میانکاله در دوراهی گردشگری
متولیان محیط‌زیست در مازندران اجازه حضور انبوه گردشگر در میانکاله را صادر کردند اما با هجوم بی‌ضابطه آنان ناچار به بستن درهای میانکاله شدند _ کارشناسان می‌گویند تصمیم محیط‌زیست به طبیعت‌گردی مسئولانه و معیشت بومیان میانکاله آسیب رسانده است
پناهگاه حیات‌وحش میانکاله در استان مازندران، سال‌های سال فقط در تعطیلات نوروز میزبان تعداد اندکی از گردشگران بود. غالب گردشگران میانکاله، مشتاقان محیط‌زیست و علاقه‌مندان پرنده‌نگری و به‌عبارت دیگر گردشگران حرفه‌ای طبیعت‌گرد بودند. اما با گذشت زمان، پس از آنکه میانکاله تبدیل به مقصدی شناخته‌شده‌تر شد، بر تعداد گردشگران این منطقه افزوده شد.
تا آنجا که نوروز98 تعداد 30هزار گردشگر و 12هزار خودرو وارد یکی از پناهگاه‌های حیات‌وحش کشور شدند. آنها تنها مشتاق حضور در طبیعت بودند؛ بدون آنکه ضوابط حضور در مناطق حفاظت‌شده و پناهگاه‌های حیات‌وحش را آموزش دیده باشند.
اداره کل حفاظت از محیط‌زیست استان مازندران، عامل اصلی حضور انبوه گردشگران در این منطقه بود، اما ناچار شد در تیرماه سال‌جاری و تنها چند‌ماه پس از باز شدن درهای میانکاله به روی گردشگران، اعلام کند که ورود گردشگر به این منطقه تا اطلاع ثانوی ممنوع است.
درهای میانکاله هنوز هم بسته است؛ حتی گردشگرانی که در قالب تورهای تخصصی با تعداد اندک و البته پس از گذراندن آموزش کوتاه چگونگی حضور در منطقه وارد این منطقه می‌شدند نیز فعلا امکان حضور در میانکاله را ندارند.
حضور بسیار زیاد گردشگران غیرحرفه‌ای که برای لذت‌بردن از زیبایی‌های شبه‌جزیره میانکاله وارد این منطقه شدند، محیط‌زیست میانکاله را با تهدید جدی مواجه کرد. پوشش گیاهی زیر گام‌های گردشگران و زیر چرخ خودروهایشان نابود شد.
حیات‌وحش که تا پیش از باز شدن درهای میانکاله به روی گردشگران، این منطقه را پناهگاه امن خود می‌دانست نیز آرامش گذشته را از دست داد و بدین‌ترتیب اکوسیستم میانکاله زیر بار فشار گردشگران قرار گرفت. دیگر از گردشگران حرفه‌ای و پرنده‌نگرهایی که آموزش دیده بودند و می‌دانستند، باید در این عرصه با سکوت قدم بردارند و تنها نظاره‌گر پرندگان باشند و آرام و بی‌صدا بازگردند، خبری نبود. گردشگرانی که این‌بار با مجوز محیط‌زیست، یکی از مهم‌ترین پناهگاه‌های حیات وحش کشور را برای پیک‌نیک انتخاب کرده بودند زباله‌هایشان را همانجا جای گذاشتند، آتش برافروختند و منطقه را زیر چرخ‌های خودروهایشان بردند.
درهای میانکاله بدون ضابطه گشوده شد
حر منصوری، فعال محیط‌زیست و دیده‌بان میانکاله به همشهری می‌گوید: «گیاه سالی‌کرنیا که در اطراف تالاب می‌روید، گیاهی شورپسند است که حضورش باعث مرطوب نگاه‌داشتن خاک می‌شود. وجود این گیاه به‌خصوص در غرب تالاب که هم‌اکنون درگیر پایین رفتن سطح آب است و احتمال دارد گردوغبارش به هوا بلند شود، تأثیر مثبتی در جلوگیری از گردوغبار احتمالی دارد. اما به‌دلیل حضور خودروهای بی‌شمار گردشگران، دیگر خبری از این گیاه در میانکاله نیست.»
محیط‌زیست مازندران اما فشار بر محیط‌زیست و گونه‌های گیاهی و جانوری میانکاله را دلیل تعطیل‌کردن گردشگری آن عنوان نکرده است. تنها دلیل بستن این منطقه به‌روی گردشگران انبوه زباله و شنا در آب‌های ساحلی و خطرات ناشی از آن عنوان شده است.
علی‌اکبر یداللهی، معاون فنی حفاظت از محیط‌زیست استان مازندران در این ارتباط به همشهری می‌گوید: «اجازه حضور گردشگران را تا 2کیلومتر ابتدایی میانکاله داده بودیم، اما آنها با خودروهایشان تمام منطقه را زیر پا گذاشتند و زباله بسیاری در میانکاله ریختند.» او در پاسخ به این سؤال که چرا وقتی خودتان اجازه حضور انبوه گردشگران را دادید، فکری برای حفاظت از منطقه و آموزش به گردشگران نکردید؟ گفت: «مگر ما چقد نیرو داریم؟!»
امکان حضور گردشگران در میانکاله همچنان وجود ندارد و آنگونه که معاون فنی سازمان حفاظت محیط‌زیست استان مازندران می‌گوید، «شرط ورود گردشگر، راه‌اندازی اتوبوس‌های ویژه گردشگری است تا از ورود انبوه خودرو به این منطقه جلوگیری شود». این اتوبوس‌ها به گفته یداللهی، بدون سقف است و باید با مشارکت «بومیان منطقه» تامین شوند. او تأکید می‌کند: «با راه‌اندازی اتوبوس‌ها و مشارکت همه بومیان و حفاظتی که آنها از منطقه می‌‌کنند، درهای میانکاله بار دیگر به روی گردشگران گشوده می‌شود.»
اتوبوس‌هایی که یداللهی از آنها صحبت می‌کند به‌دلیل نبود جاده مناسب در میانکاله، امکان ورود و تردد در منطقه را ندارند، بنابراین پیش‌شرط راه‌اندازی این پروژه، احداث جاده در دل پناهگاه حیات‌وحش است که این اقدام نیز نابودی میانکاله را تسریع می‌کند.
بهشت پرنده‌نگری ایران حفظ شود
بعد از آغاز طرح گردشگری انبوه در میانکاله و زمزمه‌های راه‌اندازی اتوبوس گردشگری در این منطقه، طیبه سیاووشی، نماینده مجلس طی نامه‌ای به اداره حفاظت محیط‌زیست استان مازندران، به این تصمیم اعتراض کرد. یداللهی بدون اشاره به‌نام این نماینده می‌گوید: «نماینده‌ای از تهران به ما انتقاد کرده است. نماینده استان تهران، اصلا نماینده مازندران نیست که در این خصوص نظر بدهد.»
توضیح معاون فنی اداره حفاظت محیط‌زیست مازندران اما بیش از آنکه به دلیل مخالفت یک نماینده مجلس با طرح گردشگری میانکاله ارتباط داشته باشد، حوزه انتخابی نماینده را هدف قرار داده که چرا نماینده تهران به موضوعی در استان مازندران ورود کرده است؟
طیبه سیاووشی، نماینده تهران در مجلس که به شیوه اجرای طرح گردشگری در میانکاله اعتراض دارد، به همشهری می‌گوید: «میانکاله بهشت پرنده‌نگری در ایران است و این منطقه باید با حضور فعالان عرصه محیط‌زیست و گردشگری ابتدا بررسی و بعد فرصت ورود گردشگر به آن داده شود.»
به گفته او، «ورود بی‌رویه گردشگران به میانکاله، اکوسیستم منطقه را بر هم می‌زند و چون میانکاله تاکنون با همت سازمان حفاظت محیط‌زیست و فعالان این حوزه حفظ شده است، نباید با اجرای شتابزده طرح‌های گردشگری از دست برود.»
نماینده مردم تهران در مجلس افزود: «طرح اتوبوس گردشگری نیازمند جاده است که احداث آن نیز آسیب جدی بر منطقه وارد می‌کند. بنابراین لازم است مسئولان حفاظت محیط‌زیست و فعالان عرصه محیط‌زیست و گردشگری دور یک میز بنشینند و نوع و میزان حضور گردشگر در میانکاله را بررسی کنند تا مشخص شود در کدام منطقه و تا چه تعداد گردشگر اجازه ورود خواهند داشت؟ در کدام منطقه ورود گردشگران عام بدون مشکل است، تا آنچه از محیط‌زیست و ذخایر ارزشمند، برای کشور باقیمانده است از بین نرود.»
سیاووشی تأکید کرد: «متأسفانه محیط‌زیست کشور به‌دلیل نگاه صفر و صدی به موضوعات مرتبط با طبیعت از بین رفته است.»
لطمه به معیشت بومیان
معاون فنی اداره حفاظت محیط‌زیست استان مازندران یکی از دلایل بسته‌شدن درهای میانکاله به روی گردشگران را از‌بین‌بردن «انحصار» در برپایی تورهای گردشگری میانکاله عنوان کرده است. علی‌اکبر یداللهی به همشهری گفت: «می‌خواهیم انحصار گردشگری را از بومیانی که چندسال به‌صورت انفرادی تورهای گردشگری برگزار می‌کردند بگیریم و برگزاری تورها را همگانی کنیم.» به‌نظر می‌رسد منظور او از شکست «انحصار» در گردشگری میانکاله، همان تورهایی است که در آنها گردشگران آموزش‌دیده با تعداد اندک حضور دارند و سال‌هاست که آرام و آهسته بر میانکاله قدم گذاشته‌اند. در این فرایند، بومیان نیز خانه‌های خود را به گردشگران اجاره می‌دادند، چکمه‌های مخصوص را به گردشگران می‌فروختند تا طبیعت‌گردهای حرفه‌ای به‌صورت ضابطه‌مند، از طبیعت بهره‌مند شوند و پرندگان را نظاره کنند و آرام و آهسته میانکاله را ترک کنند. اما حالا با تعطیل کردن گردشگری میانکاله، امکان حضور این افراد گرفته شده و به‌دنبال این تصمیم درآمد بخشی از بومیان هم قطع شده است.
