زیست بوم
چرخه ناقص مدیریت پسماند در کردستان
چرخه بازیافت برای زبالههای تر و خشک در کردستان، با وجود حجم نسبتا بالای زباله‌ای که روزانه در استان تولید می‌شود هنوز به صورت جدی و کامل به حرکت درنیامده است، در صورتی که در بسیاری از استان‌های دیگر زباله را با نام «طلای کثیف» می‌شناسند اما در کردستان هنوز دیدگاه نسبت به پسماندها بیشتر مربوط به همان قسمت آلودگی آنها می‌شود.
به گزارش ایسنا، مدیرکل حفاظت‌محیط‌زیست استان کردستان، شرایط و نحوه بازیافت زباله در استان را غیرقابل قبول توصیف و اظهار کرد: بازیافت در کردستان شامل ضایعات فلزی و پلاستیکی است که ضایعات پلاستیکی در فرایند «خُردایش»، تفکیک رنگ و شست‌وشو به تیکه‌های خُرد شده ماده خام وسایل پلاستیکی تبدیل می‌شود و یا چند واحدی هم تبدیل به کیسه‌های زباله یا تولید دمپایی و ظروف پلاستیکی می‌شود که این نیز شامل 100 درصد ضایعات پلاستیکی نمی‌شود.
«فریبا رضایی» با بیان این‌که ما «پت زنده» را که ماده اصلی ضایعات پلاستیکی است به خارج از استان می‌فرستیم، افزود: این کار خام‌فروشی محسوب می‌شود و این در حالی است که ما می‌توانیم با حمایت از فرایند تولید و تولیدکننده، در ایجاد اشتغال و اعطای تسهیلات به واحدهای بازیافتی از رونق تولید لوازم جنس پلاستیک نقش داشته باشیم.
مدیرکل محیط‌زیست استان کردستان تاکید کرد: مدیران می‌توانند از این امر برای ارزش افزوده بیشتر این اقلام و انجام صددرصدی بازیافت در داخل استان حمایت کنند. وی با بیان این‌که در حال حاضر می‌توان گفت که عملیات بازیافت فقط 20 درصد فرایند تولید را طی می‌کند و محصول نهایی ایجاد می‌شود، ادامه داد: تبدیل زباله به گرانول و خرده‌های پلاستیک، تا نیمه فرایند بازیافت پیش می‌رود، بازیافت کامل به گونه‌ای است که ماده و محصولی که یک‌بار مورد استفاده قرار گرفته است، بتواند با طی‌کردن فرایند بازیافت به محصول جدید قابل استفاده تبدیل شود.
در حال حاضر 20 درصد این فرایند شامل اقلام پسماندهای خشک قابل بازیافت در کردستان می‌شود. رضایی عنوان کرد: در حال حاضر در استان کردستان بسته به فصول سرد و گرم سال، هزار و 100 الی 150 تن در روز و حدود 385 هزار تن در سال پسماند عادی تولید می‌شود که شامل پسماند عالی و خشک قابل بازیافت است.
وی بیان کرد: بر اساس آنالیز صورت گرفته توسط شهرداری‌ها در راستای ورودی روزانه زباله به سایت‌های دفع پسماند، مشخص شد که سنندج 380 تن، سقز 160 تن، مریوان 143 تن، قروه 64 تن، بیجار 40 تن، بانه 123 تن، دهگلان 25، کامیاران 65، دیواندره 40 و سروآباد 7 تن در روز زباله تولید می‌کنند که این میزان کشش دارد و می‌تواند 10 الی 12 تن تفاوت داشته باشد. مدیرکل محیط‌زیست استان کردستان بیشترین میزان دفع پسماند را مربوط به شهرستان سنندج با 500 هزار نفر جمعیت و تولید روزانه 380 تن زباله و کمترین میزان تولید زباله را نیز مربوط به شهرستان سروآباد با 7 تن ذکر کرد.
سرگردانی پسماندهای صنعتی در کردستان
وی میزان پسماند صنعتی استان را 628 هزار و 43 تن در سال اعلام کرد و گفت: کردستان جایگاه مشخصی برای دپوی پسماندهای صنعتی ندارد و این چالشی بسیار مهم برای استان است که تاکنون تمهیداتی برای آن اندیشیده نشده است و واحدهای صنعتی و به‌ویژه سازمان صنعت و معدن استان تاکنون نتوانسته جایگاه مشخصی را برای دفع پسماندهای صنعتی راه‌اندازی کنند.
مدیرکل محیط‌زیست استان کردستان بیان کرد: بازیافت پسماندهای صنعتی ایده‌آل ماست که شامل پسماند حاصل از پروسه‌ها و سنتزهای مواد غذایی کشاورزی، نساجی و چای سلولزی و دارویی، کانی فلزی و غیرفلزی و الکترونیک و ماشین‌سازی است. وی افزود: همچنین خاک و نخاله پسماندهای ناشی از ساخت و تخریب نیز جزو پسماندهای صنعتی به شمار می‌رود که ایجاد سایتی از سوی شهرداری سنندج برای دفع این پسماندها اقدامی مناسب در این زمینه بوده است.
چالش‌های محیط زیست کردستان
رضایی اهم چالش‌های محیط زیست استان را در زمینه مکان‌یابی سایت‌های دفع پسماند شهری ذکر کرد و گفت: رویکرد سازمان محیط زیست، سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کل کشور تجمیع نقاط دفع زباله است و ما نیز بر اساس آن حرکت کردیم و استان را به 5 زون مشخص تقسیم‌بندی کردیم و مقرر شد که در هر زون، یک عدد سیستم و فرایند امحای پسماند راه‌اندازی شود تا بتواند تمام نقاط شهری و روستایی را در زون مشخص شده پوشش دهد، اما کمبود اعتبارات این اجازه را نداد که حتی مطالعات تکمیل شود و ما به علم این قضیه ناچار شدیم از هزار و 700 روستای استان هزار روستا را تحت نظر محیط زیست استان مکان‌یابی کنیم.
وی تصریح کرد: اکنون هر روستا و یا دو، سه روستا به صورت جمعی، دارای جایگاه دفع زباله با کف بتن و حصارکشی شده هستند و به طور کلی جایگاه زبالههای روستایی که مکان‌یابی شده‌اند، از وضعیت بهتری نسبت به جایگاه‌های زباله شهری برخوردارند.
رضایی افزود: البته روستاهای بخش مرکزی شهرستان‌ها زباله را به سایت دفع پسماند شهری مرکز شهرستان می‌برند. به طور مثال کامیاران 17 روستا را پذیرش می‌کند و این مهم علی‌رغم وجود مشکل در بحث نقل و انتقال در راستای تجمیع مرکز دفن زباله حرکت می‌کند، اما بخشداری‌ها باید با شهرداری‌های مرکز شهرستان رایزنی کنند و خودشان هزینه نقل و انتقال را به عهده گرفته و به شهرداری‌های مرکز شهرستان شهریه پرداخت کنند تا هر روستا یک جایگاه دفن زباله نداشته باشد. وی تصریح کرد: محیط زیست استان نیز در این زمینه تاکنون هزار روستا را مکان‌یابی کرده است، اما جایگاه‌های دفع زبالههای روستایی باید تعطیل شود؛ چراکه روستاها به لحاظ جغرافیایی و طبیعی آسیب‌پذیرند و توانایی و کشش حجم زیادروزانه زباله را ندارند.
مدیرکل محیط‌زیست استان کردستان بدترین وضعیت دفع زباله استان را مربوط به شهرستان‌های دیواندره و سنندج ذکر کرد و گفت: بانه را نمی‌توان جزو بدترین‌ها در نظر گرفت؛ چراکه در حال حاضر فرایند بازیافت دارد و تفکیک پسماندها به صورت مکانیزه انجام می‌شود و این اقدام خوبی است اما مکان آن به دلیل نزدیکی به جاده نامناسب است.
مکان‌یابی اشتباه سایت‌های دفع پسماند
مدیرکل محیط‌زیست استان کردستان مکان‌یابی سایت‌های دفع پسماند در سنندج و دیواندره را اشتباه و نامناسب دانست و اظهار کرد: راضی به جابه‌جایی مکان سایت دفع زباله نیستیم، بلکه تمهیدات احداث لندفیل بهداشتی یا چاله زباله که واجد شرایط بهداشتی اصولی فنی و مهندسی است باید در این مکان فراهم شود. رضایی در ادامه عنوان کرد: شهرداری سنندج نیازمند لندفیل بهداشتی است و این مهم حاصل نمی‌شود مگر این‌که همتی برای حل تمامی مشکلات سایت وجود داشته باشد، در غیر این صورت مردم در معرض آسیب و خطرات بهداشتی جبران‌ناپذیر هستند.
وی تصریح کرد: در حال حاضر شیرابه توسط یک شرکت مشاوره‌ای به دلیل این‌که آبگیری سد ژاوه دچار مشکل نشود، هدایت می‌شود و این لطفی است که این شرکت را در حق سایت پسماند شهر سنندج انجام می‌دهد. درختکاری و ایجاد فضای سبز در محوطه، بتن کردن کف محوطه کمپوست و زباله، ارتقای کارخانه کمپوست، ارتقای کیفیت و غنی‌سازی کود کمپوست تولیدی و بهبود مارکتینگ کمپوست و تبلیغ برای آن، ارائه رایگان به کشاورزان و گلخانه‌ها برای استفاده از جمله انتظارات و پیشنهادات محیط زیست استان برای بهبود وضعیت سایت پسماند سنندج است.
