برنامه ریزی برای مهاجرت معکوس به روستاها

زهرا اشرف‌زاده | البرز- خبرنگار


البرز علی‌رغم وسعت کمی که دارد، ظرفیت‌های بسیاری را در دل خود جای داده که بخشی از آنها در دل روستاهای استان قرار دارند. طبق آمار، 199 هزار نفر از جمعیت حدود 3 میلیون نفری البرز در 350‌روستا ساکن هستند، اما با وجود این‌که جمعیت روستایی استان به نسبت شهرنشینان کمتر است، روستاییان سهم بالایی از ارزش افزوده استان دارند. قابلیت‌های اقتصادی، فرهنگی و گردشگری به دلیل موقعیت جغرافیایی و طبیعی بسیار زیاد است، چراکه این استان هم در بخش گردشگری و توریسم و هم به دلیل وجود باغ‌ها و اراضی حاصلخیز کشاورزی، ظرفیت‌های زیادی دارد. با این حال آنطور که باید از ظرفیت‌های روستایی استان استفاده نمی‌شود و روزبه‌روز جمعیت روستایی در استان کاهش پیدا می‌کند.
علاوه بر موضوع اشتغال، کمبود زیرساخت‌ها، مشکلات زیربنایی و کمبود امکانات رفاهی از دیگر دلایلی است که باعث شده روستانشینان رغبتی برای ماندن در روستا نداشته باشند. بنابراین دولت و مسئولان استان در تلاش هستند تا دامنه اشتغال و تولید را در روستاهای البرز به بالاترین سطح برسانند و اجرای طرح‌های با عنوان اشتغال فراگیر و روستایی در این سال‌ها ضمیمه برنامه‌های اقتصادی و تولیدی در استان البرز شده و نگاه‌ها بر این است که بخش قابل توجهی از جمعیت و درآمد مردم استان به‌ویژه دانش‌آموختگان به صنایع تبدیلی و روستایی و اشتغال پایدار در این بخش متمرکز شود.


تقویت امکانات خدماتی

معاون امور روستایی استانداری البرز با بیان این‌که 296 روستای استان دارای دهیاری هستند می‌گوید:‌ بیشترین مشکلات در روستاهای البرز شامل روستاهایی در کرج، ساوجبلاغ و طالقان است که در مناطق صعب‌العبور قرار دارند و امکان رساندن امکانات خدماتی و رفاهی مانند گاز، اینترنت و.. به آنها نیست. «مهدی شریفی» می‌افزاید: با هماهنگی‌هایی که با اداره راهداری و راه و شهرسازی استان صورت گرفته، مقرر شده است که ساخت و بهسازی جاده‌های مواصلاتی در سال‌های 98 و 99 سرلوحه این سازمان‌ها قرار بگیرد.
وی ادامه می‌دهد:‌ یکی دیگر از مشکلات در روستاهای البرز نبود گاز در بخشی از روستاهای طالقان و آسارا است. اغلب روستاهای بدون گاز استان در شهرستان طالقان و منطقه چالوس قرار دارند و واقعیت این است که گاز‌رسانی به این روستاها به واسطه شرایط خاص جغرافیایی و سخت بودن مسیر دسترسی، کار ساده‌ای نیست.
وی عنوان می‌کند: قرار است پس از ۴۰ سال مطالبه دیرینه مردم و روستاییان ساکن در بخش آسارا و طالقان محقق می‌شود و اکنون تعدادی از این روستاها در مرحله گازرسانی هستند و طبق برنامه‌ها تا سال 1400 تمام روستاهای آسارا گازرسانی خواهند شد. همچنین در این طرح روستاهای بالای طالقان هم مدنظر است.

شریفی اضافه می‌کند:‌ عملیات اجرایی و لوله‌گذاری در حال اجرا و تکمیل است و با اتمام طرح گازرسانی، علاوه بر این‌که شاهد رونق گردشگری در البرز می‌شویم،‌ از مهاجرت معکوس نیز جلوگیری خواهد شد.
وی با اشاره به معضل چاه‌های غیرمجاز در روستاهای البرز که ویلاسازی در آنها افزایش پیدا کرده است می‌افزاید: در جریان این موضوع هستیم و از طریق اداره آب و فاضلاب استان و آبفای روستایی با شبکه‌های غیرقانونی آب‌رسانی و چاه‌های غیرمجاز برخورد می‌شود.
معاون امور روستایی استانداری البرز در رابطه با سهم دهیاری‌ها از ارزش افزوده ادامه می‌دهد:‌ در گذشته سهم دهیاری‌ها از ارزش افزوده دولت 12 درصد و شهرداری‌ها 88 درصد بود که از سال 96 سهم دهیاری‌ها به 30 درصد ارتقا یافت و بر این اساس اقدامات موثری در حوزه‌های عمرانی، فرهنگی و ورزشی در روستاهای استان انجام شده است، اما از سال گذشته مشکلاتی در این زمینه به وجود آمد و سهم بخشی از دهیاری‌ها کم شد که در ماه‌های اخیر برطرف شده است.
شریفی در پاسخ به این‌که آمار بیکاری در روستاهای البرز چقدر است و برای توسعه اشتغال پایدار چه اقداماتی می‌شود، می‌گوید:‌ حدود 5200 بیکار در روستاهای البرز شناسایی شده که به نیمی از آنها وام‌هایی با بهره‌هایی پایین تعلق گرفته است.
وی با بیان این‌که تسهیلات ارائه‌شده در حوزه کشاورزی، دامداری، سفالگری، فرش دستباف، میناکاری و... بوده است می‌گوید: این تسهیلات باعث اشتغال‌زایی برای این افراد شده است. از طرفی روستاهای البرز ظرفیت‌های بسیاری در حوزه گردشگری و بوم‌گردی دارند، از این رو با شناسایی و تقویت زیرساخت‌های این حوزه، می‌توان روستاهای البرز را به قطب گردشگری و بوم‌گردی در کشور تبدیل کرد و از این طریق به رونق اقتصادی آنها کمک کرد.


رسیدگی به حوزه روستاها 

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار البرز نیز با بیان این‌که یکی از رویکردهای جدی در استان البرز رسیدگی به حوزه روستاهاست، می‌گوید: 6/92 درصد جمعیت البرز شهرنشین هستند و به دلیل عواملی مانند پایدار نبودن سیستم تولید و مشکل اشتغال روستایی، شاهد مهاجرت بالا از روستاهای استان هستیم؛ بنابراین باید تلاش کنیم تا با اقداماتی مانند ایجاد طرح‌های اشتغال‌زایی روستایی، مانع از مهاجرت روستاییان شویم.
«علی درویش‌پور» می‌افزاید: سال گذشته بالغ بر ۱۶۸ میلیارد تومان تسهیلات اشتغال‌زایی با نرخ ۶‌درصد برای انجام طرح‌های روستایی به متقاضیان در روستاهای استان البرز واگذار شد. در این قالب پرداخت ۴۲ میلیارد تومان تسهیلات با بهره بانکی ۸ درصد را نیز داشتیم.
وی با اشاره به اقدامات انجام‌شده در جلوگیری از ساخت‌وسازهای غیرمجاز در روستاهای استان ادامه می‌دهد: کارگروهی متشکل از دفتر امور فنی استانداری، بنیاد مسکن، اداره راه و شهرسازی، جهاد کشاورزی و بخشداری‌های استان، فرایند صدور پروانه ساخت‌و‌ساز در مناطق روستایی را تدوین می‌کنند. همچنین دهیاری‌های استان به عنوان مسئول صدور پروانه‌های ساخت‌وساز، تغییر کاربری اراضی و مجری طرح هادی در روستاها محسوب می‌شوند. درویش‌پور با تاکید بر اجرای طرح هادی در روستاهای استان اضافه می‌کند: اجرای طرح هادی لازمه توسعه و آبادانی مناطق روستایی است باید اصول فنی و ضوابط طرح هادی در ساخت بناها و ساختمان‌ها لحاظ شود.


روستاهای البرز مشکل آب ندارند

معاون توسعه شرکت آبفای روستایی البرز از پوشش 99 درصدی استفاده از آب لوله‌کشی و بهداشتی در روستا‌های استان خبر می‌دهد و می‌گوید: اکنون 46‌هزار مشترک روستایی داریم و تمام روستا‌های با بیش از۲۰ خانوار البرز از آب سالم و بهداشتی لوله‌کشی بهره‌‌مند هستند.
«رضا صادقی» می‌افزاید: سرانه مصرف آب در استان گردشگر‌پذیر البرز بیش از ۲۰۰ لیتر در شبانه‌روز و بیش از سرانه کشوری، یعنی ۱۴۰ لیتر است، از همین رو در مناطق روستایی شهرستان‌های کرج، طالقان و ساوجبلاغ هنگام تعطیلات به خاطر افزایش گردشگران مشکل کم‌آبی داریم. وی ادامه می‌دهد: اکنون طرح‌های متعددی برای تامین آب و پایداری منابع آبی البرز در دست اجرا داریم که طرح آب‌رسانی شهدای مدافع حرم به طول ۱۰ کیلومتر در روستاهای آتشگاه، نوجان و خوارس شهرستان کرج از جمله این طرح‌ها هستند که یک مخزن به ظرفیت 1300 مترمکعب در همان محدوده در دست ساخت است. همچنین ساخت 4 تصفیه‌خانه فاضلاب روستایی و ۲ تصفیه‌خانه جدید در خوزنکلا و وینه با ۶۰ میلیارد ریال اعتبار آغاز شده است. صادقی می‌گوید: از لحاظ تأمین آب در روستاها شرایط پایداری داریم و مشکل حادی در این حوزه وجود ندارد. البته در روستاهایی که امور آب و فاضلاب آن در اختیار ما قرار ندارد، شاید مشکلاتی وجود داشته باشد.


رتبه برتر البرز در پرداخت تسهیلات روستایی

مدیر امور اشتغال و کارآفرینی اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی البرز در پاسخ به این‌که تاکنون چه میزان تسهیلات روستایی در استان پرداخت شده است، می‌گوید: بانک‌های عامل استان تاکنون ۲۷۸ میلیارد و ۳۱۰ میلیون ریال تسهیلات اشتغال فراگیر و 1۸۷۵ میلیارد و ۳۳۰ میلیون ریال تسهیلات اشتغال روستایی به متقاضیان معرفی‌شده، پرداخت کرده‌اند.
«ابراهیم شادمهر» می‌افزاید: از سال ۹۶ تاکنون به ۶۴۱ طرح تولیدی با تعهد اشتغال 3 هزار نفر تسهیلات پرداخت شده و البرز در پرداخت تسهیلات اشتغال روستایی، همواره رتبه‌های اول تا پنجم کشور را دارد.
وی ادامه می‌دهد: همچنین تاکنون 1385 نفر در سامانه کارا ثبت‌نام کرده‌اند که از این تعداد 2768 نفر متقاضی تسهیلات اشتغال روستایی و ۶۱۷ نفر متقاضی تسهیلات اشتغال فراگیر هستند.
شادمهر می‌گوید: ثبت‌نام در سامانه کارا همچنان ادامه دارد، اما به دلیل پایان یافتن اعتبارات سال گذشته و تخصیص ندادن اعتبارات جدید، امکان معرفی طرح جدید به بانک‌ها و اعطای تسهیلات وجود ندارد. این موضوع در اختیار استان‌ها نیست و ابلاغ اعتبارات در سطح ملی صورت می‌گیرد.
 

فرصت طلایی «بوم‌گردی»

در سال‌های اخیر یکی از موضوعاتی که در حوزه رونق روستاها و مهاجرت معکوس به آنها مورد توجه قرار گرفته، تقویت ظرفیت‌های گردشگری و بوم‌گردی است و با توجه به استقبالی که این روزها مردم از این موضوع می‌کنند، به نظر می‌رسد روستاها در آینده به یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگران تبدیل شوند. 
به گزارش همشهری، گردشگری روستایی را می‌توان تجربه زندگی محلی دانست. این تجربه شامل موارد بسیار متنوعی از جاذبه‌های طبیعی، فرهنگی و فعالیت‌هایی می‌شود که در یک منطقه روستایی و کشاورزی خاص وجود دارد. در البرز نیز روستاهای بسیاری وجود دارد که قابلیت تبدیل شدن به مناطق جذاب برای برگزاری تور گردشگری روستایی را دارند. اهمیت دادن به این ویژگی روستاهای استان می‌تواند کمک بسیاری به رونق اقتصادی این مناطق داشته و باعث مهاجرت معکوس به روستاها شود.
معاون گردشگری میراث فرهنگی البرز با اشاره به این‌که این استان 49 روستای هدف گردشگری دارد می‌گوید: برای رونق گردشگری روستایی علاوه بر توسعه زیرساخت‌های فیزیکی توجه به حوزه آموزش، بازاریابی و تبلیغات برای توسعه گردشگری و بوم‌گردی و مشارکت بخش خصوصی بسیار مهم است.
«احمد ترکاشوند» می‌افزاید: با ایجاد مسیر دسترسی مناسب، ایجاد مراکز اقامتی، پذیرایی و توسعه جاذبه‌های این روستاها می‌توان به آینده گردشگری روستایی در استان امیدوار بود، از همین رو به دنبال اجرای طرح‌هایی هستیم که به رونق گردشگری در روستاهای موجود منتهی شود.

وی با بیان این‌که راه‌اندازی اقامتگاه‌های بوم‌گردی جزو برنامه‌های اولویت‌دار اداره میراث فرهنگی و گردشگری استان است اضافه می‌کند: تا بهمن سال قبل تنها 3 اقامتگاه بوم‌گردی در البرز وجود داشت، اما اکنون به 9 اقامتگاه افزایش پیدا کرده که 7 مورد آن در طالقان است. همچنین قصد داریم تعداد اقامتگاه‌های بوم‌گردی را تا پایان سال به بیش از ۲۰ مورد افزایش دهیم.
ترکاشوند ادامه می‌دهد: وقتی صحبت از گردشگری روستایی می‌شود، منظور ما ساخت هتل‌های چندستاره و لوکس نیست، چراکه مردم بیشتر می‌خواهند از جاذبه‌های طبیعی لذت ببرند و در دل طبیعت باشند، بنابراین اقامتگاه‌های بوم‌گردی ارجحیت دارد.
وی می‌افزاید: برای ایجاد اقامتگاه‌ها و خانه‌های بوم‌گردی، تسهیلات خوبی با بهره ۴ و ۸ درصد به افرادی که در این طرح مشارکت کنند داده می‌شود.
معاون گردشگری میراث فرهنگی البرز با تاکید بر رعایت نکات فرهنگی در گردشگری روستایی می‌گوید: در کنار تامین زیرساخت‌ها مانند راه‌سازی و یا تعریف مسیرهای دسترسی مناسب، مبحث مهم دیگر فرهنگ‌سازی است تا در قالب آن بتوانیم مردم منطقه را تشویق کنیم تا نگاه بهتری به مبحث بوم‌گردی داشته باشند؛ از طرفی گردشگران هم باید فرهنگ و عرف حاکم در روستاها را رعایت کنند و به ارزش‌ها و اعتقادات جوامع محلی احترام  بگذارند.