‌سبک زندگی ما ایرانی‌ها و وسایط نقلیه غیراستاندارد و سوخت بی‌کیفیت خودروها، همه ما را در آنچه امروز کلانشهرهای کشور به آن مبتلا شده‌اند، سهیم کرده است. به عبارت بهتر، دود غلیظ  اگزوز خودروها اتاق گاز بزرگی برای شهروندان تهرانی و کلانشهرهای آلوده شده است.

به گزارش همشهری، صبح دیروز (جمعه) چند ساعت پس از بارش اندک باران تصور می‌شد از حجم آلودگی چند روزه هوای پایتخت نیز کاسته شود و یک روز تعطیل با خیابان‌های خلوت بر شدت پاکیزگی هوا بیفزاید و شهروندان قادر به نفس کشیدن شوند. اما چنین نشد و شاخص کیفیت هوای تهران تا عصرهنگام به 153رسید. 

کیفیت هوای تهران به‌شدت کاهش یافته و این شهر را تبدیل به شهری آلوده در کنار کلانشهرهای دیگر کرده است. مشکل آلودگی هوا مختص به تهران نیست و شهرهای صنعتی و بزرگ کشور نیز با دیو سیاه آلودگی دست به گریبان شده‌اند. آمار مرگ‌ومیرهای سالانه به‌دلیل آلودگی هوا براساس اعلام مراکز درمانی نیز تکان‌دهنده است و در چنین شرایطی هوای شهر تهران و کلانشهرهای کشور هر روز مسموم‌تر می‌شود.
اما ریشه آلودگی شدید شهرها در فصل وارونگی هوای ایران چیست؟ استاندارد نبودن بنزین خودروها در ایران به‌ویژه پس از آغاز مجدد تحریم‌ها، خودخواهی خودروسازها در امتناع از تولید خودروهای دارای استانداردهای کیفی محیط‌زیستی، بی‌مسئولیتی در اجرا نشدن برنامه‌های کاهش آلودگی هوا که همین دیروز ایسنا اعلام کرد 60مصوبه کاهش آلودگی هوا معطل مانده‌اند تا چنین شرایط خطرناکی برای شهروندان تهرانی و غیرتهرانی در کلانشهرهای بزرگ کشور رقم بخورد، همگی از دلایلی است که کارشناسان محیط‌زیست آنها را عامل سیاهی آسمان شهرها اعلام کرده‌اند.

مسیر کاهش آلودگی هوا اشتباه بود
محمد درویش، عضو شورای راهبردی حمل‌ونقل پاک در وزارت کشور و رئیس کمیته محیط‌زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو از آن دسته فعالان محیط‌زیست است که در گفت‌وگو با همشهری به ریشه آلودگی هوای شهر تهران پرداخت و مردم و دولتمردان را مقصر آلودگی هوای شهرها ‌دانست،  می‌گوید: ریشه آلودگی در ازدحام خودروهاست و تا زمانی که شهروندان داوطلبانه استفاده از خودروهای شخصی را کنار نگذارند، نمی‌توان امیدوار به حل مشکل آلودگی هوا بود.
درویش معتقد است: تمام برنامه‌ها و اصولا دیدگاه مدیران و متولیان حل معضل آلودگی هوا از ابتدا اشتباه بوده و باید شهامت دور زدن از مسیر اشتباه را داشته باشند. او می‌گوید: متولیان مقابله با آلودگی هوا سال‌هاست معتقدند اگر کیفیت سوخت خودروها بالا برود یا تولید خودروها با استانداردهای محیط‌زیستی افزایش یابد و تعداد ایستگاه‌های حمل‌ونقل عمومی  بیشتر شود ‌مشکل آلودگی هوا  حل می‌شود؛ درحالی‌که اصلا اینگونه نیست.
به گفته عضو شورای راهبردی حمل‌ونقل پاک در وزارت کشور، در 6سال اخیر به گفته رئیس پلیس راهور ناجا 5میلیون خودرو جدید وارد شهر تهران شده است. یعنی 7برابر ظرفیت کنونی تهران.
محمد درویش تأکید کرد: این اتفاق در شرایطی رخ داده است که شهر تهران در احداث بزرگراه، تونل و اتوبان حتی 70کیلومتر بیشتر از افق 1404جلوتر است. درحالی‌که باید به جای ساخت اتوبان بیشتر یا وضعیت بزرگراه صدر و ساخت تونل و گذاشتن چراغ‌های پی‌درپی راهنمایی، شهر زیست‌محور به جای خودرومحورساخته می‌شد تا بتوان با 100متر پیاده‌روی در هر نقطه شهر به ایستگاه اتوبوس و مترو رسید، باید شهری ساخته می‌شد که شهروندانش به جای استفاده از خودرو از دوچرخه استفاده می‌کردند. باید شهری ساخته می‌شد که با برخورداری از مراکز جذاب، شهروندان را به پیاده‌روی تشویق کند و هزینه احداث چنین شهری به‌مراتب کمتر از آن 6700میلیارد تومانی بود که برای ساخت بزرگراه صدر هزینه شد.
رئیس کمیته محیط‌زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو معتقد است که مدیران شهری در ایران با سرعت از اهداف مرتبط با کاهش آلودگی هوا دور شده‌اند و اگر شجاع باشند باید به سرعت از این مسیر اشتباه دور بزنند.

نفع خودروسازها در آلودگی هوا
به گفته محمد درویش، هلند، فنلاند و سوئد که درآمدشان به‌مراتب بیش از ایران است و کیفیت سوخت خودروهایشان نیز بسیار بهتر از ایران است، هرگز سراغ بزرگراه‌سازی‌، تونل ساختن و  خودرومحوری نرفتند. بلکه سختگیری بیشتری برای خودروها ایجاد کردند، هزینه پارکینگ خودروها را افزایش دادند و تراموا، مترو و مسیرهای جذاب پیاده‌روی راه انداختند. مردم هم با دیدن این تلاش‌ها خودشان خودروهایشان را کنار گذاشتند. کاری که در مکزیک و بوگوتا و خیلی از شهرهای ترکیه هم انجام شده است.
او دلیل تداوم آلودگی بیشتر هوای تهران و کلانشهرهای کشور را در لابی پرنفوذ خودروسازهای داخلی می‌داند که اجازه اصلاح وضعیت موجود را به‌دلیل کاهش فروش محصولاتشان نمی‌دهند.
محمد درویش می‌گوید: صنعت خودروسازی در ایران یک لابی پرقدرت دارد و اجازه نمی‌دهد طرح‌هایی در کلانشهرها اجرا شود که به کاهش فروش محصولات آنها بینجامد. درعوض وعده ساختن خودرو برقی می‌دهند. درحالی‌که به‌دلیل ازدیاد تعداد خودرو در شهرها با ساخت خودروی هیبریدی و برقی هم مشکل آلودگی هوای کلانشهرها حل نمی‌شود. این کارشناس محیط‌زیست معتقد است حتی درصورت تولید خودروهای برقی به‌دلیل آنکه هم برق آنها باید از نیروگاه‌های حرارتی تامین شود و هم آسان نبودن برق‌رسانی به این خودروها، منطقی پشت اجرای چنین طرحی وجود ندارد و دردی از آلودگی هوا حل نمی‌شود.
او تقصیر اصلی ناتوانی در کاهش آلودگی هوای کلانشهرها را متوجه شهرداری‌ها، سازمان حفاظت محیط‌زیست، مجلس و دیگر نهادهای اجرایی کشور می‌داند و می‌گوید: وقتی رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست با خودروی شاسی‌بلند تردد می‌کند و خودروی خود را در پارک پردیسان پارک می‌کند و توان ایجاد یک خط اتوبوس برای این پارک را ندارد تا کارمندان سازمان حفاظت محیط‌زیست با حمل‌ونقل عمومی تردد کنند، بنابراین باور و اراده‌ای برای کاهش آلودگی هوای تهران وجود ندارد و مسئولین درگیر شعار و بازی با آلودگی هوا هستند. درویش راه‌اندازی مسیر دوچرخه در تمامی شهر تهران را نیازمند 400میلیارد تومان بودجه می‌داند و می‌گوید: شهرداری‌ها می‌گویند چنین بودجه‌ای ندارند اما به راحتی هزاران میلیارد تومان صرف ساخت بزرگراه‌ها می شود. به گفته عضو شورای راهبردی حمل‌ونقل پاک در وزارت کشور،  تمامی نمایندگان مجلس که دنبال جای پارک می‌گردند و حاضر نیستند یک روز خودرویشان را کنار بگذارند هم در موضوع آلودگی هوای کلانشهرها مقصر هستند. درویش می‌گوید: درحالی‌که نخست‌وزیر هلند با دوچرخه به دیدار امپراتور می‌رود و نخست‌وزیر دانمارک با دوچرخه به استقبال نخست‌وزیر فرانسه می‌رود و او را مجبور به رکاب زدن در خیابان‌های کپنهاک می‌کند، معاون رئیس‌جمهوری کشور به سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌گوید فیلترهای جذب دوده را از خودروها حذف می‌کنیم.
او ‌معتقد است: آینده تیره‌تری در موضوع آلودگی هوا پیش روی کشور است. چون مسیر اشتباه ادامه دارد و ‌از هدف اصلی که کاهش آلودگی هوا در کلانشهرهای کشور و در تهران است دورتر می‌شویم و هیچ‌کس حاضر به دورزدن مسیر اشتباه نیست.