جایی برای پیرمردها نیست

شهاب مهدوی/روزنامه‌نگار


دهه 90 از نظر حضور کارگردان‌های جوان با هیچ دهه و دوره‌ای قابل مقایسه نیست. این را می‌شود به مثابه جریان یافتن خون تازه‌ای در رگ‌های سینما به فال نیک گرفت. سینما همیشه با ورود چهره‌های جوان پویایی‌اش را حفظ کرده. کارگردان‌های قدیمی سینمای ایران که تعدادی از آنها هنوز فیلم می‌سازند، در روزگار جوانی با فیلم‌هایشان مسیر سینمای ایران را تغییر دادند. 
نسلی که پس از آنها و در دهه   60 به میدان آمد، چه در جذب تماشاگر و فتح گیشه و چه در موفقیت بین‌المللی توانست در شکل‌گیری سینمای پس از انقلاب نقشی موثر ایفا کند. تعدادی از کارگردان‌های این نسل همچنان مشغول فعالیت هستند. در دهه 60 بیش از 150 کارگردان وارد سینمای حرفه‌ای شدند و از میان آنها امروز حداکثر 20درصدشان فیلمسازان فعالی هستند. 
از همین تعداد اندک هم کارگردان‌هایی که توانسته‌اند همچنان به خوبی سه‌دهه پیش فیلم بسازند انگشت‌شمارند. بسیاری از فیلمسازانی هم که دهه 70 به جرگه کارگردانان سینمای ایران پیوستند سال‌هاست یا کار نمی‌کنند یا فیلم‌هایی ناموفق می‌سازند. به نظر می‌رسد با صنفی مواجهیم که اغلب با تجربه‌هایشان کنار رفته‌اند و چهره‌های جوان جایشان را گرفته‌اند. تازه بسیاری از این جوان‌‌ها هم بعد از ساخت یکی دو فیلم دیگر امکان فعالیت در سینمای حرفه‌ای نمی‌یابند. 
با عبور از عصر نگاتیو و ورود به دوران دیجیتال، فیلم ساختن راحت‌تر و امکانات فیلمسازی در دسترس‌تر شده. در روزگاری به سر می‌بریم که با موبایل هم می‌شود فیلم ساخت و حتی اکرانش کرد (علیرضا داودنژاد «روغن مار» ‌را با تلفن همراهش فیلمبرداری کرد و فیلم سال 94 در گروه هنر و تجربه اکران شد). امکانات تازه با خود مناسبات متفاوتی به همراه آورده و ورود به عرصه فیلمسازی هم تفاوت‌های محسوسی با مثلا دهه 60 یافته و خلاصه‌ شرایط امروز به مراتب پیچیده‌تر از گذشته شده است. 
در این شرایط پیچیده، ساختن فیلم اول بسیار راحت‌تر از مثلا فیلم پنجم و ششم است.  این سینمایی است که با کارنامه سپید آسان‌تر می‌توان واردش شد تا کارنامه‌ای که در آن چند نمره خوب و متوسط و ضعیف وجود دارد. سرمایه‌گذار و تهیه‌کننده ترجیح می‌دهند طرف حسابشان یک کارگردان جوان حرف گوش‌کن باشد تا فیلمسازی که چند پیراهن بیشتر از تهیه‌کننده پاره کرده و ممکن است زیر بار هر پیشنهادی نرود.
البته این همه داستان نیست. اغلب فیلم‌های موفق در گیشه و جشنواره را کارگردان‌های جوان ساخته‌اند و به نظر می‌رسد در سینمای ایران دیگر جایی برای پیرمردها نیست.