افزایش سهم حبوبات در سبد خانوار

افزایش قیمت مواد پروتئینی سرانه مصرف انواع حبوبات در سبد خانوار را افزایش داده است. با مهدی کریمی‌تفرشی، نایب‌رئیس هیأت مدیره انجمن علوم و فناوری غلات ایران‌گفت‌وگو کرده‌ایم. 

تولید و تامین حبوبات چگونه است؟
افزایش قیمت‌ها و کاهش توان مالی مردم برای خرید انواع مواد پروتئینی(مرغ، گوشت و ماهی) موجب جایگزینی این اقلام با حبوبات در سبد مصرفی برخی خانوارها و رشد هرساله سرانه مصرف سالانه حبوبات در کشور شده است. اما با وجود ظرفیت‌های بالا برای رشد تولید و خودکفایی در تامین حبوبات و غلات، متأسفانه هنوز هم ایران یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان حبوبات در دنیا محسوب می‌شود. این در حالی است که در کشورمان حدود 50میلیون هکتار زمین زراعی مناسب وجود دارد که از این میزان تنها با کشت سالانه 20میلیون هکتار، بیش از 100میلیون تن موادغذایی تولید می‌شود. 

چقدر از نیاز بازار با واردات تامین می‌شود؟
میزان واردات حبوبات طی سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۴ بسیار ناچیز بود اما پس از آن روند افزایشی داشت. به‌نحوی که از سال 1384تا 1387 استفاده از 2 ابزار تعرفه و عوارض صادراتی باعث ایجاد تغییراتی در شرایط صادرات و واردات حبوبات کشور شد و در نهایت طی سال ۱۳۸۷ خشکسالی و گرمازدگی موجب کاهش تولیدات داخل این اقلام و افزایش واردات شد. در سال 1391 نیز با وجود مساعد بودن شرایط آب‌وهوایی و افزایش تولید داخل، میزان واردات حبوبات 7/7درصد رشد داشت. درسال 1393نیز 13هزارتن نخود از کشورهای اتیوپی و امارات‌متحده‌عربی و 3/51هزارتن لوبیا از چین، امارات‌متحده‌عربی، ترکیه، ازبکستان و اوگاندا وارد شد. در سال 94 نیز میزان واردات نخود به 16هزارتن، لپه 2هزارتن، عدس 70هزارتن و لوبیای قرمز و چیتی به حدود 5هزارتن رسید. با وجود این، بیشترین واردات حبوبات ایران متعلق به عدس و از کشورهای کانادا، هند و استرالیاست و لوبیا نیز بیشتر از کشورهای همسایه شمالی ایران مانند ترکمنستان، ازبکستان و قرقیزستان وارد می‌شود. واردات نخود نیز بیشتر به‌ صورت لپه و از کشورهای اتیوپی، تانزانیا و استرالیا صورت می‌گیرد.

نیاز کشور به حبوبات و تولید چگونه است؟ 
با توجه به شرایط اقلیمی ایران، قابلیت تولید حبوبات در استان‌های اردبیل، کردستان، کرمانشاه، لرستان و خوزستان وجود دارد و اکنون نیز با توجه به تولید و مصرف سالانه بیش از 280هزار‌تنی نخود در کشور، نیازی به واردات این محصول نداریم اما برخی واردکنندگان نخود در روسیه با قیمت پایین را وارد می‌کنند. با این روند متأسفانه هنوز هم لوبیاچیتی چینی، ‌عدس کانادایی و نخود روسی به وفور در بازار یافت می‌شود.

علت گرانی حبوبات با وجود رشد تولید داخل و واردات چیست؟
 درصورتی که بتوانیم میزان تولید حبوبات در کشور را از 600کیلوگرم در هر هکتار کنونی به یک تن برسانیم، قیمت تمام‌شده تولید و مصرف‌کننده این محصولات نیز کاهش یافته و علاوه بر تامین نیاز بازار داخلی، شرایط برای صادرات بیشتر این اقلام نیز فراهم می‌شود. با وجود این ظرفیت‌ها، متأسفانه هر ساله واردات این محصولات با ارز دولتی باعث خروج میلیون‌ها دلار ارز کشور می‌شود و برای رفع این مشکل باید با وضع تعرفه مناسب واردات، اصلاح زیرساخت‌های کشاورزی و حمایت از کشاورزان، زمینه افزایش تولید، بهبود کیفیت و کاهش قیمت محصولات کشاورزی، ازجمله حبوبات، را فراهم کرد.