گردشگران همسایه جای اروپایی‌ها را پر کرده‌اند

خدیجه نوروزی_خبرنگار

  زمانی که آمریکایی‌ها از برجام خارج شدند فضاسازی سنگینی علیه ایران ایجاد کردند تا ایران را منزوی کنند. آنها پروژه ایران‌هراسی را راه انداختند. همین امر موجب شد تا گردشگران بسیاری از کشورها برای آمدن به ایران هراس داشته باشند؛ به این علت که آمریکا تهدید کرده بود اگر به ایران سفر کنند نمی‌توانند ویزای آمریکا را بگیرند. با وجود این تدابیری به‌کار بسته شد که ایران توانست از رکود بعد از برجام خارج شود تا جایی‌که امسال با افزایش 26درصدی آمار گردشگران ورودی مواجه شد. ولی تیموری -معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی- در گفت‌وگو با همشهری از اقدامات این سازمان برای جذب گردشگران ورودی می‌گوید.

مدتی است که سیاست عدم‌درج مهر ورود روی گذرنامه گردشگران اعمال شده است. این اقدام چه بازتابی داشته؟
بعد از برجام با رکود مواجه بودیم و این اقدام توانست تا حدودی به جذب گردشگر کمک کند. بسیاری از خبرنگاران اروپایی و آسیای جنوب شرقی از این اقدام ما فیلم و خبر تهیه کردند و در رسانه‌هایشان بازتاب دادند.

این طرح برای همه کشورها مجاز است؟
عدم‌درج مهر را به‌طور موقت با چند کشور شروع کردیم و بعد از نتایج مثبت آن، آقای دکتر مونسان وزیر میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به آقای روحانی، رئیس‌جمهور پیشنهاد دادند برای همه کشورها درنظر گرفته شود. چند‌ماه پیش نیز رئیس‌جمهور اعلام کرد که تمام کشورها اگر بخواهند می‌توانند از این موقعیت استفاده کنند. اما بیشتر کشورهای جنوب شرق آسیا و اروپایی‌ها بیشتر از این طرح استقبال کردند.

اجرای این طرح ما را به رونق سابق برگرداند؟
تأثیر عدم‌درج مهر روی گذرنامه آنقدر نبود که بازار ما را دوباره به سال‌های ماقبل برجام برگرداند. ما عملا در حال از دست دادن بازارهای سنتی‌مان بودیم و در مجموع تعداد گردشگران‌مان رو به کاهش بود. بنابراین سیاست‌ها را از تمرکز صرف روی گردشگری فرهنگی و تاریخی که موجب جذب اروپاییان می‌شد، برداشتیم و توجهمان را به سمت کشورهای همسایه معطوف کردیم. هدف‌مان برای اجرای برنامه‌هایی چون تور آشناسازی، برپایی نمایشگاه اختصاصی و در مجموع روابط و همکاری‌های رسمی را از سمت اروپا به سمت کشورهای منطقه سوق دادیم؛ به‌عنوان مثال دیدارهای چند جانبه‌ای با وزیر گردشگری عراق و آذربایجان و... برقرار کردیم و جلسات و کمیته‌های فنی و کارگروه‌های مشترک بسیاری با یکدیگر گذاشتیم. بعد از مدتی مشاهده کردیم که سرمایه‌گذاری و تمرکز در بازارهای همسایه، کمبودهای ما را در جذب گردشگران اروپایی جبران می‌کند. با در پیش گرفتن این فرایند نه‌تنها گردشگری دیگر با رکود مواجه نبود، بلکه روند روبه رشد خوبی را هم در سال گذشته و هم در 6‌ماه ابتدایی سال تجربه کردیم.

جذب گردشگر از کشورهای همسایه موجب شد تا تمرکزتان از اروپا در جذب گردشگر را بردارید؟
به هیچ عنوان قصدمان این نبود که بازارهای سنتی‌مان را رها کنیم؛ چرا که آژانس‌هایی داشتیم که در آن بازارها همچنان کار می‌کردند و ما نیز همچنان مانند سابق آنها را حمایت می‌کردیم؛ مثلا سال‌هاست که در نمایشگاه گردشگری برلین (ITB Berlin) با غرفه‌های مجهز شرکت می‌کنیم. در نمایشگاه گردشگری فیتور اسپانیا هم با حضور دکتر مونسان شرکت فعالی داشتیم. البته رویکرد ما در این مدت برای حضور قوی‌تر در این بازارها این بود که روی تنوع‌سازی‌ محصولاتمان کار کنیم تا اگر کسی صرفا با دید تاریخی و فرهنگی وارد ایران می‌شد، به پکیج‌های دیگر نیز توجه کند و اساسا گروه‌های متفاوت‌تری را وارد ایران کنیم؛ به‌عنوان مثال روی گردشگری کوهستان مانورهایی دادیم و موجب شد تا گروه‌های ورزشی و کوهنوردی این کشورها جذب طبیعت ایران شوند. در بخش گردشگری سلامت روی بسته‌های سلامت، هزینه‌های پایین درمان و خدمات با کیفیت زوم کردیم تا از کشورهای اروپایی و آمریکایی هم گردشگر سلامت داشته باشیم. با مانور روی موضوعاتی مانند کویرگردی، نجوم و برگزاری جشنواره‌های آداب و رسوم ایرانی که به‌شدت هم مورد پسند اروپایی‌ها بود توانستیم گردشگرانی را جذب کشورمان کنیم. در واقع سعی کردیم با تنوع‌بخشی به محصولات گردشگری دید اروپایی‌ها را نسبت به گردشگری ایران تغییر دهیم.

آیا با تمام این اقدامات بازهم توانسته‌ایم به بازار قبل از برجام در بخش اروپا دست پیدا کنیم؟
خیر اما از آن شدت ریزش‌اش کاسته شده و بازار کم‌کم خودش را پیدا می‌کند.

داشتن پرواز مستقیم در گردشگری فاکتوری تعیین‌کننده است. در برجام چه آسیب‌هایی از این کانال به ما وارد شد و شما چگونه توانستید این مسئله را مدیریت کنید؟
از دست دادن پروازهای مستقیمی که به اروپا داشتیم به واسطه تحریم‌ها نیز در کاهش ورود گردشگر بسیار مؤثر بود. البته این مشکل در بازارهای دوردست همچنان وجود دارد. اتفاقا یکی از دلایلی هم که تمرکزمان را روی کشورهای همسایه معطوف کردیم همین مسئله بود. چون آنها عموما زمینی وارد کشور می‌شوند.

پایین‌بودن ارزش ریال چقدر روی افزایش گردشگر مؤثر بوده؟
در گذشته متوسط اقامت عراقی‌ها در ایران دو شب بود، اما زمانی که مشاهده کردند هزینه‌های اقامت‌شان گران تمام نمی‌شود ماندگاری‌شان افزایش پیدا کرد. جالب است بدانید در کنار افزایش تعداد گردشگران، طول اقامت‌ها دوبرابر افزایش یافته. به تبع افزایش درآمد حاصله هم تأثیرگذار بوده.

اما برخلاف گفته شما، برخی معتقدند بیشتر گردشگرانی که به‌ویژه از کشورهای همسایه وارد کشورمان می‌شوند فقیر هستند و عملا سرمایه کلانی با خود نمی‌آورند. این نظریه را قبول دارید؟
خیر. عموم مسافران از کشورهای عراق و آذربایجان هستند که اغلب هدف‌شان زیارت صرف نیست. بسیاری از آنها بعد از زیارت بلافاصله به شمال و شمال غرب کشور برای تفریح می‌روند. پس وقتی ماندگاری‌شان افزایش یافته عملا فقیر نیستند و از طرفی ارزش پول آنها بالاتر رفته و پول خرج می‌کنند. از سویی بسیاری از این گردشگران، خانوادگی می‌آیند، یعنی با جمعیت بیشتر، که همین مسئله یعنی هزینه‌کرد بیشتر. بخشی از آنها هم برای درمان به کشور می‌آیند و هزینه‌های کلانی را در این بخش صرف می‌کنند. ضمن اینکه هزینه‌های درمان آنها با ایرانی‌ها متفاوت است و شامل یارانه و بیمه‌های تامین اجتماعی نمی‌شود و به دلار و یورو پرداخت می‌شود. چون سیاحت، سلامت و زیارت با هم ترکیب شده در مجموع هزینه‌کرد عدد خوبی می‌شود که از متوسط هزینه‌کرد یک گردشگر اروپایی بالاتر می‌زند و می‌توانم آن را با عدد و رقم اثبات کنم.

همانطور که می‌دانید بحث حمل‌ونقل یکی از مهم‌ترین فاکتورها در جذب گردشگر است. چرا امسال ما در بحث اتوبوس برای جابه‌جایی تورهای خارجی با کمبود مواجه شدیم و تمام اتوبوس‌ها بدون هماهنگی قبلی به مراسم اربعین اختصاص داده شد؟
امسال این موضوع به چشم آمد  به این دلیل که تقاضا برای رفتن به مراسم اربعین برخلاف انتظار ما، بسیار بالا رفت. از طرفی این مراسم امسال به طور استثنا همزمان شد با اوج سفرهای بین‌المللی. در واقع فصل دوم «های‌سیزن گردشگری ایران» مهر‌ماه است. این همزمانی، توازن را در تقاضا و عرضه به‌هم ریخت. در سال‌های بعد با جابه‌جایی تقویم عملا چنین تداخلی نخواهیم داشت.

خب چرا این موضوع را از قبل به آژانس‌ها اعلام نکردید تا توری در این زمان برگزار نکنند؟
نمی‌شد چون ما نمی‌خواستیم بازارهای خارجی از دستمان برود. ضمن اینکه آنها معمولا از 6‌ ماه پیش بسته‌ها را آماده کردند و فروختند.

واکنش شما در قبال بخشنامه‌ای که سازمان حمل‌ونقل جاده در مورد اختصاص همه اتوبوس‌ها به مراسم اربعین داد، چه بود و چه حمایتی در این راستا از آژانس‌ها و شرکت‌هایی که نیاز به اتوبوس داشتند، کردید؟
خب این تصمیم سازمان حمل‌ونقل جاده‌ای جامع و کارشناسانه نبود. چون قراردادها فی‌مابین رانندگان با آژانس‌های مسافرتی از مدت‌ها قبل بسته شده بود و منطقی نبود که صورتحساب این رانندگان به‌علت اختصاص ندادن به مراسم اربعین تأیید نشود. ما برای رفع این مشکل، نامه‌نگاری و پیگیری کردیم تا به سرعت حل شود. اتوبوس‌هایی که مورد نیاز گروه‌های گردشگری و متعهد به بخش خصوصی ما در عرصه بین‌المللی هستند، باید بتوانند در چنین موقعیت‌هایی فعالیت داشته باشند.

مشکل عرضه هتل و اقامتگاه در کشور داریم؟
غیر از 3شهر اصفهان و شیراز و در مواردی یزد، آن هم در زمان‌هایی که با پیک گردشگری داخلی و خارجی مواجه هستیم، ما مشکل عرضه هتل و اقامتگاه نداریم.

اما قطعا نیاز به مطالعات نیازسنجی در ساخت هتل‌ها برای جذب سرمایه‌های کلان و گردشگران پردرآمد داریم. قبول دارید؟ 
شما خیالتان راحت باشد. فکر این موضوعات را نیز کرده‌ایم؛ چراکه 20سال است در این صنعت فعالیت دارم. آخرین باری که برنامه‌ای نوشته شده بود، مربوط به سال80 است. در طول این 18سال عملا گردشگری برنامه و مسیری نداشت. اما از همان روزهای ابتدایی که من مستقر شدم بازنگری برنامه ملی را شروع کردم. با آغاز مطالعات با توجه به محدودیت اعتبارات، به سراغ سازمان جهانی گردشگری رفتیم و از آنها کمک گرفتیم برای اینکه بتوانیم برنامه ملی و نقشه راه گردشگری کشور را آماده کنیم. مشاوران سازمان یونسکو ظرف 2‌ماه آینده نیز به ایران می‌آیند و برنامه ملی گردشگری کشور بعد از 18سال مجدد شروع می‌شود و طبق توافق ظرف 6‌ماه باید این برنامه تدوین شود. وقتی این برنامه تدوین شد، خروجی آن مطالعات، نیازسنجی‌ها، بازارهای هدف، استراتژی‌های آموزش و توسعه نیروی انسانی و توسعه زیرساخت‌های گردشگری خواهد بود.

یکی از آسیب‌های جدی گردشگری ما این است که سفر توزیع نشده؛ یعنی گردشگر داخلی هم به اصفهان می‌رود. گردشگر خارجی هم به این شهر سفر می‌کند. چون تعداد هتل‌های 5ستاره در این شهر کم است و تقاضا زیاد، ما به مشکل برمی‌خوریم. اما در عین حال ما در شهر مجاور اصفهان هتل‌های خوبی داریم که خالی هستند. چگونه این معضل را مدیریت کرده‌اید؟
بحثی که پیگیر آن هستیم این است که سفر در گستره کشور متوازن شود تا در فصلی مانند مهر بتوانیم عرضه و تقاضا را مدیریت کنیم. بر همین اساس روی 10استانی که در مسیر غرب هست یا استان‌های دیگر به شکل پایلوت در حال کار هستیم. این سیاست خوشبختانه جواب داده و در 6‌ماه اول سال در 9 استان شمال غربی در جذب تعداد گردشگر داخلی جهش خوبی داشتیم. بخشی از فشار مسافرانی که فقط به نقاط خاص می‌رفتند کاسته شده و در عین حال سایر مناطق نیز می‌توانند برخوردار شوند.

در مورد تورهای خارجی چطور؟
تورهای خارجی ایرانگردی بیشتر منوط به مسیر کلاسیک 4شهر تهران، اصفهان، شیراز و یزد می‌شود که در نمایشگاه‌هایی که در اروپا برگزار می‌کنیم، روی مسیرهای جدید نیز تمرکز داریم. در همین راستا مسیر غرب را معرفی می‌کنیم؛ چون این مسیر، هم 5 اثر ثبت‌شده جهانی دارد و هم به‌شدت تنوع فرهنگی مورد علاقه اروپاییان را در دل خود جای داده. همچنین 9 استان غربی تنوع آب و هوایی دارند.

مسیرهای جدید
تورهای خارجی ایرانگردی بیشتر منوط به مسیر کلاسیک 4شهر تهران، اصفهان، شیراز و یزد می‌شود که در نمایشگاه‌هایی که در اروپا برگزار می‌کنیم، روی مسیرهای جدید نیز تمرکز داریم. در همین راستا مسیر غرب را معرفی می‌کنیم؛ چون این مسیر، هم 5 اثر ثبت‌شده جهانی دارد و هم به‌شدت تنوع فرهنگی مورد علاقه اروپاییان را در دل خود جای داده. همچنین 9 استان غربی تنوع آب و هوایی دارند