میوه باغ‌های سرخ در سبد واسطه‌ها

عناب در کنار زرشک و زعفران از مهم‌ترین محصولات استراتژیک خراسان جنوبی است که هنوز جایگاه اصلی خود را در سبد خانوارها پیدا نکرده و دلالان یاقوت کویر ایران را کم‌اعتبار کرده‌اند. به گزارش مهر، اینجا را با نام سرزمین یاقوت‌ و طلای سرخ می‌شناسند، کشاورزان این خطه کویری سال‌ها با خشکسالی و قهر طبیعت ساخته‌اند و حالا به محصولاتی رسیده‌اند که به منطقه خودشان اختصاص دارد و سبد آنها را سرخ و رنگین کرده است. کشاورزان خراسان جنوبی این روزها در حال برداشت عناب از باغستان‌های خود هستند و اگر در این روزها به باغ‌های این استان سری بزنید، فرش‌های قرمزی از یاقوت‌های سرخ را خواهید دید که به وسعت باغستان‌های آن پهن شده است. 

عناب این میوه کوچک اما پرخاصیت خواص درمانی بسیاری دارد ولی هنوز هم جای این محصول سرخ بر سر سفره مردم خالی است. این میوه کوچک ضد سرطانی است، منبع بالای ویتامین C محسوب می‌شود، آنتی‌اکسیدانی قوی است، وضعیت خواب را بهبود می‌بخشد، تنظیم‌کننده گردش خون است، استخوان‌ها را تقویت می‌کند، کنترل‌کننده وزن است، دستگاه ایمنی را تقویت و از کبد محافظت می‌کند. مردم سراسر جهان از این میوه پرخاصیت استفاده‌های بسیاری می‌کنند از چای کیسه‌ای گرفته تا تهیه ترشی، سرکه، مارمالاد، آبمیوه و همچنین کاربردهای دارویی. 

عناب به دلیل خواص ضد قارچ، ضد باکتری و ضد التهابی که دارد در طب چینی به‌طور گسترده‌ استفاده می‌شود. در کره از چوب عناب برای ساختن چیزهای مختلفی مانند توپ، مهره، قطعات ویولن و یک ابزار دوتایی به نام Taepyeongso استفاده می‌شود. در خراسان جنوبی، با وجود گذشت سال‌ها از تولید این محصول و با تولید بیش از ۹۷ درصد عناب کشور هنوز هم صادرات به ‌صورت فله‌ای و بدون ارزش ‌افزوده برای کشاورزان استان انجام می‌شود. به گفته مسئولان جهاد کشاورزی، قیمت هر کیلوگرم عناب از حالت خام‌فروشی تا محصول فراوری‌شده حدود ۱۰ برابر افزایش می‌یابد یعنی همان سودی که چشم‌بادامی‌ها به جیب می‌زنند. 

سازگاری بالای درخت عناب با شرایط کم‌آبی خراسان جنوبی طی سال‌های اخیر سطح زیر کشت این محصول را افزایش داده و در این شرایط فراوری این محصول، کوتاه کردن دست واسطه‌ها و جلوگیری از خام‌فروشی خواسته عناب‌کاران استان از مسئولان است. 


خام‌فروشی؛ تنها سهم کشاورزان از عناب

یکی از عناب‌کاران روستای سیوجان با انتقاد از نبود صنایع بسته‌بندی و فراوری این محصول در استان گفت: در حال حاضر بیشتر محصول خود را با قیمت بسیار پایین به دلالان می‌فروشیم در حالی ‌که راه‌اندازی صنایع تبدیلی می‌تواند در ایجاد ارزش ‌افزوده این محصول نقش موثری داشته باشد. نخعی با تأکید بر این‌که دولت باید به فروش و تجارت عناب ورود پیدا کند، افزود: اگر دولت راهی برای تجاری‌سازی این محصول پیدا کند به‌طور حتم عناب در سراسر کشور و جهان شناخته خواهد شد. 

این عناب‌کار با اشاره به جایگاه خراسان جنوبی در تولید عناب ادامه داد: چین تولید عناب را افزایش داده است و اگر خراسان جنوبی نتواند تولید خود را ارتقا دهد، استان جایگاه خود را از دست خواهد داد. موسوی یکی دیگر از کشاورزان این روستا نیز با بیان این‌که عناب از نظر ارزش غذایی و دارویی میوه‌ای بسیار ارزشمند است، اظهار کرد: باید مسئولان سعی کنند با عرضه مواد غذایی از جمله عناب، این محصول را در سطح ملی معرفی کنند و فراورده‌های این محصول را بر سر سفره مردم بیاورند. وی با بیان این‌که عناب خراسان جنوبی را فقط استان‌های هم‌جوار می‌شناسند، افزود: باید با برندسازی این محصول، عناب خراسان جنوبی را به دنیا معرفی کنیم. 


صادرات فله‌ای دسترنج عناب‌کاران

یکی دیگر از کشاورزان این روستا نیز فروش فله‌ای و با قیمت پایین را مهم‌ترین مشکل عناب‌کاران عنوان کرد و گفت: روستای سیوجان بهترین رقم عناب را در کل کشور دارد و باید در کشور معرفی و شناخته شود. محمدی با بیان این‌که صنایع بسته‌بندی برای عناب وجود ندارد، توضیح داد: کشاورزان حاصل دسترنج خود را بدون هیچ نرخ مشخصی به دلالان می‌فروشند. وی با اشاره به نبود روش‌های مکانیزه در برداشت و تولید عناب، تصریح کرد: در حال حاضر کشاورزان به ‌صورت سنتی این محصول را برداشت می‌کنند و نداشتن سواد علمی در این حوزه سبب می‌شود که برخی از کشاورزان عناب را به هر قیمتی به واسطه‌ها بفروشند و این امر چیزی جز ضرر برای کشاورز به ارمغان نخواهد آورد. 


تولید ۱۱ محصول فراوری‌شده از عناب

مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی گفت: در جهاد دانشگاهی برای هریک از مراکز استانی یک وظیفه تحقیقاتی تعیین‌ شده که تحقیق در زمینه زرشک، زعفران و عناب برعهده جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی گذاشته شده است. «محسن پویان» با بیان این‌که بیشتر فعالیت‌های جهاد دانشگاهی روی عناب متمرکز شده است، افزود: در این مرکز فرهنگ‌سازی استفاده از عناب و تولید فراورده‌های جانبی از این محصول در دستور کار قرار گرفته است. وی با اشاره به برگزاری همایش ملی عناب در استان خاطرنشان کرد: در این همایش محققان، پژوهشگران و تولیدکنندگانی از سراسر کشور حضور داشتند که نتایج بسیار مثبتی نیز در پی داشت. 

مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی توضیح داد: در این همایش چندین سرمایه‌گذار برای تولید فراورده‌های عناب اعلام آمادگی کرده‌اند. پویان از تولید ۱۱ محصول فراوری‌شده از عناب در مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی استان خبر داد و گفت: این محصولات شامل حبه عناب، کیک عناب، کلوچه، سرکه، مربا و شربت عناب است و برخی از این محصولات ثبت اختراع نیز شده‌اند. 


تولید انبوه فراورده‌های عناب در مرحله برندسازی

مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی با اشاره به این‌که این محصولات در مرحله برندسازی و انجام مقدمات برای مسائل اقتصادی و تولید تجاری قرار دارد، اظهار کرد: این محصولات به‌ زودی به تولید انبوه خواهد رسید. پویان با بیان این‌که تاکنون در زمینه محصولات استراتژیک و گیاهان دارویی استان کار اصولی و چشمگیری انجام ‌نشده است، گفت: در حال حاضر نگاه‌ها به سمت این ظرفیت بزرگ جلب شده است و روی کارخانه‌های تولید و فراوری عناب متمرکز هستیم. 

وی همچنین به خواص بالای عناب اشاره کرد و افزود: عناب بیشتر از پرتقال و کیوی ویتامین C دارد به همین دلیل در درمان سرماخوردگی، سرفه و بیماری‌های حنجره مفید است و خاصیت ضد سرطانی دارد. مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی با بیان این‌که این محصول به دلیل فیبر بالا برای دستگاه گوارش بسیار مفید است، تصریح کرد: عناب بالای ۶۰ درصد کربوهیدرات دارد و از این نظر به لحاظ تغذیه‌ای میوه‌ای بسیار ارزشمند است. پویان یادآور شد: تحقیقات جدیدی روی عناب برای درمان سریع‌تر زردی کودکان و استفاده از آن به‌ عنوان آرام‌بخش انجام ‌شده است. 


۳۶۰۰ هکتار زیر کشت عناب

مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی خراسان جنوبی نیز از پیش‌بینی برداشت 6 هزار تن عناب در استان خبر داد و گفت: در حال حاضر 3600 هکتار از باغ‌های استان زیر کشت این محصول قرار دارد. «رضا رضایی» خاطرنشان کرد: عناب تولیدشده در خراسان جنوبی به استان‌های هم‌جوار از جمله خراسان ‌رضوی، کرمان، یزد و تهران صادر می‌شود. وی با بیان این‌که خراسان‌ جنوبی با تولید ۹۷ درصد عناب قطب تولید این محصول منحصربه‌فرد در کشور است، افزود: با ‌وجود این محصول تولیدی استان هنوز در سطح بین‌المللی جایگاه خاصی ندارد و در داخل کشور مردم از خواص عناب به‌ طور کامل اطلاع ندارند. 

مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی خراسان جنوبی ادامه داد: متأسفانه امسال به دلیل وزش بادهای شدید و ریزش گل‌ها، گرمای هوا و زودرس شدن میوه عناب، تولید این محصول افزایش نداشته است. به گفته رضایی، برداشت عناب از باغ‌های استان تا اواسط مهرماه ادامه دارد. استاندار خراسان جنوبی هم با اشاره به این‌که بیش از ۹۷ درصد عناب کشور در خراسان جنوبی تولید می‌شود، گفت: کشوری نظیر چین از فراوری عناب بیش از ۳۰ محصول تولید می‌کند ولی خراسان جنوبی از این مزیت بهره‌برداری اقتصادی نداشته است. 

«محمدصادق معتمدیان» تصریح کرد: متأسفانه در خراسان جنوبی عناب به‌صورت فله‌ای به فروش می‌رسد و بیشتر سود و عواید آن به دلالان می‌رسد. وی با بیان این‌که پیگیر تدوین سند جامع محصولات استراتژیک خراسان جنوبی هستیم، توضیح داد: میزان درآمد و ارزش اقتصادی محصولات استراتژیک خراسان جنوبی 1700 میلیارد تومان است. سازگاری بالای عناب با شرایط آب‌وهوایی خراسان جنوبی یکی از مزیت‌های مهم عناب است که به ‌طور حتم راه‌اندازی صنایع تبدیلی در افزایش درآمد کشاورزان استان نقش بسیاری خواهد داشت.