تئاتر
سخنان هنرمندان تئاتر از دلایل محدودیت در فعالیت اصناف
هنوز خانه تئاتر را به رسمیت نمی‌شناسند
فهیمه پناه‌آذر ـ روزنامه‌نگار
اصناف فرهنگی و هنری این روزها آنطور که باید و شاید نتوانسته‌اند به وظیفه اصلی خود برسند؛ اصنافی که به جای پرداختن به مسائل حرفه‌ای هنرمندان، چه بر اساس جبر و چه بر اساس مصلحت، ترجیح‌شان این است که به‌دنبال بیمه و کارهای خدماتی هنرمندان باشند. انگار حواس‌شان نیست جلوی یک تولید، آن‌هم با مجوز ساخت و اجرا گرفته می‌شود یا هنرمندی به‌خاطر یک صحبت سال‌هاست که نمی‌تواند کار کند.
مسعود دلخواه، استاد دانشگاه و کارگردان تئاتر در پاسخ به این سؤال که چرا صنف‌های ما در زمینه‌های حرفه‌ای فعالیت‌شان در حد صدور بیانیه و نامه اعتراض است؟ به همشهری می‌گوید:«مسائل فرهنگی، هنری و اجتماعی کاملا به هم مربوط است و اگر اصناف، به‌خصوص صنف‌های هنری فعالیت‌هایشان به چند امور از جمله بیمه و خدمات دیگر محدود شده به‌دلیل بافت اجتماعی‌ای است که وجود دارد. از یک سو اصناف به‌خصوص صنف خانه تئاتر به رسمیت جدی نرسیده‌اند و از سوی دیگر به‌دلیل دخالت‌های بی‌رویه و غیراصولی که وجود دارد به‌نظرشان واکنش به موضوعات، بی‌فایده و بی‌نتیجه است. به‌نظرم اصناف ما ناامید شده‌اند؛ناامید از اینکه تئاتری مجوز اجرا می‌گیرد، ماه‌ها گروهی آن را تمرین می‌کند و بعد توقیف می‌شود؛ توقیفی که حتی وزارتخانه‌ای به آن بزرگی هم نمی‌تواند کاری برایش انجام دهد.»
دخالت‌هایی که وزارت ارشاد هم از عهده آن برنمی‌آید
دلخواه که این روزها با گروهش نمایش «هیچ‌چیز جدی نیست» را برای اجرا در سالن سمندریان تماشاخانه ایرانشهر تمرین می‌کند، توضیح می‌دهد:«وقتی که دستوری از یک ارگان یا سازمان غیرمرتبط صادر شده، خارج از محدوده اختیارات حتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است بنابراین اصناف به‌خودی‌خود محدود‌تر می‌شوند یا خود را محدود می‌کنند. گاهی برای این اتفاقات، اقدامات نیم‌بندی انجام می‌شود اما همه اینها به فعالیت‌های اجتماعی و مصونیت بستگی دارد. متأسفانه در تئاتر و سینما نسبت به سایر حوزه‌های هنری اتفاقات بیشتر افتاده و به‌نظر ورود به این مباحث و فعالیت‌ها از عهده اصناف هم خارج است.»
دلخواه معتقد است وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در رأس کار بوده و اقدامات فرهنگی و هنری برعهده این وزارتخانه است اما آنقدر در سیاستگذاری موازی‌کاری وجود دارد که خود ارشاد هم توانایی برخورد را ندارد. در زمینه هنر سینما و تئاتر خیلی‌ها ورود می‌کنند و این ورود بر اساس اعمال سلیقه و نوع نگاه خودشان است.
مصونیتی که وجود ندارد
کارگردان نمایش «ژولیوس سزار» قدرت و توانایی صنف‌ها از جمله خانه تئاتر را ضعیف عنوان می‌کند اما این ضعف و ناتوانی را اینطور توضیح می‌دهد:«صنف تئاتر خودش مشکلات فراوانی دارد. هنوز در وزارت کار تئاتر یک شغل عنوان نگرفته و خانه تئاتر که 20سال از تولدش می‌گذرد هنوز در پله‌های اولیه فعالیت خود قرار دارد. خانه تئاتر و صنف‌هایی که در زیرگروه آن فعالیت می‌کنند مصونیت اجتماعی لازم را ندارند.» از نکات دیگری که دلخواه به آن اشاره می‌کند فعالیت اقتصادی است؛ فعالیتی که می‌تواند یک گروه نمایش را زنده نگه‌دارد. وی ادامه می‌دهد:«علاوه بر آنچه گفته شد اقتصاد نیز مرتبط با فعالیت‌های هنری و اجتماعی است. ما در این حوزه آنقدر ضعف داریم که ناخودآگاه صنف درصدد تامین آن است و وقتی هم که مسائل خارج از اختیارات می‌شود، اصناف به بن‌بست می‌رسند.»
در خانه تئاتر دعوا سر میز است
یکی دیگر از بازیگران و کارگردانان فعال در حوزه تئاتر با اشاره به اصناف هنری از جمله خانه تئاتر به همشهری می‌گوید: «وقتی هنوز در خانه تئاتر تضاد آرا و تفاوت‌های فراوان وجود دارد و سر میزهای آن دعواست چطور می‌توان از این صنف انتظار کمک داشت؟» وی که نمی‌خواست نامش فاش شود، توضیح می‌دهد: « از یک سو خانه تئاتر به رسمیت شناخته نشده و از سوی دیگر در اصناف همه برای گرفتن امتیاز برای خودشان رقابت می‌کنند. به‌طور حتم این صنف خودش مشکل اصلی است که نباید متوقع شد.»
سال‌ها تلاش شده که خانه تئاتر صنف شود
هادی عامل‌هاشمی، کارگردان تئاتر به همشهری می‌گوید: «خانه تئاتر به‌عنوان یک صنف در وزارت کار ثبت نشده و موجودیت آن نیز یک مؤسسه فرهنگی و هنری است. در این سال‌ها که خدمات رفاهی انجام داده اما کدخدامنشانه با آن برخورد می‌کنند. خانه تئاتر برای اینکه بتواند صنف باشد در این سال‌ها تلاش کرده و بیشترین وقتش را هم صرف این کرده که خود را به‌عنوان صنف بشناساند. نگاه بر این است که چند هنرمند کنار هم جمع شده‌اند و کار می‌کنند.» هادی عامل ادامه می‌دهد:«خانه تئاتر باید یک صنف شود که بتواند وظایف خود را انجام دهد. وقتی این نگاه وجود ندارد نمی‌توان آن را با خانه سینما مقایسه کرد.»
