ما و این موجودات نازنین

لحن آرامی دارد اما به راحتی می‌شود در لابه‌لای حرف هایش نگرانی را هم حس کرد. دلسوزانه از حفظ درختان شهر می‌گوید و اینکه چقدر باید در راه فرهنگ درخت‌کاری تلاش کرد. البته که تأکید می‌کند هر درختی را با توجه به شرایط اقلیمی خاص و بحران آب نباید کاشت. علی‌محمد مختاری، رئیس سازمان بوستان‌ها و فضای سبز تهران همان باغبان پیر شهر است که سرگذشت همه بوستان‌ها، باغ‌ها و هر فضای سبزی را که در پایتخت موجود است خوب می‌داند. همچین چند وقت پیش بود که گفت وقتی فهمیده شبانه تعدادی چنار را در خیابان ولیعصر قلع و قمع کرده‌اند مدت‌ها خواب نداشته و قلبش درد گرفته است. او 41سال است که مدیریت فضای سبز شهر تهران را برعهده دارد و بیراه نخواهد بود که بگوییم پدر تک‌تک درختان شهرمان است. مختاری خودش می‌گوید دوست دارد به او بگویند «باغبان شهر» تا «پدر فضای سبز». او می‌گوید عاشق کارش و درخت است و همین الان هم 18ساعت در هر روز خیلی جدی کار می‌کند. او همینطور که صحبت می‌کند ناگهان نکته‌ای بر ذهنش می‌آید و می‌گوید: «می‌دانید درختان و گیاهان موجودات زنده‌ای هستند. من همیشه با آنها حرف می‌زنم. آن وقت نمی‌دانم چطور بعضی‌ها دل‌شان می‌آید که به این موجودات نازنین؛ این ریه‌های شهر آسیب بزنند. مگر می‌شود حتی گوشه‌ای از شهر را بدون درخت تصور کرد. اگر اینطور باشد که آنجا اصلا زنده نیست.» علی‌محمد مختاری به هرحال در آستانه روز درخت‌کاری، هم خبرهای خوشحال‌کننده‌ای دارد و هم به نکاتی اشاره می‌کند برای حفظ فضای سبز شهر. با او گفت‌وگویی داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

همه نگران از بین رفتن بسیاری از فضاهای سبز شهر تهران طی دو دهه اخیر هستند. الان سرانه فضای سبز تهران و مساحت کل آن چقدر است؟ آیا برنامه‌ای برای افزایش سرانه فضای سبز دارید؟

با احتساب جمعیت فعلی تهران، سرانه فضای سبز داخل محدوده شهری 15تا 16مترمربع است. البته باید بگویم که در محاسبه سرانه فضای سبز درون شهری تهران تنها سطوح فضاهای سبز عمومی درنظر گرفته شده و باغ‌ها و فضاهای سبز خصوصی در این محاسبات منظور نمی‌شود. در بعضی از مناطق مرکزی که دارای بافت نسبتاً قدیمی و متراکم هستند اصولاً سطح فضاهای سبز کمتر و امکان دستیابی به فضاهای باز یا اراضی بلامعارض جهت تبدیل آنها به بوستان‌ها و فضاهای سبز محدود است. به همین دلیل افزایش سرانه فضای سبز و توزیع عادلانه آن در مناطق کم برخوردار (مناطق 7، 8، 10، 11و 17) در اولویت قرار گرفته است.

امسال چه برنامه‌هایی برای روز درخت‌کاری و کاشت درخت در منزل شهروندان دارید؟

سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران براساس احکام برنامه پنج ساله دوم شهرداری تهران سالانه توسعه 1000هکتار جنگل کاری را در دستور کار خود قرار داده است. در برنامه سال‌جاری نیز توسعه کمربند سبز شهر تهران در دامنه جنوبی البرز و پیرامون شهر تهران در حاشیه مناطق 1، 2، 4، 5، 20و 22مجموعاً به مساحتی حدود 1200هکتار در پانزدهم اسفند‌ماه به بهره‌برداری می‌رسد. گونه‎های گیاهی مورد استفاده در این پروژه‌ها همگی گیاهان بومی و یا سازگار با شرایط آب و هوایی منطقه و مقاوم به کم آبی بوده و جهت آبیاری نهال‎های کاشته شده از روش آبیاری تحت فشار استفاده می‎شود که این روش استفاده بهینه از منابع آبی و همچنین کاهش هزینه آبیاری از طریق حذف تانکر آبیاری را به ‎دنبال داشته است.

برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی متعدد نیز برای مشارکت شهروندان گرامی تدارک دیده شده که متعاقباً اعلام خواهد شد. دستورالعمل اجرایی طرح کاشت نهال در منازل شهروندان به مناطق بیست و دوگانه شهرداری ابلاغ شده و شهروندان محترم از امروز می‌توانند اقدام به ثبت در خواست خود از طریق تماس تلفنی با سامانه 137یا تماس و مراجعه حضوری به مراکز تحقیقات، آموزش و مشاوره فضای سبز منطقه محل سکونت خود بکنند. این طرح در 123ناحیه شهرداری و با فعالیت 123اکیپ به اجرا در می‌آید و کارشناسان مربوط با هماهنگی قبلی و کارت شناسایی به خانه‌های شهروندان مراجعه می‌کنند و به‌منظور اطمینان خاطر خانواده‌ها، یکی از بانوان کارشناس فضای سبز شهرداری هر اکیپ را همراهی می‌کند. اطلاع‌رسانی لازم از طریق رسانه‌های همگانی و همچنین نصب پلاکارد و بنر در مکان‌های عمومی و محل‌های پر تردد از سوی ادارات فضای سبز مناطق بیست و دوگانه صورت پذیرفته است. نهال‌های درنظر گرفته شده از انواع درختان مقاوم و سازگار با شرایط آب و هوایی تهران ازجمله افرا، چنار، بلوط، لیلکی، ارغوان، زیتون تلخ و انواعی از درختان مثمر مانند گردو، سیب و خرمالو بوده و کاشت آنها توسط همکاران فضای سبز شهرداری و زیرنظر کارشناسان متخصص به انجام می‌رسد.

می‌توانید بگویید الان تهران دقیقا چه تعداد پارک دارد؟ و از طرف دیگر برخی‌ها از اینکه محله‌هاشان پارک ندارد گلایه‌مندند؛ محله‌هایی مثل جوادیه. آیا برنامه‌ای برای احداث پارک‌های جدید اجرا می‌شود؟

اگر بخواهم دقیق اعلام کنم الآن تهران 2223بوستان محله‌ای، منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای دارد. هر سال با توجه به امکانات و عرصه‌های موجود اقدام به احداث بوستان در مناطق مختلف شهر تهران می‌شود.

چه برنامه‌هایی برای تقویت ریه‌های تهران و مبارزه با افزایش آلودگی هوا دارید؟

این سازمان با توجه به کارکردهای زیست‌محیطی فضای سبز و تأثیر آن در مقابله با اثرات سوء گسترش صنعت و کاربری نادرست تکنولوژی از یک‌سو و بالا بردن سطح زیبایی مناظر شهری از سوی دیگر، اقدام به احداث فضاهای سبز درون شهری و برون شهری می‌کند. هم‌اکنون بیش از 14هزار هکتار فضای سبز داخل محدوده، شامل بوستان‌های درون شهری در ابعاد محله‌ای، ناحیه‌ای، منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، بوستان‌های جنگلی داخل محدوده، رفیوژها، میدان‌ها، لچکی‌ها، حواشی بزرگراه‌ها و درختان معابر و بیش از 40هزار هکتار جنگل‌کاری در قالب طرح کمربند سبز پیرامون شهر تهران است.

فضای سبز با جذب عناصر مضر مانند سرب و همچنین جذب مقادیر قابل توجهی از ذرات معلق موجود در هوا و رسوب دهی آنها در تعدیل آلودگی‌های هوا بسیار مؤثر است، اما نباید فراموش کرد که نسبت تأثیرگذاری گیاهان برکاهش آلودگی‌ها بستگی به شرایط محیطی، مقادیر تولید آلاینده و منابع آن و شرایط اقلیمی دارد؛ به‌عنوان مثال در شرایط وارونگی هوا در فصل زمستان با حجم زیاد آلاینده‌های تولیدی از منابع گرماساز و اتومبیل‌ها، طبعاً این اثرگذاری کمتر است. بنابراین نباید انتظار داشت که فضاهای سبز بتوانند در هر شرایطی وظیفه سنگین کاهش آلودگی‌ها را به تنهایی برعهده بگیرند.

2سال پیش بود که طرح شناسامه دار کردن درختان تهران حسابی سر و صدا کرد. این طرح به کجا رسید؟ چون شهروندان نگران قطع شدن درختان هستند. اصلا آیا برای مقابله با قطع درختان تمهیداتی هم درنظر گرفته شده؛ مثلا اینکه شهروندان بتوانند خودشان سریعا تخلفات را گزارش کنند و امیدوار باشند که فوری هم اقدام می‌شود؟

طرح تکمیل شناسامه باغات به‌صورت جدی توسط این سازمان در حال اجراست که تاکنون بیش از 3400قطعه از اراضی مشجر بالاتر از 500مترمربع در شهر تهران دارای شناسنامه اکولوژیک و شهرسازی شده و برای حدود 2400قطعه از اراضی مشجر باقیمانده از طریق مقام محترم قضایی درخواست مجوز ورود و ثبت شناسنامه درختان شده است. در رابطه با قطع درختان با نظارت مستمر ادارات فضای سبز و کارشناسان سازمان هرگونه اهمال در نگهداری درختان گزارش و براساس مفاد مطرح در لایحه حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها برخورد قانونی با متخلفان انجام خواهد گرفت. شهروندان محترم تهرانی نیز به‌عنوان ناظران افتخاری این سازمان درصورت مشاهده هرگونه اهمال و یا تعمد در عدم‌نگهداری درختان و اقدام جهت قطع درختان، موضوع را می‌توانند بلافا صله به سامانه 137و 1888و یا تلفن مستقیم اینجانب به شماره 88532577اطلاع دهند. ما این اطمینان خاطر را می‌دهیم که سریعا وارد عمل می‌شویم و هرچه در توان داریم برای زنده ماندن درختان شهر به‌کار می‌گیریم.

به‌عنوان مدیرعامل سازمان بوستان‌ها تعطیلات آخر هفته را چطور می‌گذرانید؟

باتوجه به مسئولیتی که بر عهده دارم تعطیلی برایم معنایی ندارد و وظیفه خود می‌دانم که تمامی روزهای هفته مشغول خدمت رسانی به شهر و شهروندان باشم. البته در این بین سعی میکنم حتما یک دور همی کوچک هم با اعضای خانواده داشته باشم.

چه پیشنهادها، ایده‌ها و نظراتی برای توسعه حوزه فضای سبز شهری دارید؟

مفهوم توسعه ابعاد مختلفی دارد؛ بخشی از فعالیت‌ها باعث توسعه فیزیکی یا کمی و بخشی دیگر به توسعه کیفی منتج می‌شوند و قسمتی نیز به توسعه ظرفیت‌های اقتصادی و اجتماعی و در واقع ارتقاء سرمایه‌های اجتماعی. در مورد مفهوم توسعه فیزیکی، این سازمان همواره سعی می‌کند براساس اسناد فرا دست عمل کرده و با توسعه کمی فضای سبز و برنامه‌ریزی برای توزیع عادلانه آن، میزان سرانه را در مناطق مختلف شهر تهران به استاندارد لازم برساند. در مورد توسعه کیفی واقعیت این است که خود را مقید می‌دانیم تا با مسائل اکولوژیکی بنیان‌های مبتنی بر واقعیت‌های محیطی مثل ظرفیت‌های آب، خاک، تغییرات اقلیم و ماموریت‌هایی که در طرح جامع تهران برای گسترش فضای سبز درنظر گرفته شده خود را منطبق کنیم. به‌عنوان مثال یکی از برنامه‌های اساسی توسعه کیفی فضای سبز شهری استفاده از گونه‌های بومی و مقاوم به کم‌آبی است.اما بعد سوم موضوع توسعه، گسترش هرچه بیشتر مشارکت شهروندان به معنی عام در برنامه‌های توسعه فضای سبز است. بدیهی است این امر محقق نخواهد شد مگر با اجرای برنامه‌های وسیع آموزشی، جلب مشارکت شهروندان و ارتقاء سطح دانش و آگاهی آنان نسبت به فضای سبز. طبیعی است که بیشترین سرمایه‌گذاری برای برنامه‌های آموزشی که بیشترین راندمان را در پی خواهد داشت معطوف به کودکان و نوجوانان شود.

چه شد که باغبانی و مهندسی کشاورزی و فعالیت در میان گل و گیاه و فضای سبز را انتخاب کردید و تا جایی پیش رفتید که لقب پدر فضای سبز را گرفتید ؟ از اینکه چنین لقبی دارید چه حسی پیدا می‌کنید ؟

از کودکی به کشاورزی و باغبانی علاقه داشتم و همیشه از کار در فضای سبز لذت برده‌ام. طبیعی است که در همین رشته هم ادامه تحصیل داده باشم. دوست دارم به جای «پدر فضای سبز» مرا «خدمتگزار مردم» و «باغبان شهر» بخوانند.

خودتان در خانه چقدر درخت و گل و گیاه دارید؟

با توجه به گنجایش آپارتمان محل سکونت ما، تعداد کمی گیاه آپارتمانی در آن نگهداری می‌کنیم. به جای باغچه هم که نداریم، در بوستان‌ها درخت و گل می‌کاریم (خنده).

چند فرزند دارید و آیا آنها هم مثل شما به فضای سبز و گل و گیاه علاقه‌مند هستند ؟

دو فرزند پسر دارم که آنها هم مثل دیگر شهروندان تهرانی به فضای سبز علاقه دارند. واقعاً کسی را می‌شناسید که از گل و گیاه بدش بیاید یا نسبت به آن بی‌تفاوت باشد ؟

زمانی که در پارک‌های شهر قدم می‌زنید چه حسی پیدا می‌کنید ؟ مثلا اینکه از خوشحالی شهروندان شاد می‌شوید یا از اینکه برخی با بی‌توجهی وارد چمن‌ها می‌شوند و به گل‌ها و درختان آسیب می‌زنند ناراحت می‌شوید؟ کدام حس را بیشتر تجربه می‌کنید ؟

خوشبختانه شهروندان عزیز ما بسیار آگاه و حساس به حفاظت از فضای سبز هستند و این موضوع را می‌توان از حساسیت و واکنش سریع آنها نسبت به آسیب رسانی به درختان و باغات توسط افرادسودجو متوجه شد.همانطور که می‌دانید در هر جا فضای سبزی تحت خطر قرار می‌گیرد شهروندان خیلی سریع مورد را از طریق 137، 1888و یا تماس با سازمان بوستان‌ها و... اطلاع می‌دهند و این موضوع خیلی مرا خوشحال می‌کند. اگر احیاناً شخصی سهواً و از روی ناآگاهی به فضای سبز صدمه وارد کند، در واقع ما مسئول هستیم که نتوانسته‌ایم وظیفه ترویج و فرهنگسازی فضای سبز را به‌طور کامل به انجام برسانیم.

کدامیک از پارکهای تهران را بیشتر از همه دوست دارید ؟

همه بوستان‌های تهران را به یک اندازه دوست دارم و در قبال حفظ آنها احساس مسئولیت می‌کنم.

خاطرات خود را از تلاش‌ها و زحمات فراوانی که سال‌ها برای فضای سبز کشیده‌اید ثبت کرده اید؟

راستش نه! آن قدر درگیر کار بوده‌ام که از جمع‌آوری و ثبت خاطرات خود -که البته نکات جالبی دارد- غفلت کرده‌ام. امیدوارم فرصتی دست دهد تا بتوانم آنها را باز خوانی کنم.

دوستان و آشنایان‌تان چقدر از شما برای باغبانی و کاشت درخت و گیاهان راهنمایی می‌گیرند ؟

آشنا و غریبه برایم فرقی نمی‌کند، اگر بتوانم کمک‌شان کنم خوشحال می‌شوم.

از اینکه برخی برای منفعت‌های مالی دست به خشکاندن و قطع درختان می‌زنند چه احساسی پیدا می‌کنید ؟

واقعا ناراحت می‌شوم؛ چون این درختان به‌عنوان موجوداتی زنده، سرمایه‌های ارزشمندی هستند که ما باید آنها را نه‌تنها برای تضمین سلامت خود و فرزندان‌مان بلکه برای نسل‌های آینده مان حفظ کنیم و همگی در این زمینه مسئول هستیم.افرادی که به‌خاطر منفعت خود درختان را قطع می‌کنند فقط جلوی پای خود را می‌بینند و به آینده نمی‌اندیشند.

اغلب شهروندان خیابان ولیعصر(عج)را دوست داشتنی‌ترین خیابان در تهران عنوان می‌کنند ؛ طولانی‌ترین خیابان خاور میانه که با چنارهایش شناخته می‌شود. چه نظر و یا خاطره خاصی در رابطه با این خیابان دارید ؟

خیابان ولیعصر(عج) موقعیت ممتازی دارد. برنامه مفصلی داریم که از طریق کاشت درختان جدید به جای درختان خشک و تیمار درختان آسیب دیده، سرسبزی را به این خیابان برگردانیم.

برای کسانی که به چنارهای ولیعصر آسیب می‌زنند، مثل چندی پیش که یک نمایندگی خودرو چند چنار را سربرداری کرد چه پیامی دارید ؟ چه کار باید کردکه کسی درختان را برای منفعت مالی خود قطع نکند ؟

درختان دارایی همه ما هستند و ارزش آنها برای ادامه حیات، از هر ثروت مادی بیشتر است.یکی از مسائل مهم استفاده از برنامه‌های ترویجی و آموزشی و فرهنگسازی جهت ایجاد احساس تعلق خاطر به درختان در شهروندان است و باید تأثیرات وجود درختان در حفظ حیات و سلامت محیط‌زیست کره زمین را به آنان و خصوصا کودکان و نوجوانان آموزش داد.

چقدر اهل سینماهستید؟ آخرین فیلمی که دیده‌اید چه بود ؟

به‌دلیل مشغله کاری که حتی روزهای تعطیل هم مرا درگیر می‌کند، متأسفانه امکان رفتن به سینما را ندارم. البته بعد از مدتها فرصتی پیش آمد تا به اتفاق همکارانم فیلم «تنگه ابوقریب» را تماشا کنم که فیلمی مهم، جذاب و اثرگذار در حوزه دفاع‌مقدس بود.

عید نوروز چه می‌کنید؛ آیا برنامه سفر دارید؟

در تمام دوره خدمتم تعطیلات نوروز را نیز مشغول انجام وظیفه بوده‌ام و خود را مسئول می‌دانم که در آغاز فصل بهار با نظارت و کنترل بیشتر، زمینه راحتی شهروندان در این ایام فراهم باشد.

چه گلی را از همه بیشتر دوست دارید ؟

همه گل‌ها را دوست دارم ولی گل محمدی و گل نرگس را بیشتر.

بهترین فصل از نظر شما کدام است ؟

همه فصل‌ها هدیه خداوند هستند و زیبایی‌های خاص خود را دارند، ولی من فصل رویش و جوانه و شکوفه، یعنی بهار را بیشتر از همه دوست دارم.

دستورالعمل اجرایی طرح کاشت نهال در منازل شهروندان به مناطق بیست و دوگانه شهرداری ابلاغ شده و شهروندان محترم از امروز می‌توانند اقدام به ثبت در خواست خود از طریق تماس تلفنی با سامانه 137یا تماس و مراجعه حضوری به مراکز تحقیقات، آموزش و مشاوره فضای سبز منطقه محل سکونت خود بکنند. کارشناسان مربوط با هماهنگی قبلی و کارت شناسایی به خانه‌های شهروندان مراجعه می‌کنند