مترو؛ منجی تهران شلوغرضا پیله‌سوار کارشناس محیط‌زیست
رضا پیله‌سوار|کارشناس محیط‌زیست:
زندگی در شهری نظیر تهران، بدون وجود مشکل آلودگی هوا و ترافیک، از آرزوهای بزرگ پایتخت‌نشینان است. وجود این دو مسئله، عده‌ای را بر آن داشته که پایتخت و مزایا و امکاناتش را رها و برای حفظ سلامتی جسمی و روحی، از تهران نقل‌مکان کنند. در کلانشهرهای پیشرفته، همواره مترو نقشی اساسی و محوری در شریان‌های حمل‌ونقل عمومی شهری دارد و انواع دیگر حمل‌ونقل، مکمل خدمت‌‌رسانی مترو هستند.
از یک سو بررسی سهم منابع در تولید هر یک از آلایندهها به تفکیک، نشان می‌‌دهد که سهم منابع متحرک در تولید آلاینده‌های منواکسیدکربن، اکسیدهای نیتروژن، اکسیدهای گوگرد، ترکیبات آلی فرار و ذرات معلق، به ترتیب 98، 47، 6، 86 و 70درصد است و بقیه آلایندهها توسط منابع ساکن تولید می‌شوند. بنابراین راهکار کاهش تولید آلودگی که بر منابع متحرک تمرکز دارد، مؤثرتر خواهد بود. مترو در این مسیر مهم‌ترین گزینه برای کاهش منابع تولید متحرک است.
در دیگر سو، مطابق آخرین آمار منتشرشده از سوی شرکت مطالعات حمل‌ونقل و ترافیک تهران، سهم سواری و وانت در ترافیک شهر تهران 5/65درصد است؛ یعنی متناسب با تعداد و کیلومتر پیمایش این وسایل نقلیه، قسمت عمده‌ای از سهم تأثیر در ترافیک، متعلق به سواری و وانت است. در سویی دیگر هم، تعداد وسایل نقلیه شهر تهران، بالغ بر 4میلیون دستگاه است که در این میان خودروهای سواری با بیش از 3میلیون و 600هزار دستگاه، بیشترین فراوانی را بین انواع وسایل نقلیه در اختیار دارند و بعد از آن انواع وانت با بیش از 240هزار دستگاه، بالاترین تعداد خودروها را در تهران به خود اختصاص داده‌اند.
به منظور ملموس‌‌ترشدن تأثیر فراوان مترو بر کاهش آلودگی هوا و کاهش هزینه‌ها، دو سناریوی توسعه وضعیت مترو و تأثیرات آن بر پارامترهای حمل‌ونقلی، آلودگی و مصرف سوخت، مورد بررسی قرار می‌گیرد. مجموع طول مسیر در حال بهره‌برداری شبکه متروی تهران تا انتهای شهریور‌ماه سال1395 برابر 170کیلومتر بود که با کم‌کردن 43کیلومتر خط5 تهران ـ کرج، طول مسیر درون‌شهری بالغ بر 127کیلومتر می‌شد. مجموع مسیر باقیمانده از خطوطی که عملیات عمرانی آنها آغاز شده و پیشرفت مناسبی داشته، یعنی خطوط 3، 4، 6 و 7 حدودا برابر 100کیلومتر در محدوده درون‌شهری است. در ازای این پیشرفت، مجموع صرفه‌‌جویی اقتصادی ناشی از کاهش تولید انواع آلودگی و کاهش مصرف سوخت روزانه بالغ بر 8/23میلیارد ریال برآورد می‌شود که با درنظرگرفتن هزینه اولیه اجرای طرح یعنی 100هزار میلیارد ریال، دوره بازگشت سرمایه، 5/11سال خواهد بود. تجربه در تهران و سایر شهرهای بزرگ نشان داده است که توسعه بزرگراهی جهت بهبود این دو پدیده، تنها به طور موقت ثمربخش بوده و پس از مدتی، منجر به افزایش جذابیت این مود حرکتی شده و جذب سفر ایجادشده، ترافیک و آلودگی جدید ایجاد می‌کند. لذا باید به‌دنبال راه‌حل‌های دیگر ازجمله توسعه مترو و ایجاد محدودیت همزمان در استفاده از خودروهای شخصی بود.
