گفت و گو
چراغ‌های روشن زندگی عشایر در مازندران
همشهری از فعالیت‌های دامپروری و زندگی عشایر استان گزارش می‌دهد / رئیس اداره امور عشایری مازندران: دومین دوره جشنواره ملی اقوام عشایر آبان امسال در استان برگزار می‌شود
اشکان جهان‌آرای | ساری-خبرنگار
تصویری که از عشایر در ذهن افراد جامعه وجود دارد، ایل‌های کوچ‌رو در مناطق غربی کشور است. به همین دلیل این‌که مازندران هم جمعیت عشایری دارد، برای بسیاری از اهالی استان عجیب است. در حالی که مازندران یکی از استان‌های دارای جمعیت عشایری قابل توجه است و خانوارهای زیادی در این استان به سبک عشایر، زندگی خود را می‌گذرانند. طبق آمارهای رسمی حدود 70 درصد دام سبک و 60 درصد دام سنگین مازندران در اختیار عشایر است. طی سال‌های اخیر فعالیت‌های متعددی برای حفظ جمعیت عشایر در مازندران انجام شده است. از ارائه تسهیلات تا اقدامات خدماتی و پشتیبانی برای عشایر که همگی به منظور جلوگیری از کم شدن جمعیت آنان و افزایش میزان تولید توسط این قشر انجام شده است. «سید صمد کاظمی» رئیس اداره امور عشایری مازندران در گفت‌وگو با همشهری به برخی پرسش‌ها درباره جمعیت عشایری مازندران پاسخ داد که در ادامه می‌خوانید.
نخستین پرسشی که برای بسیاری از مردم مازندران پیش می‌آید این است که آیا مازندران هم عشایر دارد؟
بله؛ ما در مازندران هم عشایر داریم. قبلا گروه‌های خاصی را در قالب ایل‌ها به عنوان عشایر معرفی می‌کردند، اما چند سالی است اعلام شده اگر دامداری از طایفه و تیره معروفی هم باشد، به عنوان عشایر محسوب می‌شود و می‌تواند از مزایای ویژه عشایری استفاده کند. البته ما در مازندران ایل هم داریم که ایل خنار در منطقه سوادکوه یکی از ایل‌های مطرح شمال کشور است.
جمعیت عشایری استان چقدر است و بیشتر در کدام مناطق حضور دارند؟
بر اساس سرشماری‌های انجام شده در مازندران 5920 خانوار عشایر داریم که به صورت ییلاق و قشلاق در مناطق مختلف استان زندگی می‌کنند. مشخصات این افراد در سامانه عشایر کشور ثبت شده و از تسهیلات و خدمات ویژه عشایر می‌توانند استفاده کنند. در مجموع 13 شهرستان در مازندران عشایرخیز هستند، اما شهرستان‌های سوادکوه، ساری، بابل و آمل بیشترین عشایر را دارند. شهرهای آمل با 1297 خانوار، سوادکوه با 1265 خانوار و بابل با 1072 خانوار دارای بیشترین جمعیت عشایری هستند. البته در شرق و غرب استان هم عشایر داریم. در تنکابن و رامسر واقع در غرب مازندران، بیشترین عشایر حضور دارند. در شرق هم شهرستان نکا بیشترین عشایر را دارد.
این تعداد خانوار از استان‌های دیگر هم به مازندران کوچ می‌کنند یا همگی در جغرافیای امروز مازندران 12 ماه را می‌گذرانند؟
حدود 4 هزار خانوار از 5920 خانوار شناسایی و ثبت شده تمام طول سال را در مازندران حضور دارند. باقی خانوارها عشایری هستند که از استان‌های دیگر مانند سمنان، تهران و قزوین به مازندران می‌آیند. آنها 4 تا 5 ماه از سال را در ییلاق‌ها می‌گذرانند و جزو عشایر مازندران به شمار می‌آیند. عشایری که تمام طول سال را در اینجا حضور دارند و ییلاق و قشلاقشان در همین استان است، درون‌کوچ نامیده می‌شوند. به عشایری که فقط 4 تا 5 ماه سال را در مازندران می‌گذرانند، برون‌کوچ گفته می‌شود.
برای حفظ جمعیت عشایری در مازندران تاکنون چه اقداماتی انجام شده است؟
یکی از اقدامات اثرگذار برای حفظ جمعیت عشایری، برگزاری جشنواره‌های ویژه عشایر است که توانمندی‌ها و قابلیت‌های اقتصادی آنان را نشان می‌دهد. یکی از اهداف چنین جشنواره‌هایی نمایش تولیدات و فروش محصولات آنان است که کمک زیادی به عشایر می‌کند. تاکنون جشنواره‌های متعددی ویژه عشایر در مناطق عشایری مازندران از جمله بابل، آمل و سوادکوه برگزار کرده‌ایم.
پارسال نخستین جشنواره ملی اقوام عشایر در مازندران با حضور 13 استان در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی مازندران واقع در قائمشهر برگزار شد که با استقبال خوبی همراه بود. قرار است دومین دوره جشنواره اقوام عشایر آبان امسال برگزار شود. در حال برنامه‌ریزی برای تعیین زمان برگزاری جشنواره هستیم که پس از نهایی شدن، اطلاع‌رسانی خواهد شد.
مدتی است موضوع گردشگری عشایری نیز مطرح است و مورد توجه گردشگران و مسئولان قرار گرفته است.همینطور است. یکی از موضوع‌های مهم مد نظر ما برای توانمندسازی جمعیت عشایری استان، توجه به حوزه گردشگری است. در حال حاضر 2 مجموعه بوم‌گردی عشایری در مازندران فعالیت می‌کنند. اخیرا در مجموعه عشایری بوم‌گردی تلوباغ ساری نیز مراسمی با حضور برخی مسئولان مرکز استان برگزار کردیم. اوایل امسال نیز یک جشنواره گردشگری عشایری در همین مجموعه برگزار شده بود.
به جز برپایی جشنواره‌ها، در حوزه حمایت‌های اداری و تسهیلاتی چه اقداماتی برای عشایر مازندران انجام شده است؟
تاکنون 23 میلیارد تومان از محل صندوق توسعه ملی تسهیلات با سود 10 درصد به عشایر مازندران پرداخت شده که این رقم بیشترین میزان اعتبار جذب شده برای عشایر یک استان در کشور است. مازندران رتبه نخست را در جذب اعتبارات ویژه عشایر کسب کرده است. از محل تبصره 12 مدیریت بحران هم با سود 4 درصد و بازپرداخت 5ساله، تسهیلاتی در اختیار عشایر و 7 شرکت تعاونی عشایری موجود در مازندران قرار گرفت که سبب افزایش فعالیت‌های این قشر و تقویت عملکرد و انگیزه خانوارهای عشایر برای ادامه این سبک زندگی بومی شده است.از محل اعتبارات تملکی هم بودجه‌های خوبی برای حمایت از عشایر در حوزه پشتیبانی و بهسازی زیرساخت‌های این قشر مانند ایل‌راه‌ها، چشمه‌ها و سایر نیازهای این قشر در نظر گرفته می‌شود که خوشبختانه طی سال‌های اخیر اقدامات خوبی در ییلاقات عشایری استان انجام شده است.
باور بسیاری از مردم این است که تولیدات عشایری محدود به تولیدات دامی است. این قشر در بخش‌های دیگر نیز فعالیت تولیدی دارند؟
این تصور درست نیست. عشایر فقط تولیدات دامی ندارند. در کنار دامداری فعالیت‌هایی مانند زنبورداری، پرورش طیور و برخی فعالیت‌های دیگر نیز که توسط بانوان انجام می‌شود، در دسته فعالیت‌های عشایر قرار می‌گیرند. بابت فعالیت‌های جانبی عشایر نیز حمایت‌هایی در قالب تسهیلات و پشتیبانی انجام می‌شود. برای مثال خانوار عشایری که در کنار دامداری، زنبورداری انجام می‌دهد، بابت زنبورداری می‌تواند از برخی حمایت‌های ویژه همان فعالیت برخوردار شود. در بخش گردشگری عشایری نیز که از اولویت‌های مورد حمایت محسوب می‌شود این نگاه ویژه حمایتی وجود دارد.ایجاد صندوق خرد زنان عشایر نیز از دیگر نکات مهم برای حمایت از خانوار عشایر است که با هدف حمایت از سایر فعالیت‌های اقتصادی آنان در دستور کار قرار گرفته است. 8 صندوق خرد زنان عشایر در استان تشکیل شده که در آن زنان و دختران عشایر عضو هستند و فعالیت‌های اقتصادی آنان حمایت و ساماندهی می‌شود. اعضای این صندوق‌های خرد بابت هرگونه فعالیت اقتصادی که در خانوار انجام دهند و مرتبط با زندگی عشایری باشد با دریافت تسهیلات کم‌بهره حمایت می‌شوند.
برای افزایش خدمات زیرساختی مورد نیاز این قشر همکاری نهادهای دیگر رضایت‌بخش است؟
انتظار ما این است که همه دستگاه‌ها بسته به نوع خدمات و فعالیتشان از این قشر حمایت ویژه‌ای داشته باشند. عشایر غیور و زحمتکش در شرایط دشوار کشور هم مشغول تولید هستند. یکی از موضوعات مهم درباره عشایر، بحث مسائل بهداشتی است. اخیرا قرار شده که با همکاری دانشگاه علوم پزشکی مازندران در مسیر ایل‌راه‌های عشایر مازندران جایگاه‌های بهداشتی ایجاد کنیم تا در مسیر حرکت عشایر نیز خدمات بهداشتی به این قشر ارائه شود. از آموزش و پرورش نیز انتظار داریم در حوزه مسائل آموزشی نگاه ویژه‌ای به عشایر داشته باشد. نگاه حمایتگرانه به آنان کمک زیادی به رونق فعالیت‌های این قشر و حفظ جمعیت عشایری استان و کشور می‌کند.
در همینه زمینه :
