بی‌رغبتی کشاورزان اصفهانی  به فروش تضمینی گندم

شیرین شفیعی|اصفهان- خبرنگار: 


باد و باران موافق، امسال آب رفته را به جوی برگرداند، مزارع غله پایین‌دست را سیراب کرد و تا پایان تابستان بیش از 310 هزار تن گندم در استان اصفهان برداشت شد اما یک سوم این محصول، نصیب واسطه‌هایی شد که دست به نقد سراغ کشاورزان رفتند و محصول پربرکت امسال را به انبارهای خصوصی یا بازارهای صادراتی فرستادند.  تا قبل از تاخت و تاز بحران آب در اصفهان، 115 هزار هکتار از زمین‌های حاصلخیز استان زیر کشت گندم می‌رفت اما خشکسالی و نبود منابع آب کافی در خشک‌ترین سال زراعی نیم قرن اخیر، یعنی ۹۶-۹۷، این سهم را به 34 هزار هکتار کاهش داد.

بازگشت زندگی به مزارع خوشه‌های طلایی
مدیر امور زراعت جهاد کشاورزی استان اصفهان درباره سطح زیر کشت گندم می‌گوید: سال گذشته از 34 هزار هکتار زمینی که زیر کشت آبی رفت، 157 هزار تن گندم در استان برداشت شد که 100 هزار تن از آن را کشاورزان به صورت خرید تضمینی به دولت فروختند اما امسال از مجموع 91 هزار و 254 هکتار سطح زیر کشت گندم در استان 65 هزار و 239 هکتار آبی و 26 هزار و 15 هکتار به صورت دیم کشت شد. «محمودرضا افلاکی» با اشاره به اهمیت تامین آب برای کشت گندم توضیح می‌دهد: گندم یک محصول استراتژیک است و در سفره همه ایرانیان مشتقاتی از این محصول وجود دارد و واردات این محصول نیز مقرون‌به‌صرفه نیست، البته شرایط اقلیمی استان اصفهان برای کشت غلات مناسب نبوده و میزان تولیدات جوابگوی نیاز مردم نیست، به همین دلیل همواره این محصول را از استان‌های دیگر همچون گلستان، خوزستان، کرمانشاه و... وارد می‌کنیم.  وی درباره نقش بارندگی‌های پاییز و بهار گذشته در افزایش تولید محصولات کشاورزی همچون گندم و جو در استان می‌گوید: اسفندماه و فروردین‌ماه بیشترین و موثرترین بارندگی‌ها را داشتیم که هم باعث بهتر عمل آمدن محصولات کشت دیم و آبی شد و هم با تاثیر بر منابع آب زیرزمینی، رشد 10 تا 15 درصدی تولیدات گندم و جو در استان را به دنبال داشت.

افزایش 2 برابری تولید گندم
 افلاکی سهم اصفهان در میزان گندم تولید شده کشور را نزدیک به 2 درصد می‌داند و ادامه می‌دهد: سرانه مصرف گندم در کشور ۱۶۷ کیلوگرم اعلام شده اما سرانه مصرف گندم اصفهانی‌ها به میانگین ۱۴۴ کیلوگرم می‌رسد که هدررفت و دورریز نان در اصفهان نیز کمتر است. «مهران توکلی»، کارشناس زراعت گندم سازمان جهاد کشاورزی اصفهان نیز با اشاره به افزایش 2برابری میزان تولید امسال گندم در استان نسبت به سال گذشته، می‌گوید: افزون بر 310 هزار تن گندم در استان برداشت و 200 هزار تن آن به صورت تضمینی از کشاورزان خریداری شد. او فصل برداشت گندم را از خردادماه می‌داند و یادآور می‌شود: براساس مصوبه هیات دولت، قیمت خرید تضمینی هر کیلوگرم گندم برای سال جاری 17 هزار ریال تعیین و ابلاغ شده است. از سوی دیگر، اصفهان یکی از استان‌های وارد کننده گندم نیز هست و این محصول برای ترکیب با گندم تولیدی، از استان‌های گندم‌خیز وارد اصفهان می‌شود.

سودی عاید کشاورز نمی‌شود
از سوی دیگر، نماینده شاهین‌شهر در مجلس شورای اسلامی با انتقاد از پایین بودن قیمتی که دولت برای خرید تضمینی گندم از کشاورزان در نظر گرفته است، به همشهری می‌گوید: قیمت خرید تضمینی گندم، هزار و 700 تومان است در حالی که باید این عدد دست‌کم به کیلویی 2 هزار تومان برسد.
«حسینعلی حاجی‌دلیگانی» از تلاش برای افزایش قیمت خرید تضمینی گندم خبر می‌دهد و می‌افزاید: باید دولت را سر خط بیاوریم تا قیمت خرید تضمینی گندم را متناسب با رشد نرخ تورم افزایش دهد به‌ویژه در شرایط کنونی که بالا رفتن قیمت کود شیمیایی و هزینه‌های تولید، همچنین حذف برخی یارانه‌ها و تسهیلات دولتی در ماه‌های اخیر، به زیان کشاورزان بوده و باعث شده سودی از کشت و کار عاید کشاورزان نشود. وی گندم را غذای اصلی مردم و یک کالای استراتژیک می‌نامد و می‌گوید: از این نظر هم باید دولت به حمایت از تولیدکنندگان گندم توجه ویژه‌ای داشته باشد در حالی که برخی واردکنندگان غلات، گزارش‌های اشتباهی را به مسئولان ارائه می‌دهند و همواره این موضوع را تبلیغ می‌کنند که تولید در داخل به‌صرفه نیست و باید از واردات حمایت شود، در حالی که اگر بنا باشد هزینه واردات را با تولید مقایسه کنیم، باید نرخ ارز برای واردات گندم را به‌روز حساب کنیم نه با ارز دولتی 4 هزار و 200 تومانی که خود باعث ایجاد فساد و رانت در اقتصاد می‌شود.

سودجویی واردکنندگان از کاهش تولید
این نماینده مجلس ادامه می‌دهد: واردکنندگان گندم، با گرفتن ارز 4 هزار و 200 تومانی، به دولت اعلام می‌کنند که قیمت واردات گندم از محصولی که کشاورزان تولید می‌کنند به‌صرفه‌تر است، البته این موضوع اگر برای کشاورزان و مصرف‌کنندگان آب ندارد، برای واردکنندگان نان دارد؛ همانگونه که گوشت قرمز را با ارز دولتی وارد کردند و به جای کیلویی 24 هزار تومان، آن را در بازار به قیمت 90 هزار تومان و بیشتر فروختند. او در پاسخ به این پرسش که آیا خرید یک سوم محصول گندم استان اصفهان از سوی واسطه‌ها، امنیت غذایی مردم را در ماه‌های آینده تهدید نمی‌کند؟ توضیح داد: این موضوع جای نگرانی دارد که با وجود بارندگی و افزایش تولید، دولت امسال محصول کمتری خرید و بخشی از محصول به جای سیلوها و کارخانه‌های آرد، از انبارهای خارج از نظارت حاکمیت سردرآورد، به همین دلیل اگر دولت به این موضوع رسیدگی نکند، طرح شکایت و اعلام استنکاف را از طریق مجلس دنبال می‌کنیم و امیدواریم این مشکل از طریق قانون حل شود.

جمع‌آوری 70 هزار تن گندم از روستاها
معاون بازرگانی سازمان تعاون روستایی استان نیز در پاسخ به همشهری درباره میزان گندم خریداری شده از کشاورزان روستایی توضیح می‌دهد: از زمان برداشت گندم تا آخر شهریورماه، عاملان خرید، نزدیک به 73هزار تن گندم از کشاورزان خریداری کردند.
«خدابخش توکلی» که تعاون روستایی را یکی از بخش‌های خریداری گندم در استان می‌داند، تاکید می‌کند: بخشی از محصول را نیز شرکت غله و کارخانه‌های آرد خریداری کردند و نمی‌توان گفت تمام باقی‌مانده گندم، نصیب دلالان و واسطه‌ها شده است. وی با اشاره به اتمام مهلت خرید تضمینی گندم در پایان شهریورماه می‌گوید: میزان خرید مباشران تعاون روستایی، تقریبا به اندازه سال‌های گذشته بود و به نظر می‌رسد در سیلوهای شرکت غله و کارخانه‌های آرد نیز به اندازه کافی، گندم خریداری و انبار شده وجود دارد.

قیمت پایین خرید تضمینی گندم 
کارشناس زراعت گندم سازمان جهاد کشاورزی اصفهان در گفت‌وگو با همشهری سطح زیر کشت گندم آبی و دیم در سال زراعی گذشته را 90 هزار و 804 هکتار اعلام می‌کند و می‌گوید: از این سطح نزدیک به 300 هزار تن محصول برداشت شد اما قیمت خرید تضمینی آنقدر پایین بود که کشاورزان 87 هزار و 700 تن آن را به صورت تضمینی به دولت فروختند. «مهران توکلی» پایین بودن قیمت را مهم‌ترین دلیل نارضایتی تولیدکنندگان از فروش محصول به دولت می‌داند و می‌افزاید: در اواخر فصل بهار و تابستان، محصول گندم به قیمت کیلویی هزار و 700 تومان از کشاورز خریداری می‌شد، در حالی که قیمت در بازار آزاد هزار و 850 تومان بود. از این‌ گذشته اگر کشاورز موفق به نگهداری محصول خود می‌شد، می‌توانست آن را اکنون و در بازار آزاد با قیمت کیلویی 2 هزار و 200 تومان و حتی بیشتر بفروشد. او درباره سرنوشت محصولی که به دولت فروخته نشد نیز توضیح می‌دهد: از آنجا که درخواست افزایش قیمت خرید تضمینی دولت رد شد، همان زمان، شرکت غله نیز برای کارخانه‌های آرد، مجوز خرید گندم صادر کرد و آنها نیز از این طرح استقبال کردند و گندم را به قیمت کیلویی هزار و 850 تا هزار و 900 تومان از کشاورزان خریدند. بخش دیگری از محصول را نیز دلالان خریدند اما با توجه به نظارت نیروی انتظامی و نهادهای نظارتی دیگر، این محصول را از کشاورز خریدند و به کارخانه‌های آرد یا تولید خوراک دام و دیگر مصرف‌کنندگان تحویل دادند و سود کردند. توکلی که معتقد است تا 50 درصد محصول گندم امسال هنوز هم در انبار کشاورزان باقی مانده است، ادامه می‌دهد: بعضی از کشاورزان این محصول را نگه داشته‌اند تا پس از اتمام فصل کشت، به قیمت بهتری در بازار آزاد بفروشند، بخشی نیز برای مصرف خود کشاورز به عنوان ماده غذایی یا دانه برای تولید محصول سال آینده نگهداری می‌شود. این کارشناس جهاد کشاورزی با اشاره به این‌که محصول گندم در صورت خشک بودن و نگهداری در دما و رطوبت کنترل شده تا یک سال قابل انبار کردن است، می‌گوید: آخرین گندمی که در مناطق سردسیر استان به صورت تضمینی خریداری کردیم در اواسط مردادماه بود، در حالی که پول این محصول همین دوهفته پیش به حساب کشاورز واریز شد. حتی کشاورزانی که در تابستان محصول خود را فروخته و اکنون پول آن را دریافت می‌کنند با ما تماس می‌گیرند و می‌گویند اگر محصول را به ما پس بدهید برایمان به‌صرفه‌تر است چون قیمت کنونی گندم در بازار آزاد 2 هزار و 200 تومان و حتی بیشتر است. این کارشناس جهاد کشاورزی، قیمت خرید تضمینی گندم را با توجه به افزایش هزینه‌های تولید مانند خرید سم، کود و از همه مهم‌تر مصرف آب، برای کشاورزان به‌صرفه نمی‌داند و تاکید می‌کند: کشاورزان به دلیل اعتقاد قلبی به تامین قوت مردم، محصولشان را امسال به دولت فروختند در حالی که اگر نرخ خرید تضمینی افزایش نیابد، سال آینده ناگزیر هستند آن را در بازار آزاد مبادله کنند.

   نیاز استان اصفهان به 500 هزار تن گندم

مدیرعامل شرکت غله و خدمات بازرگانی اصفهان با اشاره به فعالیت 44 مرکز خرید مباشری، 3 سیلوی ملکی و 11 کارخانه آرد برای خرید تضمینی گندم در استان می‌گوید: شهرستان‌های کاشان، اردستان، نطنز و آران و بیدگل، نائین و خور و بیابانک از مهم‌ترین تولیدکنندگان این محصول در استان به شمار می‌آیند.
 «رضا نیک‌نداف» نیاز استان به گندم برای تولید آرد را حدود ۵۰۰ هزار تن اعلام می‌کند و می‌گوید: در صورت نیاز گندم از خوزستان، گلستان، کرمانشاه، همدان و لرستان برای اصفهان تأمین می‌شود.
 

چرا کشاورزان  از بازار آزاد استقبال می‌کنند

هنوز سایه کم‌آبی از سر اصفهان کم نشده اما کشاورزان پایین‌دست زاینده‌رود با اما و اگرهای فراوانی برای انتخاب الگوی کشت، میزان تولید و کیفیت محصولات روبه‌رو هستند. آنچه پیش رو دارید گفت‌وگو با «حسین محمدرضایی»، رئیس انجمن حمایت از کشاورزان شهرستان اصفهان در این باره است.


 چرا کشاورزان امسال بخش زیادی از محصول گندم را به واسطه‌ها فروختند؟

چون قیمت خرید گندم در بازار آزاد گران‌تر بود، کشاورزان محصول زیادی را در بازار آزاد فروختند. البته این اختلاف قیمت چندان زیاد نیست و شاید از قیمت دولتی هزار و 700 تومان، در حد 300 تا 500 تومان گران‌تر باشد. علاوه بر این، زمان پرداخت پول خرید گندم از سوی دولت مشخص نبود و چون سال‌های قبل با چند ماه تاخیر پرداخت شده بود، کشاورزان ترجیح می‌دادند که محصولشان را به صورت نقدی بفروشند. آنها یک سال برای محصولشان زحمت کشیده‌اند به این امید که بتوانند زمان برداشت گندم، هزینه زندگی خود را تامین کنند. از اینها گذشته، نمی‌توان گفت تمام محصولی که دولت خریداری نکرده به انبار واسطه‌ها رفته، چون بخشی را کشاورزان برای مصارف خود نگه داشتند و بخشی را به کارخانه‌های آرد، مباشران و کارگزاران تعاون روستایی و سیلوهای غله فروختند.


   درست است که علاوه بر پایین بودن میزان تولید، کیفیت محصول گندم استان نیز مناسب نیست و نیاز به مخلوط شدن با تولیدات استان‌های دیگر دارد؟

به نظر من کیفیت گندم تولیدی در استان بد نیست، از این گذشته نزدیک به نصف محصول گندم استان ما در شهرستان اصفهان تولید می‌شود. با وجود همه مشکلاتی که در سال‌های پیاپی خشکسالی برای کشاورزان ایجاد شد و مزارعی که خشک و نابود شدند اما با همین کمبودها و بحران‌ها، هنوز هم کشاورزان در انتظار آب مانده‌اند و به محض دریافت حقابه‌هایشان، زمین‌ها را زیر کشت می‌برند.


 به نظر شما ممکن است که کشت گندم در شهرستان اصفهان و پایین‌دست زاینده‌رود را جایگزین کشت سبزی، صیفی و حتی برنج کرد؟

خیر، چون برنامه مشخصی به عنوان الگوی کشت وجود ندارد و هرکشاورز به تنهایی و براساس تجربه‌ای که در سال‌های گذشته به دست آورده، تصمیم می‌گیرد بخشی از مزرعه خود را زیر کشت گندم ببرد اما در کنار آن محصولات دیگری مانند سیب زمینی یا پیاز و صیفی هم بکارد تا درصورتی که بازار یک محصول مناسب نبود، بتواند از طریق فروش اقلام دیگر، درآمدی به دست بیاورد. تجربه هم نشان داده که کاشت سیب زمینی و پیاز در کنار غله برای کشاورزان ضروری است چون ممکن است یکی دو سال، بازار این اقلام مناسب نباشد و سودی عاید کشاورز نشود اما مانند اتفاقی که امسال رخ داده، یک سال هم بازار محصولی مانند سیب زمینی داغ می‌شود و بالا رفتن قیمت محصول تا سه چهار هزار تومان باعث می‌شود ضرر و زیان چند ساله کشاورز جبران شود.