گزارش
آخرین تلاش‌ها برای مهار بحران
مذاکرات مستقیم اردوغان و ترامپ در حالی برگزار شد که حاکمیت آمریکا به اجماعی بی‌سابقه علیه ترکیه رسیده است
از رئیس‌جمهور توسعه طلبی که برای برپایی «منطقه پرواز ممنوع» در سوریه به اوباما فشار می‌آورد تا رهبری که خواهان چراغ سبز ترامپ برای برپایی «منطقه امن» در شمال سوریه است؛ اردوغان چنین مسیر پر فراز و نشیبی را در بحران سوریه طی کرده است، رهبری که روز گذشته ملاقات مهم و سرنوشت ساز دیگری با رئیس‌جمهور آمریکا را در کارنامه طولانی حیات سیاسی خود به ثبت رساند. روابط ترکیه و آمریکا در عصر اردوغان تنش‌های بی‌سابقه‌ای را تجربه کرده است، آن هم درحالی‌که شواهد گویای تشدید این تنش‌ها میان دو قدرت بزرگ پیمان ناتو در ماه‌ها و شاید سال‌های آینده است. اهمیت این دیدار چه اندازه است و محورهای اصلی آن چه بوده است؟
گره کور شمال سوریه
همانطور که اشاره شد، منطقه امن و سرنوشت عملیات نظامی چشمه‌های صلح ترکیه در شمال سوریه، اصلی‌ترین محور نشست روز گذشته ترامپ و اردوغان در واشنگتن بود؛ عملیاتی که در پی فشار گسترده کنگره آمریکا و پنتاگون، عملا 8روز بعد از شروع آن متوقف شده است. اردوغان پیش از ترک کشورش گفته بود اسنادی را با خود به همراه برده که به رئیس‌جمهور آمریکا ثابت می‌کند نیروهای این کشور تعهدات خود در قبال ترکیه را انجام نداده‌اند. از سوی دیگر، پرونده زندانیان داعشی نیز ذیل همین مورد قرار دارد؛ زندانیانی که ترکیه متعهد شده بود بعد از انجام کامل عملیات چشمه‌های صلح در زندان‌هایش از آنان محافظت کند اما حالا به‌دلیل «بدعهدی غربی‌ها» خواهان بازگشت‌شان به آمریکا و مخصوصا اروپاست. اردوغان در حالی از طریق مذاکره مستقیم با ترامپ برای باز کردن گره کور شمال سوریه تلاش می‌کند که مخالفان ترامپ در واشنگتن فشار بی‌سابقه‌ای را علیه ترکیه طراحی کرده‌اند؛ فشاری که از جنگ رسانه‌ای تا تحریم‌های اقتصادی در آن به چشم می‌خورد.
از «اس-400» تا «اف-35»
بحران در روابط تسلیحاتی میان آنکارا و واشنگتن بخش دیگری از رایزنی‌های 2 رئیس‌جمهور در روز گذشته را به‌خود اختصاص داد؛ بحرانی که ذیل دو نام «اس-400» و «اف-35» خلاصه می‌شود. مهلت چند ماهه وزیر دفاع آمریکا برای تصمیم‌گیری ترکیه رو به پایان است و بی‌نتیجه ماندن مذاکرات در این پرونده به‌معنای آغاز به‌کار سامانه پدافندی اس-400روسیه در خاک ترکیه خواهد بود؛ امری که تبعات نظامی و فنی غیرقابل جبرانی برای پایگاه‌های نظامی آمریکا و مخصوصا جنگنده‌های این کشور در حوزه مدیترانه به‌دنبال دارد. به گفته ترامپ، واشنگتن همچنان خواستار عدم راه‌اندازی این سامانه روسی توسط ارتش ترکیه در ازای فروش موشک‌های پاتریوت به این کشور است؛ امری که دست‌کم تا به امروز بارها از سوی اردوغان رد شده است. تمام اینها در حالی است که اگر مجازات آمریکا علیه ترکیه اجرایی شده و این کشور به‌طور کامل از روند ساخت جنگنده اف-35خارج شود زمینه برای خرید جنگنده‌های روسی توسط ترکیه بیش از پیش مهیا خواهد شد؛ امری که در تاریخ پیمان ناتو بی‌سابقه است.
زورآزمایی بر سر تحریم‌ها
اگرچه ترکیه در پرونده تسلیحاتی با موضع قوی نسبت به آمریکا مذاکره می‌کند اما در موضوع تحریم‌ها، دست برتر با واشنگتن است، چرا که اقتصاد ترکیه در برابر هرگونه اعمال فشاری از سوی آمریکا بسیار ضعیف بوده و ارزش پول ملی این کشور با ساده‌ترین تصمیم‌های ترامپ تغییر می‌کند؛ امری که طی سال گذشته فاجعه‌ای اقتصادی برای لیر ترکیه به بار آورد. بر این اساس اردوغان تلاش می‌کند از تمام ابزارهای خود برای جلوگیری از تکرار این روند استفاده کند؛ اگرچه رسانه‌های نزدیک به حزب عدالت و توسعه، ازجمله روزنامه ینی‌شفق مدعی شده‌اند ترکیه برای تمام سناریوها، ازجمله اعمال تحریم‌ها آمادگی دارد. «نقض حقوق شهروندان کردی در سوریه» و «کمک به دور زدن تحریم‌های ایران» دو سر فصلی است که از سوی کنگره و وزارت خزانه‌داری آمریکا برای طراحی چند بسته تحریمی علیه اقتصاد ترکیه مورد استفاده قرار گرفته است.
جریان گولن
جریان «خدمت» و سرنوشت رهبران آن در آمریکا آخرین موضوع رایزنی ترامپ و اردوغان در نشست روز گذشته بود؛ موضوعی که البته در کنار بحران‌های یادشده اهمیت سابق خود برای رسانه‌ها را از دست داده است. با این حال دولت ترکیه همچنان مصرانه از آمریکا می‌خواهد این جماعت را به‌عنوان گروهی تروریستی نامگذاری کرده و رهبران آن، ازجمله فتح‌الله گولن را برای محاکمه به ترکیه بازگرداند. به گفته دولت ترکیه، این گروه رهبری کودتای نافرجام سال 2016علیه دولت اردوغان را بر عهده داشته و شبکه‌ای تروریستی علیه حاکمیت این کشور در نهادهای مختلف تشکیل داده است. در مقابل اما رفتار آمریکا نشان می‌دهد تن دادن به درخواست ترک‌ها در این پرونده و دست کشیدن از فتح‌الله گولن را نوعی خط قرمز برای خود می‌شمارند؛ سیاستی که بعید است حتی ترامپ توانایی تغییر آن را داشته باشد.
ترکیه در مدار آستانه
«بزرگ‌ترین حامی مخالفان اسد»؛ این لقبی بود که بسیاری از رسانه‌ها تا سال 2016از آن برای توصیف موقعیت ترکیه در بحران سوریه استفاده می‌کردند. کشوری که به‌دلیل ظرفیت‌های ژئوپلیتیک، اقتصادی و نظامی توانایی نقش‌آفرینی بیشتری در بحران سوریه نسبت به عربستان سعودی یا حتی قطر داشت. بر همین اساس روابط دیپلماتیک آنکارا با دمشق از سال2012رسما در تمامی سطوح قطع شد. اما این روند با سقوط جنگنده روسی در مرزهای ترکیه در سال 2015تغییر کرد. حضور روسیه در بحران سوریه روزبه‌روز بیشتر می‌شد. کودتای نافرجام سال 2016علیه دولت اردوغان که رد پای آمریکا در آن به چشم می‌خورد و در نهایت اعلام فدراسیون خودمختار کردی در شمال سوریه، دیگر نقاطی بودند که موضع ترکیه در بحران سوریه را به‌طور کلی تغییر دادند. به این ترتیب، ترکیه از متحد اساسی واشنگتن در پرونده سوریه امروز به کشوری همسو با روسیه و ایران تبدیل شده که اولویت آن نه سقوط نظام اسد، بلکه مهار تهدید گروه‌های جدایی طلب کردی است.
در همینه زمینه :
