نفت، سلاح نیست

بیژن زنگنه، وزیر نفت در نخستین واکنش، آثار حمله به تأسیسات نفتی شرکت آرامکوی عربستان را کوتاه‌مدت دانست و اعلام کرد: همیشه گفته‌ایم از نفت نباید به‌عنوان سلاح استفاده شود، زیرا نفت یک کالای مورد نیاز همه است. آنچه زنگنه می‌گوید تکرار موضع روشن ایران است که نباید از نفت به‌عنوان ابزاری برای فشار به کشورها استفاده کرد و هرگونه اختلال در روند استخراج، انتقال و تجارت نفت به‌معنای تهدیدی علیه امنیت انرژی جهان است. سیاستی که حتی در دوران جنگ تحمیلی عراق علیه ایران هم از سوی کشورمان دنبال شد و هرگز ایران حاضر به استفاده از نفت به‌عنوان یکی از منابع انرژی دنیا به مثابه ابزاری برای پیشبرد سیاست‌ خارجی خود در منطقه و جهان نشد.

اما به‌نظر می‌رسد برای برخی کشورها ازجمله آمریکا به خطر افتادن امنیت انرژی دنیا چندان اهمیت ندارد و می‌توان با تحریم برخی کشورها ازجمله ایران و استفاده از توان دیگر کشورها برای جبران کسری نفت ازجمله عربستان و امارات، نظم نوین اما شکننده‌ای در عرصه انرژی جهان مستقر کرد. حملات اخیر به تأسیسات نفتی عربستان گذشته از ابعاد سیاسی آن، در خطر بودن امنیت انرژی جهان در نتیجه سیاست‌های واگرایانه و یکجانبه کشورهایی چون آمریکا را به نمایش گذاشت و حالا پرسش اصلی پیش روی دنیا این است که دکترین امنیت انرژی را چگونه باید تدوین کرد؟ تکیه بر قدرت نظامی و تهاجمی قدرت‌های بزرگ یک راه است و در پیش گرفتن تعامل و مشارکت جهانی یک راه دیگر، اولی شکننده و پرریسک و دومی استوار و کم‌هزینه است. حالا نوبت دولت‌های جهان است که بین 2گزینه انتخاب کند، نفت، سلاح است یا سلاح نیست؟