تکرار ژنو2

گام‌های ایران در کاهش تعهدات برجامی، نه‌تنها باعث نشد که اروپایی‌ها برای انجام تعهدات خود دست بجنبانند، بلکه حالا اروپایی‌ها نه‌تنها در حال فاصله‌گرفتن از اصل برجام هستند، بلکه نقشه قتل برجام را در سر می‌پرورانند. وزیر خارجه فرانسه در پارلمان این کشور برای نخستین‌بار به‌طور علنی ایران را به بازگشت تحریم‌های سازمان ملل تهدید کرد. اظهارات لودریان در واکنش به گام‌های کاهشی ایران در برجام بود و او اعلام کرد اروپایی‌ها هم‌اکنون به استفاده از مکانیسم حل اختلاف در برجام فکر می‌کنند.
اشاره لودریان به بندی از برجام است که براساس آن اگر هر طرف مدعی بود طرف مقابل به تعهدات خود عمل نکرده، درخواست نشست کمیسیون برجام را می‌دهد و درصورت حل‌نشدن اختلاف، موضوع به شورای امنیت سازمان ملل می‌رود و در آنجا اگر ایران به تعهدات خود عمل نکرده باشد، طرفین برای ادامه لغو تحریم‌ها رأی‌گیری می‌کنند؛ فرایندی که به مکانیسم ماشه یا اسنپ‌بک معروف است. ماده37 برجام که اروپایی‌ها قصد استفاده از آن را دارند، ازجمله باگ‌های توافق هسته‌ای بود که به غربی‌ها اجازه می‌داد کارت وتوی چین و روسیه را در مخالفت با بازگشت تحریم‌های ایران دور بزنند.

رفتار فرانسوی‌ها با برجام یادآور خاطره‌ای است که در آبان سال92 در ژنو انجام دادند؛‌ جایی که قرار بود مذاکرات هسته‌ای خیلی زودتر به سرانجام برسد و لوران فابیوس وزیر وقت فرانسه زیر میز مذاکرات زد و عامل به‌هم‌خوردن توافق شد. با این حال، ایران پیش از این اعلام کرده که اروپایی‌ها به دلایل حقوقی و فنی حق استفاده از مکانیسم ماشه را ندارند. محمد‌جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران ‌ماه قبل وقتی زمزمه‌هایی از اروپا درباره احتمال مراجعه آنان به ماده اسنپ‌بک شنیده شد، خطاب به اروپا در توییتر نوشت: وقتی شما مشغول دفع‌الوقت بودید، ایران مکانیسم رفع اختلاف را به جریان انداخت و آن‌ را به اتمام رساند. ما اکنون در حال استفاده از اقدامات جبرانی مندرج در پاراگراف۳۶ برجام هستیم. خروج آمریکا از برجام عملا این توافق را ابتر کرد و سازوکارهای اروپا همچون اس‌پی‌وی یا اینستکس هم تا‌کنون راه به جایی نبرده‌اند؛ هرچند کشورهای زیادی در اروپا و جهان برای پیوستن به این سازوکار ابراز تمایل کرده‌اند. فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا درخصوص وضعیت فعلی برجام گفته است: ما واقعا به ارزش دیپلماتیک و امنیتی توافق هسته‌ای ایران باور داریم، اما این بر کسی پوشیده نیست که حفظ‌کردن این توافق به‌طور فزاینده‌ای سخت شده است. در بین فرانسه، آلمان و انگلیس 3کشور اروپایی عضو برجام، فرانسوی‌ها از اردیبهشت امسال یعنی زمانی که ایران یک سال بعد از خروج آمریکا از برجام اعلام کرد به‌دلیل عدم‌انجام تعهدات اروپایی‌ها هر 2‌ماه یک‌بار تعهدات خود را کاهش می‌دهد، تلاشی را با ابتکار امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور این کشور آغاز کرد اما این تلاش‌ها هنگامی که در حال نتیجه‌دادن بود، با مانعی به نام ترامپ مواجه شد.

ترامپ موافقت با طرح مکرون برای فروش نفت ایران در ازای بازگشت به برجام را به دیدار با حسن روحانی در نیویورک گره زد و به همین دلیل، طرح عملا به محاق رفت. با این حال، روز دوشنبه سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه در پاسخ به سؤال همشهری گفته بود: باب دیپلماسی هنوز باز ‌ و مذاکرات کماکان در جریان است. نشست کمیسیون مشترک برجام قرار است 15آذر‌ماه با حضور مدیران سیاسی کشورهای باقیمانده در برجام برگزار شود و سیدعباس عراقچی، ریاست هیأت ایران را در نشست‌های کمیسیون مشترک برعهده دارد. عراقچی 2هفته قبل از سفر به وین به هلند سفر کرده بود. او در مصاحبه با یک وب‌گاه هلندی در رابطه با برجام گفت: اروپا باید برای حفظ برجام تلاش بیشتری از خود نشان دهد. اروپا باید ایثارگری بیشتری از خود نشان دهد. هر چیزی یک قیمتی دارد. به قول ایرانی‌ها، نمی‌شود بدون خیس‌شدن، شنا کرد. او با بیان اینکه برجام درس‌هایی برای ایران داشته است، یادآور شد: می‌خواهم به یکی از درس‌هایی که از برجام یاد گرفتیم، اشاره کنم و آن این است که ظاهرا نتیجه پایبندی به این توافق، اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران است. اگر مسئله این باشد، ما شاید باید راهکارمان را تغییر دهیم. من نمی‌توانم جزئیات چگونگی این امر را فاش کنم.
او که قبلا از احتمال تغییر در دکترین هسته‌ای ایران سخن گفته بود، در ادامه افزود: درس دیگری که یاد گرفتیم، این است که مقاومت، بیشتر از همکاری ثمر می‌دهد. وی همچنین با اشاره به تحریم‌های یکجانبه آمریکا، گفت: کسی نمی‌تواند منکر این شود که تحریم‌ها هزینه‌های بسزایی برای ما داشته‌اند. در این زمان کاملا طبیعی است که مردم از سیاست‌های دولت ناراضی باشند. 

هشدار شدیداللحن ایران به فرانسه

سخنگوی وزارت خارجه در واکنش به اظهارات وزیر امور خارجه فرانسه درخصوص برجام و همچنین امکان بهره‌گیری از مکانیسم حل‌و‌فصل اختلافات این سند، تصریح کرد: این اظهارات غیرمسئولانه و غیرسازنده بوده و شدیدا، کارآمدی ابتکارات سیاسی برای اجرای کامل برجام توسط کلیه طرف‌ها در راستای نظام رفع تحریم‌های برجام و مصوبات کمیسیون مشترک را مخدوش می‌سازد. سید‌عباس موسوی درخصوص امکان بهره‌‌گیری فرانسه و دیگر اعضای باقیمانده برجام از مکانیسم حل‌و‌فصل اختلافات نیز گفت: منطق و هدف مکانیسم حل‌و‌فصل اختلافات پیش‌بینی‌شده در برجام درنظر گرفتن اقدامات جبرانی برای دو طرف است و اقدام جمهوری اسلامی ایران هم اجرای حق خود در ماده۳۶ است و لذا برجام در شرایط کنونی اساسا به طرف‌های اروپایی اجازه نمی‌دهد که در قبال اعمال حق مشروع جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به اقدامات غیرقانونی و یکجانبه ایالات متحده و نقض اساسی تعهدات طرف‌های اروپایی، به این مکانیسم استناد ورزند.

6کشور اروپایی در راه اینستکس

کشورهای بلژیک، دانمارک، فنلاند، هلند، نروژ و سوئد دیروز با انتشار بیانیه‌ای اعلام کردند که در راه پیوستن به سازوکار مالی تبادل تجاری با ایران موسوم به اینستکس هستند. در بیانیه این کشورها آمده ‌است که اهمیت زیادی برای حفظ و تداوم برجام قائل هستند و به‌زودی به‌عنوان سهامدار اینستکس به 3 کشور اروپایی اولیه یعنی فرانسه، انگلیس و آلمان می‌پیوندند. حدود یک سال پیش یعنی در ژانویه 2019، سه کشور اروپایی فرانسه، انگلیس و آلمان اعلام کردند که سازوکار تبادل تجاری با ایران موسوم به اینستکس را راه‌اندازی می‌کنند تا به این طریق مقابل تحریم‌های آمریکا بایستند. در یک سال گذشته مذاکرات و موضع‌گیری‌های زیادی در این زمینه صورت گرفته ‌است. قرار بود آلمان ریاست این سازوکار مالی را به‌عهده بگیرد، فرانسه میزبان آن باشد و انگلیس سهامدار آن. تا‌کنون 2 رئیس آلمانی این نهاد استعفا داده‌اند.