نوسازی استرس‌زا

نیلوفر جلالی_روزنامه نگار

هر چه کشورها در سراسر دنیا به سرعت فرایند شهرسازی و شهرنشینی را طی می‌کنند، برنامه‌ریزان، طراحان و معماران بیشتر بر این موضوع تأکید می‌کنند که برای شهرها ضروری است تا از منابع محدود زمین بهترین استفاده را ببرند. این یعنی تصمیمات دردناکی باید گرفته شود؛ آیا ساختمان‌های موجود را خراب کنیم یا آنها را حفظ و بهینه کنیم؟ البته در همه دنیا درست مثل ایران، سازندگان و توسعه‌دهندگان املاک ترجیح می‌دهند ساختمان‌های قدیمی را ویران کنند و دوباره همه‌‌چیز را از نو شروع کنند. پیتر ریس، افسر سابق معاونت برنامه‌ریزی شهرداری لندن و استاد دانشگاه کالج لندن می‌گوید: «ساخت‌و‌ساز بیش از حد در شهر، تأثیر استرس‌های ناشی از تحولات اجتماعی و اقتصادی را بر شهروندان لندن تقویت می‌کند. از طرف دیگر وابستگی به هر چیز قدیمی و آشنا و حفظ آن نیز تأثیرات مثبت خود را دارد».
 
انگلیسی‌ها و تطابق خانه‌های قدیمی با زندگی جدید
سبک زندگی مردم انگلستان در حال تغییر است و آنها بیشتر به این سمت می‌روند که خانه‌های خود را با شرایط امروزشان مطابق کنند و به جای آنکه آن را ترک کنند، راه‌هایی بیابند تا از نظر اقتصادی نیز برای آنها به صرفه‌تر باشد. یکی از دلایلی که در زمینه تمایل به نوسازی مهم است اینکه اغلب خانه‌ها در لندن و خیلی از شهرهای اروپایی دارای بیمه هستند. پس اگر خانه نیاز به تعمیرات و تغییرات داشته باشد، بیمه خیلی از این هزینه‌ها را پوشش می‌دهد. البته انجام تغییرات در خانه نیاز به مجوزهایی دارد و اگر بحث تخریب دیوارها یا راه‌پله‌ها در میان باشد یا آنکه همسایگان درگیر این تعمیرات شوند، حتماً باید مجوزهای مربوط به آن را دریافت کرد. با این حال گرفتن مجوزهای تعمیرات و بهسازی منزل بسیار ساده‌تر از مجوزهای تخریب و بازسازی است. گزارش مرکز نوسازی و گسترش املاک لندن نشان می‌دهد در این شهر تعداد صاحبخانه‌هایی که ترجیح می‌دهند سر جایشان بنشینند و به جای تخریب یا جابه‌جایی روی همان ملک موجود سرمایه‌گذاری کنند در طول 6سال گذشته 5برابر شده است. رکود در بازار مسکن دلیل عمده این اتفاق بوده است. شوراهای محله در کشور انگلستان شاهد افزایش 30درصدی تعداد درخواست مجوز برای بهسازی خانه‌ها طی 10سال گذشته بوده‌اند. تقاضا برای بهسازی آپارتمان‌ها بیشترین افزایش تقاضا را داشته و 114درصد از سال 2007 تا 2017بالاتر رفته است. طبق این گزارش در حالی‌ که بازسازی حمام و آشپزخانه محبوب‌ترین‌ها هستند، بازسازی باغ و باغچه‌ها نیز حالا تبدیل به سومین درخواست در بازسازی خانه‌ها شده‌اند. اضافه کردن یک اتاق خواب یا بزرگ‌تر کردن اتاق نشیمن نیز بیشترین تأثیر را در افزایش قیمت خانه بازسازی شده در لندن دارد.
اما موضوع فقط هزینه و دردسرهای نوسازی نیست بلکه برای خیلی از اروپایی‌ها شخصیت خانه و روح ساکن در آن اهمیت دارد. به اعتقاد آنها سرمایه‌گذاری روی یک خانه قدیمی باعث می‌شود سرمایه‌های بیشتری را به‌دست آورند و حتی تازه متوجه شوند که یک خانه واقعا چه شکلی است. یک تحقیق جدید نشان می‌دهد که 82درصد مردم انگلستان ترجیح می‌دهند در یک ملک سن‌و‌سال‌دار به جای یک خانه جدید اقامت کنند. برای بیشترین خریداران، داشتن یک خانه قدیمی در صدر آرزوهایشان قرار دارد. و البته 69درصد این آرزومندان می‌گویند که نمی‌توانند هزینه خرید چنین خانه‌ای را که احتمالاً متراژ بزرگی هم دارد، بپردازند. با این حال نوسازی و حفظ خانه قدیمی در اینجا حرف اول را می‌زند.

آمریکایی‌ها مرمت می‌کنند
در آمریکا نیز وضعیت خیلی مشابه است. با آنکه آمریکا به صحنه از بین رفتن و ناپدید شدن خانه‌های تاریخی تبدیل شده است، اما 76درصد آمریکایی‌ها اگر این انتخاب را داشته باشند که یک خانه جدید بسازند یا خانه قبلی را تغییر دهند و بهسازی کنند، گزینه دوم را برمی‌گزینند. طبق گزارش سالانه انجمن «امیدخانه آمریکایی»، جای شکی نیست که صاحب‌خانه‌ها ترجیح می‌دهند سرمایه‌شان را در بهسازی و طراحی دوباره خانه‌شان خرج کنند. در سال 2017 معادل 50درصد بهسازی‌ها، فقط 15هزار دلار خرج داشته است. طبق نظر غربی‌ها بهسازی و تعمیر خانه تنها راهی است که می‌توان با آن به یک کنج امن دلخواه رسید. ایده طراحی آشپزخانه ایده‌آل تا جایگذاری کمدهای بزرگ به همان شکلی که دوست دارند یکی از کارهایی است که آمریکایی‌ها به آن بسیار علاقه دارند و برنامه‌های تلویزیونی مختلفی هم برای متقاعد کردن مردم و تشویق آنها برای بهسازی ساخته می‌شود که این برنامه‌ها بر ارزش‌های عاطفی و صرفه‌جویی‌های مالی پشت یک بهسازی تأکید می‌کنند. وابستگی‌های عاطفی به خانه‌ها نیز در این زمینه بی‌تأثیر نیست و هرچه سن افراد بیشتر می‌شود، این وابستگی‌ها نیز افزایش می‌یابد. هر چه سن افراد بالاتر می‌رود، ترجیح به بازسازی نسبت به تخریب بیشتر می‌شود. 87درصد افراد بالای 55سال و 91درصد بازنشستگان ترجیح می‌دهند پولشان را برای نوسازی خانه هزینه کنند تا اینکه بخواهند یک خانه جدید را از نو بخرند یا بسازند. بیشتر خانه‌ها در آمریکا با وام بانکی خریداری می‌شوند و قسمت اعظمی از پول خانه در حقیقت وام است. این وام‌ها سال‌ها قبل با درصد کم گرفته شده‌اند و حالا دیگر برای افراد صرف ندارد که خانه‌ای جدید با وامی جدید و درصد سود پرداخت بالاتر بخرند. جدای از همه اینها تخریب خانه قدیمی و ساخت یک خانه جدید، پیامدهای منفی محیط‌زیستی نیز دارد. زباله‌ها و نخاله‌های ساختمانی حدود 25درصد زباله‌های آمریکا را شکل می‌دهند.  البته که شاید در ایران ساختمان‌های 30-20سال اخیر ما دیگر فاقد آن معماری و روحی باشند که خانه‌های قدیمی‌تر داشتند و شاید حتی تعلق‌خاطر زیادی برایمان ایجاد نکنند، اما یادمان باشد وقتی یک ساختمان فرو می‌ریزد، هزاران نوع انرژی و احساس، هزاران قصه و هزاران خاطره را با خود فرو‌می‌ریزد.