ظهور نشانه‌های گشایش بانکی

رضا کربلائی _‌روزنامه‌نگار

2اتفاق مهم در برقراری ارتباط بانکی بین ایران با روسیه و ترکیه رخ داده که از ظهور نشانه‌هایی از گشایش مسیر دور زدن تحریم‌های بانکی حکایت دارد. به گزارش همشهری، دیپلماسی پولی عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی برای خنثی‌سازی فشار تحریم‌های آمریکا، از مسیر برقراری مکانیسم مالی با کشورهای همسایه فعال شده است. کارشناسان می‌گویند دست‌کم بخشی از آرامش ارزی چندماه اخیر در نتیجه بهبود تدریجی در روابط بین بانک‌های ایران و امارات و امکان نقل و انتقال محدود ارزی بین 2کشور بوده؛ تلاش دولتمردان آمریکایی برای مسدود کردن مسیر بازشده در هفته‌های اخیر خود گویای همین واقعیت است.

روابط بانکی ایران و ترکیه که از مسیر هالک بانک، دنبال می‌شد، در ماه‌های اخیر دچار اختلال شده، رئیس‌کل بانک مرکزی در ماه‌های گذشته چندبار به ترکیه رفته تا مشکل پیش آمده را حل کند؛ حالا این بار به‌نظر می‌رسد گشایش‌هایی حاصل شده، چنان که عبدالناصر همتی از انجام مذاکرات بانکی در حاشیه دیدار روسای جمهور ایران و ترکیه خبر داده و نوشته است: روز ۲۵ شهریور، مذاکرات دوجانبه روسای جمهور 2کشور ایران و ترکیه عمدتا بر نحوه گسترش روابط اقتصادی و تجاری و خصوصا بانکی2کشور متمرکز بود. به گفته رئیس‌کل بانک مرکزی، حسن روحانی و رجب طیب اردوغان بر بالا بردن حجم تجارت و حل و فصل مسائل بانکی به‌ویژه ارتباط بیشتر بین بانک‌های مرکزی برای پیگیری افزایش مبادلات براساس پول ملی 2کشور تأکید کرده‌‌اند. البته این تنها دستاورد دیپلماسی بانکی نبوده، حسن روحانی و ولادیمیر پوتین روسای جمهور ایران و روسیه هم در ترکیه درباره توسعه و ارتقای روابط بانکی بین 2کشور گفت‌وگو کرده‌اند، پس از این اتفاق بود که همتی اعلام کرد: ارتباط بانکی از طریق پیام‌رسان روسی و سپام بانک مرکزی ایران شکل گرفته تا مبادلات مالی و پولی بین بانک‌های ایران و روسیه خارج از سوییفت برقرار شود.

وعده سوئیسی
ایران از یک‌سو به گشایش بزرگ بانکی با اروپا، در قالب اینستکس، امید بسته اما تهران بسته پیشنهادی اروپایی‌ها را رد کرده، اروپا به فرماندهی امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه پیشنهاد ارائه 15میلیارد یورو خط اعتباری برای فعال‌سازی اینستکس را داده اما ایران می‌گوید«شرط دارد؛ اینکه نفت ایران به فروش برسد». دیپلماسی بانکی ایران با اروپا در سایر حوزه‌ها هم با دست‌اندازهای جدی مواجه است تا آنجا که 29فروردین، سفیر سوئیس در دیدار با همتی با اشاره به اینکه دولت سوئیس پیگیری‌های لازم را برای گشایش مجدد کانال بانکی میان ایران و سوئیس انجام داده، افزود: به‌زودی شاهد افزایش تبادلات بانکی خواهیم بود. ظاهرا هنوز موعد تحقق وعده‌ سوئیسی‌ها نرسیده و به همین دلیل بود که رئیس‌کل بانک مرکزی خطاب به سفیر این کشور در آن موقع پیام داده بود که تسریع در گشایش کانال بانکی میان دو طرف، می‌تواند نشانه مثبتی تلقی شود.

ایران و عراق بدون دلار
گذشته از چانه‌زنی با اروپا، نگاه محوری ایران برای شکستن سد تحریم بانکی آمریکا به همسایگان دوخته شده است. از یک طرف بانک مرکزی دنبال طلب میلیاردی خود از عراق و ایجاد یک شبکه مالی مجزا با این کشور است؛ ضمن اینکه مصمم است محدودیت احتمالی در روابط ارزی با امارات را با شکل‌دادن به یک کانال جدید با ترکیه از بین ببرد. موضوعی که البته نگرانی مقامات اماراتی را به همراه داشته است.
گسترش مبادلات بانکی ایران و عراق با تکیه بر دلار آمریکا به بن‌بست خورده و 2کشور دنبال گزینه استفاده از پول‌های ملی در تجارت بین تهران و بغداد هستند؛گزینه‌ای که 18فروردین در دیدار رئیس‌کل بانک مرکزی با وزیر اقتصاد عراق مطرح شد و دو طرف به این نتیجه رسیدند که موانع فعالیت شعب بانک‌های ایرانی در عراق زودتر برداشته شود و مبادلات بانکی بر پایه دینار عراق صورت پذیرد و از این طریق قفل روابط بانکی باز شود.

مسیر هند ؛ فعلا معلق
هند، کره‌جنوبی و چین، 3 کانالی هستند که بانک مرکزی ایران در سال‌جاری درصدد ایجاد آنها برآمده است. البته روابط بانکی ایران و هند هنوز پیشرفت چندانی نداشته؛ چنان‌که هفتم فروردین‌ماه همتی در دیدار با سفیر جدید هند در تهران از او خواسته بود تا از دهلی نو بخواهد نقش فعال‌تری در برابر مانع‌تراشی‌های آمریکا ایفا کند. گزینه پیشنهادی بین تهران و دهلی‌نو بیشتر بر تاسیس شعب بانک‌های خصوصی ایران در هند متمرکز شده اما چشم‌انداز روشنی در ارتباط با پیشرفت این گزینه دیده نمی‌شود.

معمای روابط بانکی با چین
چالش بر سر روابط بانکی ایران و چین هم کم و بیش ادامه دارد و ایران هرگز نمی‌خواهد مسیر فعلی با یکی از بزرگ‌ترین خریداران نفت ایران بسته شود. البته رفتار بانک کونلون چین همواره یک پیام برای دو طرف دارد، از این‌رو بود که ابتدای اردیبهشت امسال، بانک مرکزی در واکنش به تغییر رویه این بانک چینی اعلام کرد: پیرو مذاکرات اخیر انجام شده با مدیران کونلون، تغییری در سیاست‌های این بانک در معاملات کالاهای غیرتحریمی با بانک‌های غیرتحریمی ایرانی ایجاد نشده، اما مسئولان بانک چینی اعلام کردند به همکاری خود با بانک‌های ایرانی غیرتحریمی برای معاملات و پرداخت‌های مربوط به کالاهای غیرتحریمی ادامه خواهند داد.

کره‌ای‌ها؛ فقط ابراز تأسف
14اردیبهشت و پس از پایان معافیت خریداران نفت ایران، بانک مرکزی رویکرد خود را برای مقابله با تحریم‌ها اعلام و تأکید کرد برقراری مکانیسم مالی با کشورهای همسایه و دوست را دنبال می‌کند. یک هفته بعد خبر رسید که بانک‌های کره‌جنوبی کارشکنی می‌کنند؛ موضوعی که باعث سفر همتی به این کشور شد تا با وزیر اقتصاد و مالیه، رئیس بانک مرکزی و قائم‌مقام وزارت خارجه کره‌جنوبی در مورد روابط اقتصادی و مسائل پولی ومالی 2کشور دیدار و گفت‌وگو کند. او این بار به صراحت از کارشکنی کره‌ای‌ها انتقاد و خطاب به مقامات این کشور اعلام کرد: همکاری نکردن بانک‌های این کشور قابل‌قبول نیست. اما پاسخ همتای کره‌ای فقط ابراز تأسف بود.