غفلت از پژوهش در سینما و نمایش

علی فلاحی گلباغی | البرز - خبرنگار


البرز هنرمندان زیادی در حوزه سینما و تلویزیون و حتی آموزش و پژوهش را در خود جای داده است. یکی از این هنرمندان «حامد توکل» متولد 13۶۱، کارشناس ارشد تولید سینما و تهیه‌کننده و کارگردان البرزی است.
وی که عشق به سینما را در دل دارد، یکی از هزاران نفری است که در جامعه هنری کشورمان برای تولید آثارش تلاش می‌کند. توکل نه‌تنها در عرصه تولید آثار سینمایی فعالیت دارد، بلکه چندین سال است که در دانشکده‌های سینمایی البرز و تهران به هنرجویان بسیاری آموزش و آنها را به جامعه هنری کشور تحویل داده است. پای صحبت‌های این هنرمند می‌نشینیم.


از آشنایی با این هنر برایمان بگویید.

با توجه به این‌که از کودکی علاقه‌‌مند به نمایش بودم، در سن ۱۰ سالگی پس از گذراندن یک دوره آموزشی تئاتر در پردیس دانشگاه تهران وارد عرصه بازیگری نمایش شدم و از سال ۷۲ روی صحنه رفتم. از سال ۷۹ پس از گذراندن دوره تکمیلی کارگردانی سینما در انجمن سینمای جوانان زیر نظر استاد عبدالله باکیده وارد دنیای سینما شدم. همزمان تحصیلات آکادمیک خود را در زمینه نمایش و بازیگری ادامه دادم. پس از دریافت مدرک کارشناسی در آزمون ورودی معاونت صدا‌پذیرفته شدم و پس از طی دوره یک‌ ساله در سال ۸۴ به عنوان تهیه‌کننده رادیو، وارد این حوزه شدم. پس از قبولی و بورسیه تحصیلی در دانشگاه صدا و سیما در مقطع کارشناسی ارشد، به عنوان کارگردان ویدئو و تهیه‌کننده تلویزیون در این زمینه هم مشغول به فعالیت شدم.

خانواده چه نقشی در پیشرفت شما داشت؟

ابتدا باید از نقش بی‌بدیل مادرم که مشوق اصلی‌ام بود تشکر کنم و سپس از همسر و خانواده که در این مسیر من را همراهی کردند، قدردانی کنم. آنها همواره مشوق من بودند و باعث پیشرفت من شدند.

تاکنون چه جوایزی کسب و در چه جشنواره‌هایی شرکت کرده‌اید؟

کسب عنوان تهیه‌کننده برگزیده صداوسیمای البرز در سال ۹۷ با ۱۱ اثر فاخر، استاد نمونه فرهنگ و هنر دانشگاه جامع علمی- کاربردی استان البرز در سال 98، تهیه‌کننده برگزیده اولین جشنواره پخش صداوسیما در سال 91، سردبیر برتر ویژه‌برنامه‌های ماه مبارک رمضان در سال 91، کارگردانی اول جشنواره نمایش وزارت آموزش و پرورش در سال90 در افتخاراتم است.

هنر البرز را در چه سطحی نسبت به سایر نقاط کشور می‌بینید؟

در زمینه هنرمندان هنرهای نمایشی و تصویری ظرفیت‌های بسیار خوبی داریم و از استادان مجرب در کنار جوانان هنرمند و خلاق می‌توان بهره برد، ولی آنچه مهم است ایجاد ظرفیت هنری مناسب در استان است که باید مسئولان به این امر بیشتر دقت کنند.
از اساتیدی که تا به حال داشته‌اید نام ببرید.
نزد استادان بسیاری شاگردی کرده‌ام، ولی استادانی که اکنون در ذهن دارم دکتر محمد عارف، استاد شمس لنگرودی، دکتر محمدرضا پاسدار، دکتر سیدرضی موسوی گیلانی، دکتر محمدعلی خبری، علیرضا خمسه، استاد محمدمهدی سدیفی، استاد ایرج برخوردار، مرحوم استاد پرویز تاییدی و مرحوم استاد ابراهیم کریمی از اساتیدی بودند که در محضر آنها شاگردی کردم.

از مسئولان شهر چه انتظاراتی دارید؟

در ماه‌های اخیر شاهد حمایت بیشتر از هنرمندان در شهر بوده‌ایم، اما به نظرم باید این حمایت‌ها سیستماتیک، بر اساس برنامه مدون و جامع و با نگاه به توانمندی‌های واقعی افراد صورت گیرد تا گلایه‌ای مبنی بر ایجاد گروه و باند بین هنرمندان ایجاد نشود ‌و خدمات بهینه‌تر توسط مسئولان ارائه شود.

به عنوان نماینده انجمن سواد رسانه‌ای ایران در البرز،  از فعالیت‌های  این انجمن بگویید؟

با تاسیس انجمن سواد رسانه‌ای ایران در سال ۹۶ و حضور دکترین ارتباطات و رسانه به عنوان هیات موسس، این انجمن فعالیت خود را در محدوده ملی در 3 محور آموزش، پژوهش و تولید آغاز کرد. اکنون نیز پروفسور سیدحسن بشیر استادتمام ارتباطات به عنوان رئیس هیات مدیره و دکتر سیدمرتضی موسویان از پیشکسوتان و مدیران عرصه رسانه و دانشگاه به عنوان مدیرعامل فعالیت می‌کنند. در سال گذشته هم من در نامه‌ای به وزارت کشور به عنوان نماینده این انجمن معرفی شدم، ولی متاسفانه مسئولان استانداری البرز تاکنون عزم جزمی برای راه‌اندازی دفتر این انجمن در استان نداشته‌اند و فقط وعده داده‌اند.

به نظر شما، پژوهش در زمینه هنرهای نمایشی و سینما چقدر به این هنر کمک می‌کند؟

عنصر پژوهش در هنرهای نمایشی و سینمای امروز مغفول مانده است. در این زمینه ما زیاد حرفی برای گفتن در مجامع جهانی نداریم. پژوهش اساس است و باید به آن توجه بیش از پیش کنیم. البته در چند سال اخیر فعالیت‌هایی در وزارت فرهنگ با نام جایزه پژوهش سینمایی سال انجام پذیرفته یا در معاونت سیما یک نشریه تخصصی با نام «بسامد» دست به پژوهش‌های کاربردی زده که من هم با این نشریه همکاری دارم، ولی به نظرم این فعالیت‌ها اندک است و باید توجه جدی‌تری شود. چنانچه اساس کار تحقیق باشد، کیفیت اثر مطلوب‌تر می‌شود و مخاطب بیشتری خواهیم داشت.

تاکنون چه آثاری تالیف کرده‌اید؟

کتاب سینما ۹۳ و بخش الیناسیون (ازخودبیگانگی) در فیلم را تالیف کرده‌ام. در زمینه ساختار دکوپاژ در سینما و تلویزیون، چگونگی تحول شخصیت‌های سینمایی، نقش شبکه‌های اجتماعی در برنامه‌سازی صداوسیما، کنش کلامی در نمایش رادیویی، فرایند انتخاب و شیوه هدایت بازیگر مقالات علمی- پژوهشی یا ترویجی نوشته‌ام.
معمولا برنامه‌ها یا آثار شما دارای فرم‌های خاصی هستند؛ به نظر شما فرم چقدر می‌تواند به درک محتوا کمک کند؟
بسیاری از آثارم مثل برنامه‌های قطار سریع‌السیر و فارنهایت سیزده، سی، در فرم‌های خاص مخصوص به خود تهیه شده‌اند. به نظرم آنچه یک اثر یا برنامه را متمایز می‌کند، فرم و محتوای درهم‌تنیده و بدیع و جذاب است. به همین دلیل ما در طراحی‌ها و پیش‌تولید زمان زیادی برای این بخش می‌گذاریم، چون مخاطب امروزه به دنبال آثار و برنامه‌های متفاوت کمترشنیده‌شده یا دیده‌شده است.


وضعیت آموزش هنرهای نمایشی و سینما در استان

حامد توکل: به افراد توصیه‌ای برای گذراندن دوره‌ها در موسسات ندارم، چون نظارت مناسبی بر این فعالیت‌ها وجود ندارد. در بعضی از موسسات افرادی که صلاحیت حرفه‌ای و آکادمیک ندارند، تدریس و هزینه‌های گزافی دریافت می‌کنند. چون رشته ما دارای جذابیت زیادی است و مشتاقان بسیاری دارد، این مساله لطمه زیادی به هنر، هنرمند و افراد شرکت‌کننده و خانواده‌های آنان می‌زند. افراد علاقه‌‌مند بهتر است دوره‌ها را به صورت آکادمیک بگذرانند یا حتما از قبل درباره مدرس و مربی دوره و آن آموزشگاه تحقیق جامعی کنند. در این خصوص اداره کل فرهنگ و ارشاد استان هم باید نظارت دقیق‌تر و جامع‌تری داشته باشد و طرح صلاحیت حرفه‌ای مربیان آموزشگاهی به‌درستی اجرا شود.
ما در زمینه هنرهای نمایشی و سینما ۲ مجموعه دانشگاهی داریم که باید از دانشگاه هنر کرج و پردیس فارابی و دانشگاه فرهنگ و هنر البرز نام ببرم. البته اکنون دانشگاه هنر کرج به صورت پردیس و فقط در مقطع تحصیلات تکمیلی فعالیت دارد. همچنین باید تاسف خود را مبنی بر تعطیلی دانشگاه علمی- کاربردی فرهنگ و هنر البرز که از مراکز برتر علمی- کاربردی کشور بود، ابراز کنم. این مجموعه دانشگاهی در طول فعالیت ۸ ساله خود به موفقیت‌های خوبی در زمینه آموزش و تولید محصولات هنری دست یافته بود که با توجه به مصوبه هیات وزیران مبنی بر تعطیلی مراکز وابسته به دولت، این مرکز دانشگاهی منحل شد. البته مسئولان دانشگاه جامع و فرهنگ و ارشاد قول مساعد داده‌اند که این مساله رفع شود، ولی تاکنون اتفاق مشخصی نیفتاده است.