تجسمی
دوسالانه مجسمهسازی تهران و تغییر رویکرد در انتخاب و ساخت آثار
فرایند به‌جای محصول
مرتضی کاردر ـ روزنامه‌نگار
برگزاری دوسالانه‌ها و جشنواره‌ها و سمپوزیوم‌های گوناگون در حوزه مجسمهسازی سبب مشابهت و نزدیکی بسیاری از این برنامه‌ها شده است؛ آنقدر که گاه تمایز میان دوسالانه‌ها مشخص نیست. معلوم نیست که کدام آنها قرار است در حوزه شهری فعالیت کنند، کدام آنها باید رویکرد ملی داشته باشند، رویکرد کدامشان پیشروست و کدامشان قرار است با رویکردهای سنتی به مجسمهسازی بپردازند. شاید به‌خاطر دوری از همین مشابهت‌ها تصمیم گرفته است رویکرد خود را تغییر دهد.
نکته اصلی تغییر رویکرد تأکید بر فرایند به‌جای محصول است. هشتمین دوسالانه مجسمهسازی ملی تهران به‌جای آنکه مثل برنامه‌های مشابه، بر پذیرش یا عدم‌پذیرش محصول خلق‌شده تأکید کند، با رویکردی پژوهشی ابتدا به بررسی ایده‌ها می‌پردازد. پس از آن مشاوران هنری به کمک می‌آیند تا با پیشنهادها و نظارتشان به اجرای بهتر کمک کنند و در نهایت کارها به مرحله اجرا می‌رسند. حتی ممکن است کارهایی به مرحله اجرا نیز درنیایند یا در میانه‌های اجرا شکست بخورند اما آنها نیز بخشی از فرایند دوسالانه خواهند بود. دوسالانه هشتم به‌صورت رقابتی برگزار نمی‌شود. حذف موضوع نیز یکی دیگر از رویکردهای دوسالانه هشتم است تا هنرمندان بدون محدودیت یا پیشنهاد در فضایی آزاد به عرضه آثار خود بپردازند.
دوسالانه هشتم
در بستر پژوهشی شکل گرفته
نشست خبری هشتمین دوسالانه مجسمــه‌سازی تهران صبح سه‌شنبه در ساختـــمان شماره2 خانه هنرمندان برگزار شد. عباس مجیدی، رئیس انجمن هنرمندان مجسمه‌ساز در ابتدای نشست گفت: «از ابتدا به‌دنبال فراهم کردن بستری مناسب برای درک بهتر هنر مجسمهسازی بودیم و لازم بود از نقطه‌نظرات مختلف هنرمندان درباره این رویداد مطلع شویم، به همین دلیل به بررسی دوسالانه‌های گذشته پرداختیم و با طرح موضوعات بنیادی، امکان کیوریتوری یا فراخوان بودن دوسالانه را سنجیدیم و درنهایت تلفیقی از فراخوان و کیوریتوری که در راستای تعامل با هنرمند است را برگزیدیم. دوسالانه هشتم در یک بستر کاملا پژوهشی شکل گرفته است و شاهد تعامل خلاق هنرمند، کیوریتور و مخاطب خواهیم بود.»
اقتضائات ایجاب می‌کند
پیشروتر باشیم
محمود بخشی، دبیر دوسالانه دومین سخنران نشست بود: «ایده اصلی پشت این تغییرات، رقابتی‌نبودن دوسالانه است و این‌بار به‌جای اینکه تنها نتیجه کار را در قالب چند اثر مجسمهسازی ببینیم، پروسه تولید آثار را دنبال خواهیم کرد. تعدد دوسالانه‌ها و سمپوزیوم‌های شهری ایجاب می‌کرد که ما با رویکرد پیشروتری نسبت به بقیه جشنواره‌ها برنامه‌ها را بگیریم و یک قدم به جلو برویم، چون خلأ مجسمه‌های شهری را شهرداری پر کرده است. هنرمندان 4ماه زمان دارند تا روی ایده‌های خودشان کار کنند. در این 4ماه تلاش می‌کنیم فرایند شکل‌گیری و پیشرفت آثار را به نمایش بگذاریم. حتی شاید در یک استودیو یا لابراتوار آنها را نشان دهیم تا مخاطبان اسناد تصویری مراحل ساخت آثار را در فضای مجازی یا در سایت مشاهده کنند. البته آثار در فضای باز با حضور کیوریتورها ساخته می‌شوند.»
دوسالانه هشتم در باغ کتاب تهران برگزار خواهد شد.
عباس مجیدی درباره دلایل انتخاب باغ کتاب گفت: «وقتی باغ کتاب را دیدیم، متوجه شدیم که می‌تواند امکان استفاده خوبی به ما بدهد. درواقع حتی می‌توانیم از ایستگاه مترو تا خود تپه‌ها آثار را قرار دهیم و فضا به‌گونه‌ای است که تعامل خیلی خوبی با مخاطب خواهیم داشت.
فضای موجود در داخل و محوطه بیرونی باغ کتاب بسیار مناسب است و ما نیز بخش وسیعی از فضای بیرونی باغ کتاب را در اختیار داریم که از هر دو گزینه استفاده خواهیم کرد. سقف بلند باغ‌کتاب هم امکان اجرای آثار در ابعاد بزرگ‌تر را به ما می‌دهد.»
درست است که برگزاری کارگاه‌های مجسمهسازی در مکان‌های عمومی به پیوند بیشتر میان مردم و هنرهای تجسمی کمک می‌کند اما هنوز مکان‌هایی مثل بوستان لاله و باغ‌موزه قصر و حتی بوستان ملت و گفت‌و‌گو بر برج میلاد و باغ کتاب اولویت دارند و رفت‌وآمد مردم به آنجا بیشتر است و عموم مردم بیشتر می‌توانند فرایند ساخت آثار را مشاهده کنند.
مسئله فقط ساخت یا نمایش
اثر نیست
صفا سبطی، دبیر انجمن مجسمه‌سازان از دیگر سخنرانان نشست بود که او نیز درباره تفاوت رویکرد دوسالانه هشتم سخن گفت: «دوسالانه به‌صورت پروژه دیده شده است. دوسالانه ماهیتاً با برنامه‌ها و دوسالانه‌های دیگر فرق دارد. هدف دوسالانه بیشتر از هر چیز جریان‌سازی است؛ اینکه جریان هنر به سمت معاصر بودن سوق داده شود.
فرایند خلق اثر در دوسالانه هشتم موضوعیت دارد. مسئله فقط ساخت یا نمایش اثر نیست. علاوه بر این هم طرح‌های کیوریتوریال و طرح‌های پژوهشی در دوسالانه پذیرفته خواهند شد؛ یعنی دوسالانه محدود به خلق اثر نخواهد بود.»
دبیر انجمن مجسمه‌سازان درست‌تر از بقیه توانست تغییر رویکرد دوسالانه را تبیین کند. آنقدر که از صحبت‌های او معلوم می‌شود، طرح‌های پژوهشی یا طرح‌هایی که لزوماً شاید به خلق یا اجرای اثر منتهی نشوند نیز در دوسالانه پذیرفته خواهند شد و دست‌کم خود طرح‌ها به نمایش درخواهند آمد. با این همه، به‌نظر می‌رسد تغییر رویکرد دوسالانه هشتم برای برگزار‌کنندگان نیز هنوز قدری مبهم است و تصویر روشنی از پذیرفتن طرح‌های پژوهشی یا طرح‌هایی که ممکن است اجرا نشوند یا به شکلی متفاوت اجرا شوند، ندارند و باید زمان بگذرد تا قدری رویکرد متفاوت آنها مشخص شود.
دوسالانه هشتم مجسمهسازی می‌خواهد آزمون و خطایی را آغاز کند تا راه تازه‌ای را در برگزاری دوسالانه‌ها و برنامه‌های اینچنینی بگشاید.آیا محصول دوسالانه هشتم به‌گونه‌ای خواهد بود که نشان دهد فرایند خلق اثرهنری متمایز بوده است؟
