حرف آخر محیط‌زیست در مالچ‌پاشی

زهرا رفیعی _ خبر‌نگار

 دو، سه ‌ماه دیگر فرصت محدود انجام پروژه‌های تثبیت گردوغبار در نقاط بحرانی کشور از طریق مالچ‌پاشی شروع می‌شود، ولی هنوز سازمان‌های محیط‌زیست و منابع طبیعی بر سر نوع مالچ و مناطقی که حتما باید مالچ‌پاشی شوند، به توافق نرسیده‌اند.
سازمان منابع طبیعی پس از پایان بررسی‌ها و مطالعات، نقشه نقاطی را که قرار است در آنها عملیات مالچ‌پاشی انجام شود، در اختیار سازمان حفاظت محیط‌زیست قرار داده است تا این سازمان نظر خود را اعلام کند که آیا این نقاط جزو مناطق تحت مدیریتش است یا خیر؟ البته خبرگزاری ایسنا به نقل از‌ فرهاد سرداری، مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری اعلام کرده بود که چنانچه نظر خود را به ما اعلام نکنند، عملیات مالچ‌پاشی فارغ از نظر سازمان محیط‌زیست شروع خواهد شد. ولی این مقام مسئول دیروز در گفت‌وگو با همشهری اجرای این پروژه را منوط به‌نظر سازمان محیط‌زیست دانست.

همه مالچ‌ها باید آزمایش شود
علی‌محمد طهماسبی، رئیس ستاد ملی مبارزه با گردوغبار نیز در گفت‌وگو با همشهری گفت: بحث ما صرفا مناطق تحت پوشش سازمان محیط‌زیست نیست. قانون بودجه به داخل و بیرون مناطق کاری ندارد. قسمت سوم بند «ه» تبصره یک قانون بودجه اعلام کرده است: 11درصد اعتبار برای انجام عملیات خاک‌پوشی یا مالچ‌پاشی کردن، سازگار با محیط‌زیست، مورد تأیید سازمان ذیربط در اختیار سازمان جهادکشاورزی و سازمان جنگل‌ها و منابع طبیعی قرار خواهد داشت؛ یعنی هرگونه مالچی که بخواهید استفاده کنید باید مورد تأیید سازمان محیط‌زیست باشد. در ستاد ملی مبارزه با گردوغبار کارگروه «ارزیابی تثبیت‌کننده‌های خاک» تشکیل و مکانیسم صدور مجوز تدوین شد. در سال‌های قبل نهاد اجرایی مالچ‌پاشی اصلا از محیط‌زیست مجوز نمی‌گرفت چون قانون آنها را ملزم نکرده بود. هم‌اکنون با توجه به نقشه ارسالی سازمان منابع طبیعی از 64هزار هکتار نقاط پیشنهادی، 2نقطه در استان‌های یزد و خوزستان با مناطق تحت حفاظت سازمان محیط‌زیست تداخل دارد. سازمان منابع طبیعی نیز که مسئولیت مالچ‌پاشی را دارد، نمی‌تواند در این نقاط مالچ‌پاشی کند.

علی محمد طهماسبی در مورد مالچ‌پاشی در مناطق تحت مدیریت سازمان منابع طبیعی، گفت: حتی در این مناطق که بخشی از آن کانون‌های بحرانی فرسایش بادی، اراضی غیرقابل کشاورزی و... که جزو آن 64هزار هکتار است ولی در محدوده محیط‌زیست نیست، قانون برنامه و بودجه سازمان منابع طبیعی را موظف به دریافت مجوز از ما کرده است. آنها نامه زده‌اند که مالچ ما را تأیید کنید. ما نیز در جواب گفته‌‌ایم مالچ خود را به سازمان محیط‌زیست بدهید تا از 3مرحله‌ خود‌اظهاری، آزمایشگاهی و پایلوت عبور کند و پس از تأیید، در منطقه به‌طور وسیع استفاده شود. هم‌اکنون 74متقاضی از شخصیت‌های حقیقی و حقوقی این روند را طی کرده‌اند. با همکاری همه اعضای ستاد مبارزه با گردوغبار، مراحل اجرایی شروع و شاخص‌ها تدوین شد. از میان آنها در ماه‌های پس از ابلاغ قانون، 34نمونه به مرحله آزمایشگاهی و فقط 4نمونه به مرحله پایلوت رسیده‌اند. سازمان منابع طبیعی نیز نمونه مالچ خود را باید از همین مراحل که در کمیته مالچ به تصویب رسیده و خود نیز عضوی از آن است، بگذراند. رئیس ستاد ملی مبارزه با گرد و غبار گفت: سازمان محیط‌زیست نمی‌تواند بدون آزمایش و تأییدیه اجازه مالچ‌پاشی را بدهد، حتی اگر استفاده از این مالچ قدمت داشته باشد. من مکلفم به دیوان محاسبات برای اجرای قسمت سوم بند «ه» تبصره قانون بودجه پاسخگو باشم.
مالچ نفتی مخالفان جدی دارد که معتقدند برای محیط‌زیست، انسان و سایر موجودات و همچنین آب و خاک مضر است. علی‌محمد طهماسبی درباره مضر‌بودن مالچ مورد استفاده در سال‌های قبل گفت: ما دو نمونه از مالچ‌های مورد استفاده ازجمله امولوسیون قیر را بررسی کردیم. از نظر ما هر دو رد شدند. ممکن است مالچ سازمان منابع طبیعی رد یا قبول شود. آنها باید نمونه‌ای را ارسال کنند تا فرایند همچنان که برای بخش خصوصی انجام شد، برای آنها هم انجام شود.

مالچ ما قبلا تایید شده است

ارسال نمونه مالچ از سوی سازمان جنگل‌ها و منابع طبیعی در میان نامه‌نگاری‌های دو هفته اخیر و اختلاف نظرات مسئولان انجام نشده است، دلیل اصلی اداره کل امور بیابان سازمان منابع طبیعی این است: مالچی که سال‌هاست در کشور استفاده می‌شود مورد تأیید آزمایشگاه پژوهشکده صنعت نفت است و این آزمایشگاه برای کمیته مالچ مرجع به‌حساب می‌آید. فرهاد سرداری، مدیرکل امور بیابان سازمان جنگل‌ها در گفت‌وگو با همشهری با اشاره به اینکه در ایران 9میلیون هکتار کانون‌های بحرانی گردوغبار و 5میلیون هکتار تپه ماسه‌ای در کشور وجود دارد گفت: در 65هزار هکتار از این مناطق چاره‌ای جز مالچ پاشی وجود ندارد. برای شناسایی مساحت ذکر شده، سعی کرده‌ایم تا ملاحظات زیست‌محیطی را درنظر بگیریم. بعد از تهیه نقشه‌ها برای اطمینان بیشتر و اینکه مشکلی پیش نیاید نقشه را به سازمان حفاظت محیط‌زیست ارسال کردیم. اگر آنها پاسخی ندهند، همه «مکان‌های روی نقشه» مالچ‌پاشی خواهد شد. البته قانون سازمان منابع طبیعی را ملزم به دریافت مجوز از سازمان حفاظت از محیط‌زیست کرده است. او در توضیح پرونده مالچ‌پاشی که از امسال رویه‌اش تغییر کرده است گفت: دولت ما را موظف کرده تا به میزان 660میلیارد تومان مالچی را که به رایگان در اختیارمان گذاشته می‌شود در سال 98استفاده کنیم. ما در مکاتبه با سازمان محیط‌زیست خواسته‌ایم که مجوز ما را بدهد. 40سال است که در کشور مالچ‌پاشی انجام می‌شود؛ اگر این ماده مضر بود آیا نباید سازمان محیط‌زیست در این سال‌ها، فارغ از قانونی که امسال او را موظف کرده نسبت به ملاحظات زیست‌محیطی پاسخگو می‌بود؟ من تکلیف قانونی دارم که مشکلات ایجاد شده ناشی از گردوغبار را در جنوب کرمان و ریگان یا ریل‌های راه‌آهن برطرف کنم. سازمان جنگل‌ها و مراتع دنبال آلوده کردن خاک کشور نیست و به همین دلیل 15سال قبل برای رفع شبهات زیست‌محیطی مالچ را به تأیید پژوهشکده صنعت نفت رسانده است. این نهاد علمی در زمانی این کار را انجام داده است که مالچ به رایگان در اختیار سازمان قرار می‌گرفت. از نظر این پژوهشکده مالچ فعلی برای پوشش گیاهی، خاک، آب، حیات‌وحش و انسان با توجه به استانداردهای بین‌المللی ضرر ندارد. این مطالعات به چاپ هم رسیده است. فارغ از این مسائل، 10تا 11درصد از وکیوم‌باتوم (ماده اولیه تولید قیر و نفت کوره) که ماده پیش‌ساز مالچ است در اختیار سازمان منابع طبیعی قرار می‌گیرد. مابقی این ماده در شهر‌ها برای قیرگونی ساختمان‌های مسکونی، مدارس، آسفالت خیابان‌ها و... استفاده می‌شود درحالی‌که ما در جایی این ماده را استفاده می‌کنیم که عاری از حیات باشد. او با تأیید اینکه سازمان منابع طبیعی نیز مخالف استفاده از قیر امولوسیون است گفت: در ستاد ملی مبارزه با گردوغبار یک‌بار هم مطرح نشده است که باید ماده مورد استفاده به‌عنوان مالچ را در اختیارشان بگذاریم؛ اگر آنها ماده را در اختیار ندارند درخواست بزنند. ما فرم‌های مورد نیاز کمیته مالچ را در هفته‌های اخیر تدوین کرده‌ایم. از آنها خواسته‌ایم با توجه به فرصت کوتاه باقیمانده و تأییدیه پژوهشکده صنعت نفت که در کمیته مالچ ستاد مبارزه با گردوغبار آزمایشگاه مرجع به‌حساب می‌آید، مجوز را بدهند. چون بدون اجازه محیط‌زیست مالچ‌پاشی را انجام نخواهیم داد.