فرهنگ ما رفتار امروز خیابان است

ایمان مهدی‌زاده ـ پژوهشگر توسعه پایدار

 شهروندان ایرانی به داشتن پیشینه تاریخی خود می‌بالند. سرزمینی که نزدیک به 10هزار سال مدنیت را تجربه کرده و مردمی که خود را وارث فرهنگ غنی شیعه می‌دانند لاجرم باید جزو شاخص‌ترین شهروندان دنیای امروز باشند. همگونی و توازن رشد در جامعه، اقتصاد و محیط‌زیست موجب رشد توسعه متوازن می‌شود و از شهروندانی با آن پیشینه درخشان انتظار می‌رود الگویی جهانی به‌حساب بیایند. امروز اگر محققی اجتماعی وارد کلانشهرهای ایران شود، دچار دوگانگی عجیبی می‌شود. آنچه در کتابخانه مطالعه کرده شامل تاریخ تمدن و پیشرفت‌های علمی و داشتن افراد شاخص جهانی از یک سو و عادت‌های رفتاری روزانه مردم در خیابان از سوی دیگر فرد را دچار سردرگمی می‌کند. یکی از بارزترین مشخصه‌های توسعه جامعه، رفتار و عادت‌های معمول شهروندانش است. این عادت‌ها را می‌توان به سادگی حین رانندگی، تفریح، خرید و دیگر بخش‌های روزانه تماشا کرد.   هنگامی که در سطح کلانشهر تهران از وسایل نقلیه عمومی مانند اتوبوس‌های تندرو یا مترو استفاده می‌کنید، رفتارهایی می‌بینید که هیچ نشانی از توسعه ندارد. به‌رغم تکرار تصاویر و نوشته‌های پندآموز و هشداری در مترو، موارد متعددی دیده می‌شود که کسی وقعی به خطوط زرد و قرمز نمی‌گذارد. هنگام سوار شدن به اتوبوس‌های پرازدحام نظم و ترتیبی برای پیاده و سوار شدن قائل نیستند. در خیابان حکایت چیز دیگریست. موتورسیکلت‌ها اغلب خطوط ویژه اتوبوس و پیاده‌راه را جولانگاه خود کرده و خودروهای سواری وقتی پلیسی در میان نباشد از پارک دوبله در خیابان‌های کم عرض ابایی ندارند و به حقوق یکدیگر اهمیتی نمی‌دهند و ریختن زباله از خودرو به خیابان همچنان ادامه دارد. مجموعه این رفتارها مبین بخش مهمی از عادت‌های شهروندان شده که با اصول توسعه هیچ همخوانی‌ای ندارد و یکی از مهم‌ترین دلایل پیدایش این عادت‌ها، نبود آموزش صحیح است. عادت‌های رفتاری امروز ما در متون سخنرانی مسئولان و در کتب تاریخی و قانون نیست، بلکه در سطح خیابان جاریست.