فشار حداکثری در بن‌بست

نزدیک به 6‌‌ماه قبل، مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا در جریان سفر به قاهره و در پاسخ به سؤالی مبنی بر ائتلاف منطقه‌ای علیه ایران گفت: در حال تکمیل آخرین مقدمات برای رونمایی از این ائتلاف با مشارکت بسیاری از کشورهای منطقه هستیم. او از ائتلافی سخن می‌گفت که قرار بود با مشارکت ارتش‌های عربی و حمایت تسلیحاتی- اطلاعاتی آمریکا علیه نفود منطقه‌ای ایران در کشورهایی نظیر سوریه و عراق تشکیل شود. حالا اما با گذشت 6ماه، هیچ نشانی از این ائتلاف جنجالی در رسانه‌ها نیست؛ امری که به باور برخی تحلیلگران، نشانه‌ای از شکست ائتلاف آمریکایی- عربی علیه ایران به شمار می‌رود.
روزنامه اسرائیلی هاآرتص روز گذشته در گزارشی با اشاره به این مسئله نوشت: ائتلاف آمریکایی-عربی علیه ایران به‌دلیل سیاست‌های ترامپ و ترس عربستان از مواجهه با ایران به بن‌بست رسیده است. در این گزارش همچنین به نقل از عاموس هارئیل، تحلیلگر امور نظامی آمده: اکتفای رئیس‌جمهور آمریکا به تحریم‌های اقتصادی علیه ایران و ‌خودداری عامدانه از استفاده از گزینه نظامی، ایران را به افزایش تنش‌ها علیه آمریکا تشویق کرده است تا جایی که از اقدامات تنش‌آفرین در منطقه به‌عنوان ابزاری برای کاهش تحریم‌ها علیه خود استفاده می‌کند.
در بخش دیگر این گزارش، تبعات رفتار کنونی آمریکا در قبال ایران برای آینده نفوذ این کشور در میان متحدان منطقه‌ای مورد بررسی قرار گرفته است: شانه خالی‌کردن ترامپ از پاسخ نظامی به ایران، مشروعیت ائتلاف با این کشور را برای بسیاری از سران عربی زیر سؤال برده است. اکنون بسیاری از کشورهای عربی که امید داشتند ترامپ سیاست متفاوتی نسبت به اوباما در قبال ایران داشته باشد، سرخورده شده‌اند.
به نوشته هاآرتص، سرخوردگی کشورهای عربی از حمایت آمریکا در مقابل تهدیدهای ایران با ظهور نشانه‌های جدیدی از شکسته‌شدن دیوار ترس در برخی از این کشورها، به‌ویژه مصر همزمان شده است. آغاز اعتراضات خیابانی علیه دولت سیسی در مصر به‌رغم مشت آهنین این دولت، نگرانی مضاعفی را برای کشورهای عربی ایجاد کرده است، آن هم در شرایطی که تجربه نشان داده نمی‌توانند به‌طور جدی روی حمایت آمریکا حساب کنند.
این روزنامه اسرائیلی در ادامه گزارش خود از ائتلاف عربی-آمریکایی فراتر رفته و سیاست فشار حداکثری علیه ایران و نتایج آن را از دیگر شکست‌های دولت ترامپ مقابل تهران بر‌شمرده است. به نوشته هاآرتص «نه‌تنها فشارهای مشترک دولت ترامپ، نتانیاهو و ولیعهد عربستان علیه ایران تحت عنوان فشار حداکثری برای تعدیل توافق هسته‌ای به نتیجه نرسیده، بلکه منجر به حملات بی‌سابقه علیه منابع ملی عربستان و امارات شده است بدون اینکه ایران و متحدانش ترسی از واکنش سخت آمریکا داشته باشند.»
این حملات در واقع پیامی بود مبنی بر اینکه ایران و متحدانش تا چه اندازه می‌توانند درصورت وقوع هرگونه درگیری، اهداف استراتژیک در کشورهای عربی را مورد حمله قرار دهند؛ کشورهایی که طی سالیان گذشته سرمایه‌گذاری‌های چشمگیری برای خرید تسلیحات آمریکایی و تقویت توان دفاعی خود مقابل حملات احتمالی از سوی ایران داشته‌اند. هاآرتص همچنین به نقل از یک دیپلمات اروپایی می‎‌نویسد: گزارش‌ها بیانگر آن است که ایران با مذاکره برای توافق هسته‌ای جدید مشکلی ندارد، اما مذاکره‌ای که شروطش از سوی تهران تعیین شود و با منافع ملی ایران همسو باشد. با این حال، اما به ادعای این دیپلمات اروپایی، فرصت‌های ملاقات میان روسای جمهور ایران و آمریکا تا این لحظه در نتیجه مواضع تهران از بین رفته است.
در پایان این گزارش که از قضا بازتاب قابل توجهی در میان رسانه‌های عربی داشته است نیز آمده: بن‌بست کنونی سیاست‌های فشار حداکثری و ائتلاف عربی-آمریکایی علیه ایران نشان داد اعتراضات و مخالفت‌ها با ایده خروج یکجانبه ترامپ از برجام تا‌ چه اندازه درست بوده است.
انتشار این گزارش جنجالی هاآرتص در حالی است که حجم انتقادات آمریکایی علیه سیاست‌های دولت ترامپ در قبال ایران روزبه‌روز بیشتر می‌شود؛ برای مثال، روزنامه نیویورک‌تایمز نیز هفته گذشته در گزارشی با اشاره به حملات اخیر به پالایشگاه‌های نفتی آرامکو در شرق عربستان سعودی، نوشت: به‌نظر می‌رسد دولت ترامپ از ابتدا هیچ برنامه‌ای برای مهار بحران کنونی و پاسخ به ایران در اختیار نداشته است؛ در‌واقع سیاست فشار حداکثری با تکیه بر بعد اقتصادی، بدون درنظر گرفتن ابعاد نظامی و امنیتی، کار را به این نقطه کشانده است.
از سوی دیگر، کشورهای عربی وابسته به آمریکا نیز بعد از انفعال این کشور در مقابل تحولات اخیر منطقه به‌تدریج زبان به انتقاد گشوده‌اند؛ اگرچه صدای این انتقادات همچنان بلند نیست. عادل الجبیر‌ روز یکشنبه در جریان سفر خود به فرانسه، بدون اشاره مستقیم به مواضع آمریکا، ادعا کرد: ما ثابت کردیم ایران مسئول حملات به پالایشگاه‌های نفتی آرامکو بوده است، اما تا این لحظه واکنشی جدی از سوی جامعه جهانی ندیده‌ایم. بهای تردید جامعه جهانی در مقابل ایران را منطقه خاورمیانه باید پرداخت کند. شبکه الجزیره در این‌باره نوشت: در شرایطی که آمریکا روزبه‌روز حمایت خود را از نظام‌های عربی خاورمیانه در مقابل تهدیدهای خارجی کاهش می‌دهد، بعید به‌نظر می‌رسد مانعی جدی بر سر راه نفوذ قدرت‌های شرقی در خاورمیانه وجود داشته باشد.