صنایع دستی
لاک‌تراشی در مسیر جهانی شدن
معاون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران: تصمیم داریم این هنر را ثبت جهانی و نور را به عنوان پایلوت لاک‌تراشی ثبت ملی کنیم
لاک‌تراشی یکی از صنایع دستی کهنه، بومی و اصیل مازندران است که پیشینه آن به دوستی مردم این دیار با طبیعت برمی‌گردد؛ صنعتی که طی سالیان اخیر تا مرز نابودی رفته و اکنون با هنر دستان استادکاران این دیار با چوب و تبر، جان دوباره‌ای گرفته است. به گزارش بلاغ، لاک‌تراشی یکی از صنایع دستی کهنه، بومی و با قدمتی چند هزار ساله در مازندران است که پیدایش آن به زندگی مردم این دیار در جنگل و استفاده از چوب برای ساخت ابزارآلات گوناگون برمی‌گردد.
عامل بی‌رغبتی هنرمندان به لاک‌تراشی
معاون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران با بیان این‌که لاک‌تراشی یکی از نمونه‌های بارز محصولات اصالت‌دار و ریشه‌دار صنایع دستی استان است، اظهار کرد: این هنرصنعت از جمله صنایع دستی بومی استان بود که در حال انقراض و منسوخ شدن قرار داشت. «حسین ایزدی» افزود: دلیل رو به انقراض رفتن لاک‌تراشی این بود که مواد اولیه این فعالیت بومی چوب جنگلی است و با توجه به اجرای طرح تنفس جنگل، تهیه چوب برای استادکاران این رشته دشوار شده بود و خریداری چوب نیز قیمت تمام شده را بالا می‌برد.
شناسایی 50 استادکار درجه یک
معاون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران بیان کرد: در گام نخست و برای حل این مشکل، لاک‌تراشی را به عنوان یکی از محصولات شاخص صنایع دستی استان و یک صنعت بومی و اصالت‌دار ثبت کردیم و در گام بعدی با هدف آموزش این حرفه به نسل جوان، استادکاران درجه یک استان که تعدادشان به 50 نفر می‌رسید از شهرهای نور، سوادکوه، رامسر، نوشهر، بهشهر و چند نقطه دیگر شناسایی شدند.این مسئول تصریح کرد: اقدام دیگر این بود که با استادان دانشگاه در حوزه صنایع دستی و هنر وارد مذاکره شدیم تا این رشته را به عنوان یکی از رشته‌های سرفصل دانشگاهی مطرح کنند. در حال حاضر این رشته به عنوان یکی از دروس رشته صنایع دستی در دانشگاه مازندران تدریس می‌شود. در همین دانشگاه طی سال 1397 و نیمه نخست امسال، از استادان خواستیم که در آموزش به تلفیق سنت دیروز و هنر امروز توجه ویژه‌ای داشته باشند تا در بازار، تولیدات مطابق با ذائقه متقاضیان باشد.
نور؛ پایلوت لاک‌تراشی در مازندران
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران استاد گلرد اهل نور را به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و مجرب‌ترین استادان استان در این رشته نام برد و گفت: ما می‌توانیم شهرستان نور را به عنوان شهر پایلوت این رشته و صاحب دهکده لاک‌تراشی بنامیم. در انتخاب لوگوی سال هم از 2 محصول این رشته یعنی «جوله» و «کَلِّز» استفاده کردیم تا این نماد را در ذهن مردم یادآوری کنیم.وی با بیان این‌که سازوکار ثبت جهانی لاک‌تراشی در حال انجام است، اظهار کرد: هدف ما این است که محصولات لاک‌تراشی را به عنوان محصولاتی شاخص در بازار بین‌المللی صنایع دستی با نام مازندران ثبت جهانی کنیم و شهرستان نور به عنوان به عنوان پایلوت رشته صنایع دستی لاک‌تراشی در کشور ثبت ملی شود.
ایزدی افزود: پس از شناسایی استادان و آموزش به نسل‌های جدید و متعاقب آن صدور گواهینامه مهارت، در گام بعدی به دنبال حل مشکل تهیه مواد اولیه رفتیم. زیرا دسترسی نداشتن به چوب جنگلی موجب خرید چوب قاچاق می‌شد که به دلیل گرانی، افزایش قابل توجه قیمت تمام شده محصولات را هم به دنبال داشت. در نتیجه فعالان را به تولید و متقاضیان و مخاطبان را به خرید این محصولات بی‌رغبت می‌کرد.
تصویب تخصیص چوب یارانه‌ای
معاون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران گفت: پس از مذاکراتی که در این خصوص انجام شد موفق شدیم تا مصوبه‌ای در شورای برنامه‌‌ریزی استان بگیریم تا هنرمندانی که در استان برای لاک‌تراشی نیاز به چوب جنگلی دارند، آن را با نرخی خیلی کم خریداری کنند که این اقدام با توجه به وضعیت قیمت و محدودیت‌های تامین چوب در کشور منحصر‌به‌فرد بود.این مسئول تصریح کرد: خوشبختانه این صنعت از خطر نابودی دور شده و در حال باززنده‌سازی است. یعنی از ادامه روند منسوخ شدن جلوگیری شد و حالا باید در راستای احیا، تداوم و افزایش تولیدات گام برداریم.
بازار فروش
وی ادامه داد: مصنوعات لاک‌تراشی در بازار اگر با بسته‌بندی‌های مناسب عرضه شود، توانایی کسب سهم 25 تا 30 درصدی بازار صنایع دستی استان را دارد. تاکنون موفق به صادرات محصولات این رشته نشدیم، اما در نمایشگاه‌های بین‌المللی فروش خوبی از تولیدات اندک این رشته داشتیم.ایزدی در پاسخ به این پرسش که آیا محصولات این صنعت همچون سایر تولیدات صنایع دستی با تهدید اجناس خارجی وارداتی مواجه است یا خیر، گفت: خوشبختانه این رشته به دلیل اصالتی که دارد، از گزند واردات محصولات مشابه چینی، هندی و پاکستانی موجود در بازار مصون مانده است.
تولید انبوه برای صادرات
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران درباره برپایی نمایشگاه ویژه لاک‌تراشی اظهار کرد: تاکنون نمایشگاه ویژه رشته لاک‌تراشی در استان نداشتیم، اما در نمایشگاه‌های صنایع دستی که به صورت تلفیقی برگزار می‌شود محصولات لاک‌تراشی هم عرضه می‌شود. وی ادامه داد: زمانی می‌توانیم به یک نمایشگاه تخصصی در این رشته فکر کنیم که تولید بیشتری داشته باشیم و محصولات هم در بسته‌بندی‌های مناسب قابل عرضه باشد.این مسئول گفت: آموزش این رشته به شهرهای مادر لاک‌تراشی محدود نیست و در شهرها و روستاهای غرب تا شرق استان آموزش داده می‌شود. خوشبختانه استقبال خوبی از سوی نسل جوان برای یادگیری این حرفه نشان داده شده است و باید در گام بعدی به فکر ایجاد بازار مناسبی برای فروش این محصولات در داخل و خارج کشور باشیم.
رونق صادرات محصولات چوبی مازندران
معاون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران بیان کرد: با توجه به فعالیت هنرمندان تراز اول صنایع دستی در رشته‌های منبت و معرق، صادرات سایر مصنوعات و تولیدات چوبی در حال انجام است. حتی در مواردی درهای مساجد کشورهای خلیج فارس نظیر قطر به دست استادکاران مازندرانی ساخته شده است.این مسئول با بیان این‌که نزدیک به 100 استادکار مازندرانی در رشته‌های معرق و منبت‌کاری مشغول فعالیت هستند، افزود: شهرهای بابل، قائمشهر و ساری در این رشته پیشرو هستند و تولیدات آنها صادر هم می‌شود.
هنری برگرفته از ذوق و ابتکار
لاک‌تراشی یا چو‌ب‌تراشی که برگرفته از هنر ذاتی مردم این دیار به نعمت همزیستی با طبیعت است، هنری فراتر از نجاری است که با آمیخته شدن ذوق و ابتکار استادکار و همچنین با تکیه به آشنایی او از ویژگی‌های چوب‌های مختلف مبدل به ظروف کاربردی چوبی نظیر جوله، کَلِّز، لاک، کَچِه یا کِترا یا سیرکوب می‌شود. ابزاری کاربردی در زمان‌هایی نه چندان دور که امروزه بیشتر به عنوان ظروف تزیینی از آنها استفاده می‌کنند.این صنعت کهن که با فرهنگ و اصالت بومی مازندرانی‌ها عجین است، جدا از پیشینه تاریخی و با ارزش آن، نمادی از فرهنگ و یادگاری از گذشتگان این دیار است که ذوق و ابتکار مازندرانی‌ها در تهیه لوازم مورد نیازشان از داشته‌های محدودشان را نشان می‌دهد.
این ظروف کاربردی فقط با چوب و یک تبر ساده و چند ابزار کوچک ساخته می‌شدند. با ورود دستگاه‌های متولی و همت استادکاران این رشته، هنر پیشینیان مازندران روی زمین نماند و اکنون با ورود نسل جوان به این رشته شاید چند هزار ساله، لاک‌تراشی از کمای چندین ساله رها شده و جانی دوباره گرفته است.
در همینه زمینه :
