2020 سال درخشش ایران در شورای جهانی موزه‌ها

محمد باریکانی/خبر‌نگار

ایران برای نخستین‌بار عضویت کمیته اجرایی ایکوم جهانی را در بیست‌وپنجمین اجلاس شورای بین‌المللی موزه‌ها در شهر کیوتو ژاپن گرفت.
بیش از 20موزه‌دار ایرانی با حضور در اجلاس شورای بین‌المللی موزه‌ها که در ژاپن برگزار شد حضور فعال خود را به اثبات رساندند و چند کرسی دیگر را نیز در کمیته‌های مختلف ایکوم به‌خود اختصاص دادند. آنطور که سیداحمد محیط طباطبایی، رئیس کمیته ملی موزه‌های ایران وابسته به ایکوم جهانی به همشهری خبر داده است، یک بانوی  ایرانی به عضویت بورد کمیته اجرایی ایکوم ‌درآمد و 3 تن دیگر نیز ‌به عضویت بورد اصلی کمیته یومک(موزه‌های دانشگاهی)، کمیته «موزه‌های بانک و پول» و همچنین تمدید عضویت در کمیته منطقه‌ای آسیا و اقیانوسیه (آسپک) برای سال آینده درآمدند.
اجلاس شورای بین‌المللی موزه‌ها هر سال در یک کشور برگزار می‌شود و در اجلاس کیوتو نیز گروه ایران گزارش‌ها و مطالب مختلفی به گروه‌های ملی و بین‌المللی ایکوم ارائه کرده است. مقالات ارائه شده در اجلاس شورای بین‌المللی موزه‌های جهان در کیوتو از سوی گروه ایران شامل گزارش کنفرانس سار(گروه ارتباطات نوین) موزه علم و فناوری، موزه‌های جنگ از سوی موزه دفاع‌مقدس و گزارش گروه موزه‌های موسیقی مشهور به کمیته «سیم سیم» از سوی گروه موزه‌های بنیاد مستضعفان است. همچنین معرفی موزه شیراز در کمیته موزه‌های ادبی نیز از دیگر گزارش‌هایی بود که گروه ایران به ایکوم جهانی ارائه کرد. سیداحمد محیط طباطبایی، رئیس ایکوم ایران و عضو کمیته منطقه‌ای آسیا و اقیانوسیه شورای جهانی موزه‌ها، نیز گزارش فعالیت‌های سال گذشته ایران در موضوع مدیریت بحران در موزه‌های کشور را به ایکوم جهانی و در نشست گروه موزه‌های آسپک(موزه‌های آسیا و اقیانوسیه)‌ ارائه کرد.

سیموست 2020در ایران
رئیس کمیته ملی موزه‌های ایران با اعلام اینکه در اجلاس ایکوم در ژاپن، ایران توانست میزبانی کمیته جهانی سیموست(موزه‌های علم و فناوری) را برای سال2020 کسب کند، افزود: تمامی کشورهای عضو سیموست سال آینده به ایران خواهند آمد و تعداد زیادی از علاقه‌مندان موزه‌داری هم به بهانه برگزاری اجلاس سیموست در تهران به ایران سفر می‌کنند.
محیط طباطبایی تأکید کرد: بعد از اجلاس جهانی ایکوفوم (موزه‌شناسی) در تهران که سال گذشته در کشورمان برگزار شد، اجلاس جهانی سیموست، دومین رویداد بین‌المللی در حوزه موزه‌های جهان است که در تهران برگزار می‌شود و حائز اهمیت است که همه دستگاه‌ها به این موضوع توجه و از آن پشتیبانی کنند.
سیداحمد محیط طباطبایی به همشهری درخصوص دستاوردهای گروه ایران در اجلاس سالانه شورای جهانی موزه‌ها، گفت:در این اجلاس 7روزه، ده‌ها نشست تخصصی در کنار نشست‌های عمومی طی 3روز در شهر کیوتو  برگزار شد و گروه ایران نیز فعالانه در این نشست‌ها حاضر شد.

موزه‌های جهانی برای نوروز ایرانی
یکی از دستاوردهای این گروه تصویب طرح ایجاد موزه‌های نوروز در کشورهای عضو پرونده ثبت جهانی نوروز از سوی کمیته منطقه‌ای آسیا و اقیانوسیه شورای جهانی موزه‌ها بود.
سیداحمد محیط طباطبایی می‌گوید: طرح ایجاد گروه موزه‌های نوروز در اجلاس ادواری آسپک در سال 2017 در چابهار تهیه شد و این‌بار در نشست شورای جهانی موزه‌ها در ژاپن به مصوبه رسمی کمیته‌ منطقه‌ای موزه‌های آسیا و اقیانوسیه تبدیل شد تا تشکیل موزه‌های نوروز در کشورهای زیرمجموعه پرونده ثبت جهانی نوروز اجرایی شود.

مخالفت ایران با تعریف سیاسی موزه
تلاش شورای جهانی موزه‌ها برای ارائه و تصویب تعریف جدید موزه‌ نیز از دیگر چالش‌های گروه ایران در اجلاس ایکوم در کیوتوی ژاپن بود که با مخالفت ایران قرار شد تصویب تعریف جدید موزه به سال آینده و به اجلاس ایکوم در پاریس موکول شود.
براساس تعریف قدیم موزه که به تصویب اعضای ایکوم (شورای جهانی موزه‌ها) رسیده بود، «موزه مکانی است که بخشی از میراث فرهنگی، طبیعی، تاریخی و هنری بشر را نگهداری و حفاظت می‌کند. موزه‌ها همچنین مؤسسات غیرانتفاعی و خصوصی هستند که ورود همگان به آنها آزاد است.» اما در تعریف جدید موزه که ایکوم جهانی پیش‌نویس آن‌را برای تصویب کشورهای جهان ارائه کرده آمده است: «موزه‌ها فضاهای دمکراسی‌ساز فراگیر و چندصدایی برای گفتمان نقادانه درباره گذشته و آینده هستند. موزه‌ها با اذعان و پرداختن به مناقشه‌ها و چالش‌های زمان حال، به امانت از جانب جامعه، مصنوعات و نمونه‌هایی را نگهداری می‌کنند و خاطرات گوناگونی را برای نسل‌های آینده پاسداری می‌کنند. موزه‌ها همچنین تضمین‌کننده حقوق برابر و دسترسی برابر به میراث برای همه مردم هستند. موزه‌ها برای کسب سود نیستند. بلکه نهادهایی مشارکتی و شفافی هستند که در مشارکت فعالانه با جوامع گوناگون، برای آنها کار می‌کنند تا شناخت‌های موجود از جهان را با هدف کمک به کرامت انسانی، عدالت اجتماعی، برابری جهانی و سلامت، جمع‌آوری، حفظ، نگهداری، تفسیر و به نمایش بگذارند.»  اما دلیل مخالفت ایران با تعریف جدید موزه از سوی ایکوم جهانی چه بود که موجب شد با اعتراض ایران به این تعریف و همراهی برخی کشورها، تصویب تعریف جدید موزه به سال آینده و به اجلاس پاریس موکول شود؟ 
محیط طباطبایی، رئیس ایکوم ایران و عضو کمیته منطقه‌ای آسیا و اقیانوسیه شورای بین‌المللی موزه‌ها در این‌باره می‌گوید: ایران نمی‌توانست تعریف جدید موزه را به‌دلیل وجود نگاه سیاسی عمیق به موزه‌ها و طولانی بودن این تعریف بپذیرد. بنابراین به آن اعتراض و از تصویب تعریف جدید در اجلاس کیوتو جلوگیری کرد. او گفت: ایران در مخالفت با تعریف جدید از موزه، خواستار تغییر ادبیات سیاسی در پیش‌نویس این تعریف شد و از ایکوم جهانی تقاضا کرد در پیش‌نویس به تعاریف علمی و فرهنگی از موزه توجه بیشتری شود. در نتیجه در نشست پایانی ایکوم که 7سپتامبر برگزار و چند ساعت هم ادامه پیدا کرد، ایکوم با اعتراض ایران به این نتیجه رسید که تعریفی جدید مبتنی بر پیش‌نویس ارائه شده اما در بخش جزئیات، تصویب تعریف موزه را تا ژوئن 2020 و تا برگزاری مجمع فوق‌العاده ایکوم جهانی در پاریس به تعویق اندازد تا در این یک سال نظر اعضا درخصوص تعریف نهایی ایکوم اتخاذ شود.
رئیس ایکوم ایران در ارتباط با نقایص تعریف جدید موزه از سوی شورای جهانی موزه‌ها گفت: این تعریف جدای از آنکه خیلی طولانی است خیلی هم سیاسی است. گفته است موزه‌ها برای کسب سود نیستند. درحالی‌که در تعریف قدیمی، موزه‌ها نهادها و مؤسسات غیرانتفاعی هستند. در این تعریف موزه می‌تواند هدایا و موضوعات خود را بفروشد و درآمد ناشی از آن را صرف موزه کند. بنابراین بهتر است از به‌کار بردن کلمه سود در این تعریف جلوگیری شود.
سیداحمد محیط طباطبایی افزود: در تعریف جدید موزه نیز مباحث فنی کمتر مورد توجه قرار گرفته است در حالی ‌که ایکوم جهانی می‌تواند در تعریف جدید از موزه اعلام کند که موزه‌ها مکان‌های نگهداری اندیشه‌های انسانی است که تمامی آثار ملموس و ناملموس را در بر می‌گیرد. در این تعریف، حتی موزه اورهان پاموک در ترکیه نیز که موزه کتاب است می‌تواند تعریف موزه پیدا کند. پیشنهاد ایران نیز این بود که یک نهاد بین‌المللی نباید تعریف سیاسی از موزه ارائه کند.


   میزبانی از نشست‌های جهانی، تلاش برای کاهش حق عضویت

گروه ایران در اجلاس جهانی موزه‌ها در ژاپن همچنین توانسته است رئیس ایکوفوم(موزه شناسی) شورای جهانی موزه‌ها را قانع کند که ایکوم جهانی بحث درباره تعریف موزه‌ها را در تهران دنبال کند. او نیز موافقت خود را اعلام کرده و آنطور که سیداحمد محیط طباطبایی گفته است، با حضور یکی از اعضای هیأت ایران در بورد بین‌الملل ایکوم جهانی، امیدها برای ایفای نقش جدی‌تر ایران در این شورای جهانی بیشتر است. از دستاوردهای دیگر هیأت ایران در شهر کیوتو، پذیرفتن پیشنهاد ایران برای برگزاری کارگاه‌ها و نشست‌های بین‌المللی ایکوم جهانی در ایران بود که با موافقت رئیس شورای بین‌المللی موزه‌ها به نتیجه رسید و ایکوم جهانی قول مساعد برای حمایت از برپایی کارگاه‌ها در ایران را ارائه کرده است. هیأت ایرانی همچنین در نشست با رئیس شورای بین‌المللی موزه‌ها از آن شورا خواست تا ایکوم جهانی ایران را در موضوع حق عضویت از ردیف دوم به ردیف سوم منتقل کند. این موضوع با توجه به تحریم‌های شدید علیه ایران موجب می‌شود تا ایکوم با کاهش حق عضویت اعضای ایکوم در ایران موافقت کند. سید احمد محیط طباطبایی می‌گوید: پس از ارائه توضیحات به رئیس شورای بین‌المللی موزه‌های جهان درخصوص تحریم‌ها و شرایط دشوار پیش آمده برای کشور، از او خواسته شد با کاهش حق‌ عضویت اعضای ایکوم ایران موافقت کند و امیدواریم این درخواست از سوی ایکوم جهانی پذیرفته شود. هم‌اکنون حق عضویت ایکوم جهانی برای اعضای فعال 53یورو و برای اعضای وابسته و غیرفعال اندکی بیش از 130یورو است که با مذاکرات صورت گرفته از سوی ایکوم ایران با شورای جهانی موزه‌ها، امیدواری نسبت به کاهش حق عضویت اعضای ایرانی ایکوم افزایش یافته است.